Беларуская мова. Марфалогія і сінтаксіс. Полацк
..docxЗаданне 1. Выканайце заданне па перакладзе прыведзеных словазлучэнняў на беларускую мову:
Железнодорожная насыпь, отцовская рукопись, горькая полынь, огромная собака, книжная пыль, старый гусь, белый ягненок, длинная тень, черный бразильский кофе, горькое какао, неразборчивая подпись, широкая степь, очередная перепись, золотая медаль, невыносимая боль, стенная живопись, твердая поступь, маленький зайчонок, мертвая зыбь, старый комод, моя пачка, маленькое копыто.
Чыгуначны насып, бацькоўскі рукапіс, горкі палын, велізарны сабака, кніжны пыл, старая гусь, белае ягня, длінны цень, чорная бразільская кава, горкая какава, неразболівы подпіс, шырокі стэп, чарговы перапіс, залаты медаль, невыносны боль, насценны жывапіс, цвёрды поступ, маленькае зайчанё, мёртвы зыб, старая камода, мой пачак, маленькі капыт.
Заданне 2.Утварыце ад прыметнікаў усе магчымыя формы вышэйшай і найвышэйшай ступеняў параўнання. Ці ад ўсіх прыметнікаў можна ўтварыць ступені параўнання?
Шчаслівы, цвёрды, прыгожы, вясёлы, вялікі, буры, блакітны-сіні, ласкава-прыветны, бадзёры, урачысты, кепскі.
1) Шчаслівы – шчаслівейшы, найшчаслівейшы, боль (менш) шчаслівы, самы шчаслівы, найбольш шчаслівы.
2) Цвёрды – цвярдзейшы, найцвярдзейшы, боль (менш) цвёрды, самы цвёрды, найбольш цвёрды.
3) Прыгожы – прыгажэйшы, найпрыгажэйшы, больш (менш) прыгожы, самы прыгожы, найбольш прыгожы.
4) Вясёлы – весялейшы, найвесялейшы, больш (менш) вясёлы, самы вясёлы, найбольш вясёлы.
5) Вялікі – большы, найбольшы, больш (менш) вялікі, самы вялікі, найбольш вялікі.
6) Буры – формы ступеняў параўнання не ўтвараюцца, таму што гэта слова абазначае масць жывёлы.
7) Блакітна-сіні – формы ступеняў параўнання не ўтвараюцца, таму што гэта складаны прыметнік.
8) Ласкава-прыветны – формы ступеняў параўнання не ўтвараюцца, таму што гэта складаны прыметнік.
9) Бадзёры – больш (менш) бадзёры, самы бадзёры, найбольш бадзёры.
10) Урачысты – больш (менш) урачысты, самы ўрачысты, найбольш урачысты.
11) Кепскі – горшы, найгаршэйшы, больш (менш) горшы, самы горшы, найбольш горшы.
Заданне 3. У якіх сказах дапушчаны памылкі, звязаныя з утварэннем ступеняў параўнання? Запішыце правільныя варыянты.
1.Сённяшняя экскурсія атрымалася цікавейшая ўсіх астатніх (няправільна). 2.Лепшыя малюнкі будуць паказаны на выставе. 3.У мяне больш прыгажэйшы (няправільна) почырк, чым у майго сябра. 4.Як вядома, паветра лягчэй (няправільна) вады. 5.Тэмпература паветра сёння вышэй (няправільна) нуля. 6.Хочацца верыць, што самыя важныя падзеі ў нас наперадзе. 7.У мяне работа менш адказнейшая (няправільна), чым у цябе. 8.Найлепшы час для працы – раніца, для адпачынку – вечар. 9. Горшы (няправільна) людскі недахоп – няўдзячнасць. 10.Сястра старэй (няправільна) за мяне на тры гады.
1. Сённяшняя экскурсія атрымалася цікавейшая за ўсе астатнія. 2. Лепшыя малюнкі будуць паказаны на выставе. 3. У мяне больш прыгожы почырк, чым у майго сябра. 4.Як вядома, паветра лягчэйшае за ваду. 5.Тэмпература паветра сёння вышэйшая за нуль. 6.Хочацца верыць, што самыя важныя падзеі ў нас наперадзе. 7.У мяне работа менш адказная, чым у цябе. 8. Найлепшы час для працы – раніца, для адпачынку – вечар. 9. Самы горшы людскі недахоп – няўдзячнасць. 10.Сястра старэйшая за мяне на тры гады.
Заданне 4. Раскрыйце дужкі, лічэбнікі запішыце словамі, назоўнікі пастаўце ў адпаведную форму (для гэтага трэба правільна вызначыць склон!):
Напрыклад: з 276 (студэнты) – з (кім? - творны склон) – з двумастамі сямюдзесяццю шасцю студэнтамі.
з 30 (вучні); 3 (нажніцы), з 465 (тона), у 1,5 (кілаграм), 5 суткі; з 843 (студэнткі), каля 798 (вучні), з 52 (абітурыенты).
1) з 30 (вучні) – з (кім? - творны склон) – з трыццаццю вучнямі;
2) 3 (нажніцы) – 3 (чаго? – родны склон) – трое нажніц;
3) з 465 (тона) – з (чым? – творны склон) – з чатырмастамі шасцідзесяццю пяццю тонамі;
4) у 1,5 (кілаграм) – у паўтара кілаграмах;
5) 5 суткі – пяцёра сутак;
6) з 843 (студэнткі) – з 843 (кім? – творны склон) – з васьмюстамі сарака трыма студэнткамі;
7) каля 798 (вучні) - каля 798 (каго? – родны склон) – каля сямісот дзевяноста васьмі вучняў;
8) з 52 (абітурыенты) – з 52 (кім? – творны склон) – з пяццюдзесяццю двума абітурыентамі.
Заданне 5. Перакладзіце словазлучэнні на беларускую мову.
Два правильных ответа, три новых платья, четыре последних года, два лучших друга, пять интереснейшіх кніг, в трёх шагах, в полутора километрах от сада, 22 газетных экземпляра, 2/5 читателей, сегодня – пятнадцатое мая, бабушке –около семидесяти.
Два правильных ответа – два правільныя адказы; три новых платья – тры новыя сукенкі; четыре последних года – чатыры апошнія гады; два лучших друга – два найлепшыя сябры; пять интереснейших книг – пяць найцікавейшых книг; в трёх шагах – за тры крокі; в полутора километрах от сада – за паўтара кіламетры ад саду; 22 газетных экземпляра – 22 газетныя экзэмпляры; 2/5 читателей - 2/5 чытачы; сегодня – пятнадцатое мая – сёння – пятнаццатага мая; бабушке – около семидесяти – бабулі – каля сямідзесяці.
Заданне 6. Перакладзіце словазлучэнні на беларскую мову. Вусна пракаментуйце асаблівасці іх перакладу з рускай на беларускую мову.
Невидимый луч – нябячны прамень, трепещущие крылья – крылы, якія трапечуць, угрожающее положение – пагражальнае становішча, протопленная печь – прапаленая печ, плачущий голос – плаксівы голас, шумящий лес – шумлівы лес, осознанная ошибка – усвядомленая памылка, выжатый лимон – выціснуты лімон, странствующий музыкант – вандроўны музыкант, невыносимая боль – невыносны боль, трудящийся человек - працоўны чалавек, почитаемый коллега – паважаны калега, выдающийся писатель – выдатны пісьменнік, соответствующие выводы – адпаведныя вывады.
Заданне 9. Устаўце замест пропускаў патрэбныя прыназоўнікі. Словазлучэнні запішыце.
Вызначыць на смак, пісаць на адрас, ажаніцца з ёю, не зважаць на дождж, хадзіў па малако, не спаць па начах, быў у інжынера, ведаў па газетах, ішлі па пяць чалавек, рагатаў з анекдота, клапаціцца аб маці, забыцца на ўрокі.