17.Сапалық белгілерді талдаудағы Хи-квадрат критериі бойынша талдауды түсіндіріңіз.
Сапалық белгілерді талдау үшін өлшеуге қиын немесе мүлдем мүмкіндік туғызбайтын белгілер,құбылыстар өте көп.Мысалы,мамандық немесе патологияның түрі.Мұндай белгілер таңдау үшін қиысу кестесі қолданылады.Қиысу кестесі 2 бағаннан және 2 жлдан тұрады.Кесте бағандары 1 белгінің градациясын,жолдар басқа белгінің градациясын көрсетеді.
-
а
в
а+в
с
d
C+d
A+c
В+d
N=a+в+c+d
Бірінші таңдама тәуелсіз болған жағдайда Персонның Х2 критериі бойынша есептейміз.Таңдама тәуелді болғанда Мак Неймар Х2 критериі бойынша есептейміз.
Персон.Х2=
Мак Неймар.Х2
Екі сапалы белгілер арасындағы байланыс өлшемін есептеу үшін Юла коэфициенті қолданылады.
Q=
Егер Юла коэфиценті 1-ге жақын болса,байланыс күшті,0-ге тең болса,байланыс жоқ.Юла коэфиценті тәуелсіз таңдамада қолданылады.
18.Қиысу кестелерін Хи-квадрат критериі бойынша талдауды түсіндіріңіз.
Сапалық белгілерді талдау үшін өлшеуге қиын немесе мүлдем мүмкіндік туғызбайтын белгілер,құбылыстар өте көп.Мысалы,мамандық немесе патологияның түрі.Мұндай белгілер таңдау үшін қиысу кестесі қолданылады.Қиысу кестесі 2 бағаннан және 2 жлдан тұрады.Кесте бағандары 1 белгінің градациясын,жолдар басқа белгінің градациясын көрсетеді.
-
а
в
а+в
с
d
C+d
A+c
В+d
N=a+в+c+d
Бірінші таңдама тәуелсіз болған жағдайда Персонның Х2 критериі бойынша есептейміз.Таңдама тәуелді болғанда Мак Неймар Х2 критериі бойынша есептейміз.
Персон.Х2=
Мак Неймар.Х2
Екі сапалы белгілер арасындағы байланыс өлшемін есептеу үшін Юла коэфициенті қолданылады.
Q=
Егер Юла коэфиценті 1-ге жақын болса,байланыс күшті,0-ге тең болса,байланыс жоқ.Юла коэфиценті тәуелсіз таңдамада қолданылады.
19.Статистиккалық болжамдарды тексеру теориясын анықтаныз.
Статистикалық жорамал – таңдама көрсеткіштерінің негізінде тексеру болатын бас жиынтықтың таралу түрі жөніндегі немесе белгісіз параметрлерінің шамасы жөніндегі ұйғарым.
Болжамдар нөлдік және альтернативті болып жіктеледі. Тексерілуге жататын негізгі жорамал нөлдік, нөлдік жорамалмен бәсекелес, яғни оған қарама - қайшы келетін болжам альтернативті болжам деп аталады.
Болжамдарды қабылдау немесе теріске шығару үшін параметрлік және параметрлік емес критерийлер қолданылады.
Параметрлік критерий - белгілер сандық және жиынтық қалыпты тарамдалуға ие болған жайғдайда қолданылады.
Параметрлік емес критерий – белгілер сапалық болғанда, тарамдалу белгісіз және оны тексері мүмкін болмаса, яғни таңдама саны 30 дан жоғары болғанда қолданылады.
Зерттеу жүргізгенде қанша болса да аз мөлшерді қате кетуі мүмкін. Осы қателік 2 текті болуы мүмкін:
Бірінші текті қателік – нөлдік болжамды жоққа шығару;
Екінші текті қателік – нөлдік болжамды қабылдау.
Бірінші текті қателікті жіберу ықтималдығы мәнділік деңгей деп аталады және α – мен белгіленеді. Медико – биологиялық тапсырмаларда әдетте 0,05, 0,01, 0,001 қабылданады.
Екінші текті қателікті жібермеу ықтималдығы критерийдің қуаттылығы деп аталады және ол β әрпімен белгіленеді.
Болжамды тексеру жолдары:
Нөлдік және альтернативті болжам қабылдаймыз;
α мәнділік деңгей таңдаймыз;
болжамды тексеру үшін статистикалық критерий таңдау;
критерий мәнін есептеу;
есептелген мәнді оның критикалық мәнімен салыстыру;
Кездейсоқ шаманың қалыпты тарамдалуын тексеру үшін ассиметрия коэффициенті және экцесс коэффициенттерін қолдануға болады.
Ассиметрия коэффициенті As-тарамдалу қисығының симметриялықтан ауытқу көрсеткіші.
Теріс ассиметрия коэффициенті тарамдалу қисығының центрінен солға қарай қисайғандығын, оң болса-оңға қарай қисайғандығын көрсетеді. Қалыпты тарамдалғанда As нөлге жуық болады.
Эксцесс коэффициенті Ex тарамдалу қисығының үшкірлік дәрежесін сипаттайды.
Қалыпты тарамдалу үшін бұл коэффициенттер нөлге жақын болуы тиіс.