1. Ғылыми зерттеулердегі заманауи үрдістерді көрсетіңіз. Мысал келтіріңіз. Ғылыми зерттеу – танымдық белсенділік қызметтің ерекше түрі. Ғылыми зерттеулер үшін мынадай ерекшеліктер тән:

1) Арнайы зерттеу әдістерінің болуы: бұл, ғылыми зерттеулердің басты ерекшелігі деуге болады; ғылыми таным -ғылыми-әдістемелік жұмыс әдісіне негізделген.

2) Алынған мәліметтердің дәлдігі: ғылыми білімдер арнайы зерттеу әдістерінің көмегімен алынған дәл анықталған деректерге негізделген.

3) Алынған нәтижелердің репродукциялылығы: яғни ұқсас әдістері бар шығыс бөлігіндегі басқа зерттеушілердің көмегімен белгіленген нәтижелерді қайта алу мүмкіндігі.

4) Алынған нәтижелердің жаңалығы: біз осындай мәліметтер бұрын белгілі болмаған қоғам үшін жаңалықты білдіреміз.

5) белгіленген фактілер мен үлгілерді беру және тарату мүмкіндігі.

Замануи әдістер әртүрлі ғылымдар бойынша зерттеу үдерісінде қолданылады. Жалпы әдістер үш ірі топқа бөлінеді:

1) эмпирикалық зерттеулер әдістері (бақылау, салыстыру, өлшеу, эксперимент),

2) эмпирикалық және теориялық деңгейде (абстракция, талдау және синтездеу, индукция және шегеру, модельдеу және т.б.) қолданылады,

3) теориялық зерттеулер әдістері (рефераттан бетіне дейін көтеру және т.б.)

2. Белгілі бір тақырып бойынша әдебиеттерді табу,әдебиеттермен жұмыс істеу кезіндегі туындаған мәселелерді сипаттаңыз. Әдеби шолу өз бетінше орындаған қолжазба түріндегі ғылыми-зерттеу жұмысы болып табылады. Дипломдық жұмыста әдеби шолуды жазу үшін көптеген әдебиеттерді қарастыру қажет.Әдеби шолу дұрыс болып саналады егер де оқып жатқан адам зерттеу обьектісі қандай себептермен таңдалынғаны, оны зерттеу әдістері жайлы толық түсінік алса. Ең алдымен зерттеліп отырған тақырыбқа сай материалдарды бірнеше бөлімге бөлу керек. Бөлімдерге атау бергенде қарастырылып отырған мәселелерге сай, дұрыс берілу керек.Әр бөлімде атауына сәйкес сұрақтар қарастырылады. Жазылған ақпараттардың барлығы зерттеліп отырған үлгімен байланысты, берілген тақырыбтан ауытқымай, жасалып жатқан жұмыстың маңыздылығын айқындап, ғылымның басқа салаларымен байланысын көрсету керек. Әдеби шолуда пайдаланылған әдебиеттер сілтеме түрінде көрсетілу керек Мәліметтерді іздеудің өзі оңай мәселе емес. Іздеу барысында кей бір мәліметтер табылмайды. Табылғанның өзінде журанал, кітаптардың көбісі ескірген, бұрынғы ақпараттар мен зерттеулер болып табылады. Жаңа кітаптар, монографиялар, зерттеулерді табу өте қиын және көбісі өзге тілдерде. Сонымен қатар табылған ақпараттардың ішінен зерттеліп отырған тақырыбқа сай, керекті бөліктерін таңдап алу керек.

3. Ғылыми конференцияларға қатысу үшін баяндаманың тезистерін жазудың талаптарын көрсетіңіз.Баяндама тезисінің мазмұны мынадай болу керек: жұмыстың өзектілігі, жұмыстың мақсаты, алынған нәтижелердің маңыздылығы мен іске асуы. Оның көлемі А4 форматындағы мәтіннің 1 немесе 2 беті. Мәтін Word редакторында (RTF форматында) ұсынылуы тиіс.

Мәтінді жазар алдында мына параметрлерді ұстану керек:

Қағаздың өлшемі-А4(210 х 297)

Жолақтар: жоғары, оң-2см, астыңғы-2,4см, сол-2,3см

Бағдары-кітап

Бағандар- 2

Бағандардың ені-8,1см

Бағандар арасы-0,5см

Шрифт-Times New Roman;

Шрифт биіктігі-9

Азат жол-0,5см

Жол аралығы-бірлік

Тегісту-ені бойынша

Мәтіннің бірінші бетінің жоғарғы бөлігінде орталықта орналастырылған есептің атауы бас әріптермен қалың түрінде аудармасыз басылады. Автордың аты-жөні (мысалы, А.А. Иванов) бір жолдан төменде келесі жолда - оқу орнының толық атауы, ел, содан кейін баяндаманың мәтіні бір жолдан кейін басталады. Суреттермен болса немесе суретсіз барлық мәтінді жоғарыда аталған талаптарға сәйкес орналастыру керек. Мәтінді мұрағаттау қажет болса, zip мұрағатшысын пайдалануды ұсынамыз.

4Ғылыми нәтижелерді ұсынудың ерекшеліктерін мақалалар түрінде сипаттаңыз: құрылымы, талаптары (тіл, графика, формулалар). Конференцияға қатысу үшін ұсынылған ғылыми материалдар қойылған талаптарға толық сәйкес келу керек. Мақаланың көлемі 3 беттен 5 бетке дейін, шрифтің мөлшері 12 Times new roman, жоларалық интервал – дара, барлық жағынан ашық шеттері 2 см, ені бойынша түзетілген, азат жолдың басындағы бос жер 0,8 см болу керек.

Мақала аңдатпадан (бос жерлерімен қоса 800-1000 белгі, 7-8 жолдан аспайтын) және қазақ, орыс және ағылшын тілдеріндегі негізгі сөздерден тұруы керек. Аңдатпа оның тақырыбы және құрылымы туралы жинақталған ұғым беретін, ғылыми шығарманың мазмұнының қысқаша сипаттамасы болып табылады. Аңдатпа мәтіннен басқа, сәйкес рәсімделген, тақырыпты, авторлардың тегін, атын, әкесінің атынан, мекемені, қаланы қамтуы керек.

Негізгі сөздер мақала мазмұнының барынша толық ашылуын қамтуы керек. Әрбір нақты материал үшін, олардың мағынасы тәртібімен, 5-6 негізгі сөзді берілу тиіс, яғни, мақаланың ең маңызды негізгі сөзі тізімде бірінші болуы керек. Кестелерде, суреттерде, формулаларда нышандарды, белгілерді белгілеген кезде әртүрлі оқылулар болмауы керек. Суреттер айқын, таза болуы керек. Суреттің артқы жағында немесе оның астында автордың тегі, мақаланың аты мен суреттің нөмірі көрсетіледі. Суреттер мәтін бойынша орналастырылуы тиіс және міндетті түрде жеке файлдар түрінде тіркелуі керек. Мәтіндегі суреттерде және кестелерде сілтемелер болуы керек. Барлық суреттердің және кестелердің атаулары болу керек.

Өлшем бірліктерінің, физикалық, химиялық, техникалық және математикалық өлшемдердің қабылданған қысқартуларын қоспағанда, сөздерді, есімдерді және атауларды қысқартуға жол берілмейді. Мәтінде формулалардың саны аз болуы тиіс. Формулалар сәйкес редакторда (математикалық және химиялық формулаларға арналған) терілуі керек.

5. Ғылыми нәтижелерді патенттеу, қорғау құжаттарының түрлері, рәсімдеуге және жазылуына қойылатын талаптарды сипаттаңыз.Патент дегеніміз- мемлекеттің жеке адамға (фирмаға) беретін және онын өнертапкыштыкты белгілі бір мерзім ішінде пайдалануына ерекше құқықты мойындауды қамтамасыз ететін құжат.

Патент өнертабыстың, пайдалы модельдің не өнеркәсіптік үлгіні автордың құқықтарын қорғайтын құжат болып табылады.. Патенттің нәтижелереін жазу үшін белгіленген ережеге сай жазылуы керек. Нәтижені сипаттау ең алдымен атауынан басталады. Атауы нақты және мүмкіндігінше қысқа болуы тиіс. Ол техниканы пайдалану саласы және деңгейі, өнертабыстың мәні, егер де сызбалар болса анықтамасы, техикалық қорытынды деген бөлімдерден тұруы керек. Техниканы пайдалану саласы және деңгейі бөлімінде қолдану саласы және протатиптер мен аналогтары жайлы жазылу керек. Өнертабыстың мәні жасалынған өнертабыстың ерекшелігі және артықшылығы жайлы баяндалады. Өнертабыс дегеніміз кез келген саладағы өнім (құрылғы, химиялық қосылыс), тәсіл немесе бұрыннан белгілі затты жаңа бағытта қолдану әдістері жатады.

Патенттік құқық атентті беру жолымен — өнертапкыштыктың — техникалық және басқа шешімдерінің құқығын қорғау жүйесін бекітетін құқықтық нормалардың жиынтығы. Патенттік құқық дербес сала болып саналмайды. Пагенттік құқықтың негізгі көзі — өнертапкыштық зияткерлік меншіктің басқа нысандарымен байланысты құқықтық қағынастарды реттейтін арнайы зандар болып саналады.

Патенттік қорғау келесі аспектілермн сипатталады: қорғалатын объектілердің шектеулі шеңберімен; патенттік құқықтар пайда болуының ерекше тәртібі; патент иесіне құқықтар кешенінің және объектінепайдалануғв айрықша құқықтардың берілуі; айрықша құқықтардың заңды шектелу мүмкіндіктері.

6. Тәжірибе нәтижелерін кестелер, графиктер түрінде дайындау кезінде негізгі талаптарды көрсетіңіз.Тәжірбиелік нәтижелерді жазу кезінде ережелерге сай талаптар бойынша орындалуы қажет. Ереже бойынша кестелерде, суреттерде, формулаларда нышандарды, белгілерді белгілеген кезде әртүрлі оқылулар болмауы керек. Суреттер айқын, таза болуы керек. Егер сурет біреу болса, «1-сурет» деп белгіленеді, «сурет» сөзі мен оның атауы жолдың

ортасына жазылады. Мәтіндегі суреттерде және кестелерде сілтемелер болуы керек. Көрсеткіштердің көрнекілігі мен салыстыру мүмкіндігін жақсарту үшін кестелер қолданылады. Кестенің аталуы оның мағынасын толық ашып, нақты және қысқа болу керек. Кестенің аты кестеден жоғары «кесте» сөзінен кейінгі жолда абзацтан бастап жазылу керек, жұмыстағы (жобадағы) барлық кестелерге сілтеме жасалуы керек. Барлық суреттердің және кестелердің атаулары болу керек. Мәтінде формулалардың саны аз болуы тиіс. Формулалар сәйкес редакторда (математикалық және химиялық формулаларға арналған) терілуі керек. Кестелердің тақырыбы болуы керек, бос жолдардың қалуына жол берілмейді. Шартты қысқартуларды және нышандарды ескертуде түсіндіру керек.

Өлшем бірліктерінің, физикалық, химиялық, техникалық және математикалық өлшемдердің қабылданған қысқартуларын қоспағанда, сөздерді, есімдерді және атауларды қысқартуға жол берілмейді.

7. Ғылыми зерттеулер нәтижелерін статистикалық өңдеуді сипаттаңыз және оларды суреттер, кестелер түрінде көрсетіңіз.

Ғылыми зерттеу жұмысының тәжірибелік-экпериментальды бөлімінде зерттеу жұмысының нақты әдістемесінің немесе басқа әдістердің таңдалу түсіндірмесі, зерттеу тәртібі мен оның сатылары туралы ақпарат беріледі, сонымен қатар ғылыми зерттеу жұмысының тәжірибелік бөлімі алынған нәтижелер түсіндірмесі арқылы аяқталады. Нәтижелер сипаттамасын зерттеудің негізгі сәттеріне қатыстырып, сатылай түрде жасаған абзал. Тәжірибелік деректерді талдау қорытындылармен аяқталады. Оларды құруда келесі ережелерді ескеру абзал:

- Қорытындылар дәл сол зерттеудің нәтижесі(салдары) болу керек және қосымша өлшемдерді талап етпеуі керек;

- Қорытындылар қойылған міндеттерге сәйкес болуы керек;

- Қорытындылар қысқа түрде тұжырымдалуы керек, сандық ақпараттардың көп саны болмауы керек.

- Қорытындылар дәлелдеулерді қажет етпейтін жалпыға белгілі, ақиқат ақпараттардан тұрмау керек.

Жұмыстың мазмұнын баяндау жүргізілген зерттеуге қысқаша шолу жасайтын тұжырыммен(қорытынды) аяқталады. Мұнда автор зерттеудің өзектілігіне қайтадан оралып, зерттеудің келешегін нақтылап, таңдалған әдістің эффективтілігіне баға бере алады.

Ғылыми зерттеу нәтижелерін кестелер, суреттер түрінде де көрсетуге болады. Кестені көрнекілікті жақсарту және көрсеткіштрді салыстыру ыңғайлылығы үшін қолданады. Зерттеудің сандық мәліметтері рәсімделуі келесідей ережелерге сәйкес болуы тиіс кестелерге жинақталады:

- «Кесте» сөзі нақты кесте мен оның атының жоғарғы оң жақ бөлігінде

ешқандай қысқартусыз және тырнақшаға алынбай жазылады. Кестелердің сандық реті нөмір белгісінсіз араб қарпімен жазылады және соңында нүкте қойылмайды. Егер тексте тек бір ғана кесте болса, онда оған нөмір қойылмайды және «кесте» сөзі жазылмайды.

- Кестелер мен суреттер нөмірленуі жұмыстың толық мәтініне толассыз немесе

әрбір тарау бойынша жекелей болуы мүмкін. Онда ол тараулар мен параграфтарға сәйкес деңгей бойынша сипатталады. Мысалы, 2 тараудағы кестелер 2.1, 2.2, 2.3 және т.б сияқты нөмірлерді иемденеді.

- Кестенің атауы оның нөмірі мен жеке мазмұнының ортасында орналасады.

Бас әріппен соңында нүкте қойылмай жазылады.

- Кестені келесі бетке көшіру кезінде вертикальды бағана атауларын нөмірлеу

және олардың тек нөмірін қайталау керек. Кестенің төбесіне « 8 кестенің жалғасы» деген сөзді алдын ала орналастыру керек.

- Кестенің, оның жеке жолдарының атауында қысқартулар, аббревиатуралар,

мәтінде бұрын ескерту алған жұмыстар болмауы керек.

Зерттеу жұмыстарында иллюстрациялар ретінде мәтінде талданатын суреттер, сызбалар, графиктер, диаграммалар мысал бола алады. Сызба - ол белгілі бір белгі арқылы берілетін және бір құрал, зат, құбылыс немесе процестің негізгі идеясының көлемін қолданбай-ақ берілетін және олардың негізгі элементтерінің байланысын көрсететін сурет. Сан мағлұматтарын өңдеу нәтижелерін мөлшердің шартты бейнеленуі мен оларды геометриялық фигура, нүкте, сызық арқылы өзара қатынасы ретінде, басқаша айтқанда, график ретінде көрсетуге болады. Иллюстрацияларды безендіру кезінде есте сақтау керек:

- Барлық иллюстрациялар міндетті түрде нөмірленуі қажет. Егер жұмыста

иллюстрацияның әртүрлі түрлері келтірілсе, онда нөмірлеуді әр түріне жеке жүргізу керек.

- Жұмыс мәтініне онда «жоғарыда айтылғанды ... сурет айқындайды» деген

тура сілтемелер бар иллюстрациялар орналастырылады.

- Иллюстрациялар атаулары мен нөмірлері суреттің астына жазылады, «сурет»

сөзінен кейін нөмірлеусіз араб сандарымен таңбаланады.

- Сызбалардың барлық түрінде бейнеленген процестің немесе заттардың

байланыстары, көрінетін және көрінбейтін, негізгі және қосымша егжей-тегжейіне дейін ерекшеліктері сипатталуы керек.

Иллюстрацияларды зерттеу жұмысында көрсетілген мәтіннен кейін орналастыру қажет.