2
1-сурет.
Іріңді препараттан алынған гонококтың
аяқталмаған фагоцитозы.
Грам әдісімен бояу
22-сурет. Қақырық препаратындағы туберкулез қоздырғышы. Циль-Нильсен әдісімен боялған.
№7 Тәжірибелік сабақтың тақырыбы: Химиялық терапия негіздері.
Антибиотиктер. Бактериофагтар.
Мақсаты: Антибиотиктерді алу көздері мен жолдарын білу; негізгі механизмдер, белсенділігі мен әрекет ету спектрі; жағымсыз әсерлері; микробтардың антибиотиктерге сезімталдығын анықтау принциптері; микробтардың дәрілерге сезімталдығын жою жолдары; Рациональді антибиотиктік терапия негіздері; бактериофагтардың қасиеттері; Бактериофагтарды алу, титрлеу, оларды қолдану принциптері; микробтардың антибиотиктерге сезімталдығын анықтау әдістерін дұрыс таңдау; тәжірибелік жұмыстың нәтижесін бағалау; Емдеу үшін антибиотиктерді дұрыс таңдау; бактериофагтың титрлеуін ескеру; бактериофагтық препараттарды тағайындау;
Өзін-өзі бақылау сұрақтары:
Химиотерапия мен ХТП дегеніміз не? ХТП негізгі топтарын атаңыз.
ХТП-да қандай қасиеттер болу керек? Спектрн, статикалық, сандық ХТП дегеніміз не?
Микробтық антагонизм деп қандай құбылысты атайды? Антогонистік әсердің негізгі механизмдерін атаңыз.
Антибиотиктердің қысқаша ашылу тарихын баяндаңыз.
Антибиотиктер мен бактериоциндердің, антибиотктер мен дезинфектанттардан айырмашылығы неде?
Антибиотиктерді алу көздері мен әдістерін атаңыз. Мысал келтіріңіз.
Антибиотиктердің әсер ету механизмдердің қандай түрлерін білесіз?
Антибиотиктердің биологиялық белсенділігі қалай өлшенеді?
Антибиотиктердің кері әсерлерін қалай классификациялаймыз?
Тікелей токсикалық әсердің шиеленісу реакциясынан айырмашылығы.
Антибиотиктер микротарға қалай әсер етеді?
Антибиотиктерге сезімталдықтың төмендеуінің себептерін және оның механизмдерін айтыңыз.
Тұқым қуалаушылық пен өзгергіштіктің микробтардың антибиотиктерге сезімталдығына әсері қандай?
Микробтардың дәрілерге қарсы тұру қабілетін жеңу жолдары қандай?
Микробтардың антибиотиктерге сезімталдығын анықтаудың қандай жолдары бар?
МИК дегеніміз не? МИК анықтау жолдары.
Микробтың антибиотикке сезімталдық критерийлері қандай? Емдеу үшін антибиотиктерді таңдау принциптері қандай?
Бактериофагтар мен бактериялардың негізгі айырмашылығы.
Фагтарды спецификасы мен жасушаларға әсер етуі бойынша қалай жіктейміз?
Вирулентті бактериофагтың клеткамен әсерлесуі қандай кезеңдерден тұрады?
Фагтың титрі дегеніміз не?
Кафедрадағы өзіндің жұмыс.
1.Арнайы ортада агар (дискіде) диффузия арқылы стафилококтың антибиотиктерге сезімталдығын анықтау тәжірибесімен танысу. 2. Науқастан оқшауланған стафилококк штамдары үшін демонстрациялық дақылдар бойынша эксперимент нәтижелерін ескеріңіз. Өсімнің созылу аймақтарының өлшемін мм-нен анықтаңыз. Нәтижелер хаттамада ресімделеді. 3. Арнайы кестені қолданып, осы штамдардың антибиотиктерге сезімталдығын бағалаңыз. Кестенің атауын және зерттеу нәтижелерін жазыңыз. 4. Стефилококтар штаммына қарсы пенициллин МИК-ті сұйық қоректік ортаға дәнекерлеу арқылы анықтаңыз. 5. Арнайы кестені қолданып терапиялық индекс мәнін анықтаңыз. Науқасты емдеу үшін осы антибиотикті пайдалану мүмкіндігі туралы қорытынды беру. 6. Медициналық практикада кеңінен қолданылатын антибиотиктердің дәрілік түрлерімен танысу, олардың белсенділігін, әрекет ету спектрін анықтау. 7. Демонстрациялық кестелер арқылы фагтардың морфологиясы және препараттарды титрлеу схемасымен танысу. (26-сурет). 8. Сұйық және тығыз қоректік ортада бактериофагды титрлеу эксперименттерін ескеріңіз. Хаттамада белгілеу.
9. Бактериофагтардың диагностикалық және емдік-профилактикалық препараттарының жиынтығымен танысу. Олардың мақсатын жазыңыз.
Қосымша материалдар
Антибиотиктерге
бактериялардың сезімталдықты анықтау
әдістері екі топқа бөлінеді: диффузия
(антибиотиктермен дискілерді пайдалану,
E-тесттерді қолдану) және сұйылту әдісі
(сұйық қоректік ортаға сұйылту).
Диск-диффузия әдісімен сезімталдықты
анықтаған кезде, белгілі бір тығыздығының
бактериялық суспензиясы Петри ыдысында
агардың бетіне қолданылады, содан кейін
антибиотиктің белгілі бір саны бар
дискілер орналастырылады. Арадағы
антибиотиктің диффузиясы дискілердің
айналасындағы микроорганизмдердің
дамуының баяулау аймағын қалыптастыруға
әкеледі. Температураны термостатта 24
сағ ішінде инкубациялағаннан кейін,
дискінің айналасындағы аймақтың
диаметрін миллиметрде өлшеу арқылы
нәтиже ескеріледі (23-сурет).
Дискілер мен антибиотиктер.
Диагностика әдісімен антибиотиктерге микроорганизмдердің сезімталдығын анықтау
Микробтардың өсуі тежелетін аймақтар.
E-тестілеудің көмегімен микроорганизмнің сезімталдығын анықтау диск диффузия әдісімен тестілеуге ұқсас. Оның айырмашылығы - антибиотикті дискінің орнына, антибиотиктер концентрациясының градиентін барынша төменгі деңгейден тұратын E-тест жолағы қолданылады (24-сурет). Эллиптикалық өсу ингибирлік аймағының E-сынақ жолағы қиылысында минималды ингибиторлық концентрацияның (МИК) мәні алынады.
24-сурет. Микробтардың антибиотиктерге сезімталдығын E-test әдісімен анықтау.
Дисперсия әдісі антибиотикалық шоғырлануларды қосарланған дәйекті екі еселік диллелден максимумнан (мысалы, 64 мкг / мл дейін 0,5 мкг / мл, 0, 25 мкг / мл және 0,125 мкг / мл). Бұл жағдайда әртүрлі концентрациядағы антибиотиктер сұйық қоректік ортаға енгізеді. (сорпа) Содан кейін белгілі бір тығыздықты бактериялық суспензия антибиотиктегі сорпаға орналастырылады. 24 сағат бойы 37 ° C температурада инкубациядан кейін нәтижелер назарға алынады. Аглдың сорпасында микроорганизмнің өсуі (сорпаның сілті) бұл антибиотиктің концентрациясы оның өміршеңдігін жою үшін жеткіліксіз екенін көрсетеді. Антибиотиктің концентрациясы арта бастағанда, микроорганизмнің өсуі нашарлайды.
Бактериялардың өсуі көзбен анықталмаған жағдайда антибиотиктің алғашқы төмен концентрациясы (дәйекті дәйектілік қатарынан) минималды ингибиторлық (штаммдік) концентрация (МИК / МИК) деп есептеледі. МИК өлшенеді μg / ml (25-сурет).
2-кесте Қандағы антибиотиктердің терапиялық концентрациясы.
Антибиотик |
Концентрация (мкг/мг) |
Ампициллин |
15-25 |
Бензилпенициллин |
0,5-2 (ЕД/мл) |
Цефалотин |
15-25 |
Линкомицин |
10-15 |
Эритромицин |
3-5 |
Тетрациклины |
3-5 |
Левомицетин |
5-10 |
Стрептомицин |
20-25 |
Канамицин |
15-20 |
Микроорганизмнің антибиотикке сезімталдығының критерийі терапиялық индекс: T = MIC / K, мұнда K - препараттың емдік дозасын енгізу арқылы қандағы антибиотиктің концентрациясы. K шамасы кестеден анықталады (2-кесте). Микробқа сезімтал және антибиотик T <0.3 кезінде клиникалық тиімді.
Микроорганизм бұл микробқа қарсы агентке төзімділік механизмі болмаса және бұл микроорганизмнен туындаған инфекцияның стандартты дозаларымен емделсе, жақсы терапевтикалық тиімділік байқалады. Микробқа қарсы препаратқа төзімді, егер бұл препаратқа қарсы тұру механизмі болса және микроорганизмнен туындаған инфекцияларды емдеуде микроорганизм болса, дәрілік препараттың жоғары терапевтік дозаларын қолданған кезде де клиникалық әсер жоқ. Микроорганизм сезгіштігі мен төзімді штамдары арасындағы аралық жағдайды және осы патогенді туындаған инфекцияларды емдеуде сезгіштігі болған жағдайда, жақсы клиникалық тиімділігі препараттың жоғары терапевтік дозаларын пайдалану кезінде ғана байқалады.
26-сурет. Бактериофагтың құрылымы
Фазалардың титрлеуі
Фаг препаратының белсенділігі оның титері арқылы анықталады. Фаг титрі оның ең үлкен араласуы, ол әлі де сезімтал бактериялық лизисін тудырады. Фагалар келесі әдістермен титрленеді: 1) сұйық қоректік ортада (3-кесте), 2) тығыз ортада.
3-кесте.
Бактериофагты сұйық ___________қоректік
ортада титрлеу схемасы
Ингредиенттер
Разведение
фага
КК
КФ
10-1
10-2
10-3
10-4
10-5
10-6
10-7
10-8
Қоректік
сорпа,
мл
титрленуші
фаг, мл
4,5
}
0,5
4,5
}
0,5
4,5
}
0,5
4,5
}
0,5
4,5
}
0,5
4,5
}
0,5
4,5
}
0,5
4,5
}
0,5
4,5
4,5
0,5
Бактерияның
1 күндік мөлшері
1
капля
1
капля
1
капля
1
капля
1
капля
1
капля
1
капля
1
капля
1
капля
Термостат +370
С, 18-20
сағ
Ескерту: МБ - мәдениетті басқару, ФБ - фагалық бақылау.
1) Сұйық қоректік ортада сынақ фагының дәйекті он еселік ерітіндісін дайындаңыз: 10-1, 10-2, 10-3 және т.б. Осы мақсат үшін түтіктер қатарына 4.5 мл қоректік сорпа қосылады. Содан кейін бірінші түтікке 0,5 мл титрленген фаг енгізіледі, бірінші фаза 10-1 ериді; 1-түтіктің мазмұны араласады және бірінші түтіктен 0,5 мл екінші түтікке ауысады, 10-2 ерітіледі және т.б. 10-8 өсіруден бұрын. Соңғы сұйылтудан 0,5 мл дез. ерітіндіге құйылады. Ерітіндіні дайындағаннан, әрбір ерітіндіге сезімтал бактериялар қосылады. Пробиркалар термостатта + 37 ° С-та 18-20 сағат ішінде инкубацияланады. Инкубациядан кейін ең үлкен фагтың таралуы байқалады, ол әлі де сезімтал бактерияның лизисін тудырады (бұл сынақ пробиркасында бактериялардың өсуі жоқ). Бұл ерітінді фагтың титрі болып табылады. Мысалы: «Фагтың титрі - 10-6».
2) Тығыз қоректік ортада фагтың титрлеуі. Тығыз орта бар ыдыс бірнеше аймаққа бөлінеді. Сезімтал бактериялар орта бетінде үздіксіз газондармен егіледі. Содан кейін тиісті аймақтарға фагтың әртүрлі он еселік фагтар ерітінділері тамшысын тамызадды. Терростатта + 37 ° C-та 18-20 сағат ішінде инкубациядан кейін ең үлкен фагтың таралуы байқалады, ол да сезімтал бактерияның лизисңн тудырады («стерильді нүктенің» пайда болуы