4. Зерттелетін объектілермен материалдарды салыстыру

Алюмононикельді, алюмокобальтті, алюмокобальтмолибденді катализа-торларда негізгі компоненттер: Мо, Со, Ni.

Мұнай өңдеу заводы риформингісі мен шығарылған газды нейтрализациялауда пайдаланылған катализаторлардан сілтісіздендіру әдісі арқылы металдарды ерітіндіге ауыстыру процесі кезінде қышқылды ерітіндіде қажетті металл – иондармен қатар жартылай катализатордың активті фазасының тасымалдағышты да ыдырайды:

АІ₂О₃ + 6Н⁺ ↔ 2АІ³⁺ + 3Н₂О

АІ³⁺ - ионын қайтадан тұнбаға түсіру үшін сілті ерітіндісі қолданылады. Егер ерітінді құрамында Со²⁺ -ионы бар болса, ол да АІ³⁺ ионымен қатар тұнбаға түседі. Бұл біріншіден Со²⁺ - ионын анықтауға нұқсан келтіреді, яғни кобальттың мөлшерінің біразы осы операция арқылы жойылуы мүмкін. Екіншіден, реагенттер артығымен жұмсалады.

Алюмокобальтты, алюмокобальтмолибденді катализаторлар құрамында Nа₂О және SО₃ сияқты қоспалар бар. SО₃ су қатысында Н₂SО₄ тамшыларын түзеді. Бұл өз кезегінде есептеусіз пайдаланылған катализатор құрамынан пайдалы өніммен қосылыс түзуі мүмкін.

Сонымен қатар катализаторлар құрамында Na₂O, Fe₂O₃, SO_3, Ca, Mg-ң оксидтері қоспа күйінде болады және олар катализаторлардың қасиеттеріне кері әсер етеді. Қоспалар мен ылғалдылығы (су болуы) олардың нормалы көрсеткіштерінің қатарына жатады.

Шикізат құрамында қоспа ретінде темір, мыс, никель, ванадий және басқа элементтер қажет емес қасиет көрсетеді. Катализатордағы темір (ІІІ) оксиді никель, ванадий және мыс оксидтері бар кезде көмірсутектердің ыдыратады, ол өз кезегінде кокс түзеді және газдардың шығымын арттырады. Кейбір жағдайларда көмірсутектерді жартылай көміртек пен сутегі ыдыратады. Техникалық жағдайда темір(ІІІ) оксидінің мөлшері катализатор құрамында 0,2% - дан, алюмоплатиналы катализаторда 0,09% - дан аспауы керек. Катализатордағы Fе(ІІІ) оксидтің анықталуы тепірдің (ІІІ) аммоний немесе калий роданидімен әрекеттесуіне негізделген [17]. Бұл кезде темір комплексті роданидтер түзіледі: [Fe (CNS)]²⁺ бастап [Fe (CNS)]^-3 –ке дейін (ерітінді қызыл түске боялады).

Қорытынды

Зерттеу жұмыстарыньщ қорытындысы мынадай нәтижелері бойынша яғни өсімдіктер қалдықтарын бастапқы шикі зат ретінде белгілі қажет моносариттер алуға байланыстылығы олардың құрам бөліктерінің өзгешелігіне қарай болатындығы аньқталды.

1 Көмірсулар гидрлеу мен шығарылған газды нейтрализациялауда пайдаланылған катализаторлардан сілтісіздендіру әдісі арқылы металдарды ерітіндіге ауыстыру процесі кезінде қышқылды ерітіндіде қажетті металл – иондармен қатар жартылай катализатордың активті фазасының тасымалдағышты да ыдырайтындығы анықталды.

2 Катализаторлар құрамында Na₂O, Fe₂O₃, SO_3, Ca,Mg-ң оксидтері қоспа күйінде болады және олар катализаторлардың қасиеттеріне кері әсер етеді. Қоспалар мен ылғалдылығы (су болуы) олардың нормалы көрсеткіштерінің қатарына жатады.

3 Аз компонетті катализаторлар сараптамасы температуралық режимде актив бөлігінің мөлшерін талдау барысында ерекшеленетіні анықталды.

4 Пайдаланылған катализаторларды өңдеу арқылы оның құрам компоненттері анықталды.

Қолданылған әдебиеттер

1. Надиров Н.К. Слуцкий Л.С. Көмірсуларды каталитикалық сутектендіру және гидрогенолиздеу. -М. 1996.

2. Соколовский А.В. Гидрирование в растворах. -Алма-Ата 1992, 488 б

3. Аширов А.М., Кедельбаев Б.Ш. Структура и физико химическое совиства склечных катализаторов -Алма-Ата Наука, 1998. 175 б.

4. Бортошевич Р.М. Методы восстановления органических соединений. -М, 1988 105 с.

5. Кеделбаев Б.Ш., Куатбеков О.М., Каримов Р.Х. Ксилит из растительного сырья. // Науч. Жур. АН РУЗ. Химия природных соединении. -Ташкент 1997. №1. 51 с.

6. Юсупов С.Ю. Алкалоидттар ФАН. -Ташкент 1988.

7. Турова А.Д. Дәрлік өсімдіктер және олардың қолданылуы.

8. Кеделбаев Б.Ш., Каримов Р.Х. Дәрілік өсімтер қалдыктарынан гликолдар алу. АН. РУЗ -Ташкент 1987.

9. Курбанбеков К.Т., Аширов A.M. ХКТУ Жаршы. Өсімдіктер қалдықтарын гидролизі. №3. 2001. 136 с.

10. Кұрбанбеков К.Т., Аширов A.M. Өспмдік қалдыктарынан полисахариттер алу. Ж.О.К Ғылым және білім 1999.

11. Аширов А.М., Кедельбаев Б.Ш., Курбанбеков К.Т. Использование поверхностных свойств скелетных катализаторов восстановление углеводов. /Наука и образование Южного Казахстана. -№3, 1998. 5 с.

12. Кедельбаев Б.Ш., Аширов А.М., Курбанбеков К.Т. Гидрирование и гидрогенолиз ксилозы на сплавных модифисированных катализаторах. /Наука и образование Южного Казахстана. -№3, 1998. 29 с.

13. Кедельбаев Б.Ш., Аширов А.М., Курбанбеков К.Т. 3-Международный симпозиум по химии растений. Кванто-химическое исследование гидрирования и гидрогенолиза ксилозы. Тезисы докладов. –Бухара. 1998. 12-18 октябрь. 90 с.

14. Курбанбеков К.Т., Аширов A.M. Использование отходов переработки растительного сырья для получения полиолов. /Наука и образование Южного Казахстана. -№4, 1999. 117 с.

15. Дауренбекова Б.Д., Курбанбеков К.Т. Исследование никельевых катализаторов восстановления углеводов. /Наука и образование Южного Казахстана. -№3, 1999. 87 с.

16. Иманкулов Н.Н., Дауренбекова Б.Д., Курбанбеков К.Т. Каталитическии синтез полиолов //Тезис докладов Республиканской научной конференции., Химики 20 века, посвященной столетию содня рождения К.И. Сатпаева. Алма-Ата, 1999. 62 с.

17. Кұрбанбеков К.Т. Автореферат 1999.

32