2.3. Судың тотығуы

Тотығу - бұл су құрамындағы органикалық және минералды зқаттардың мөлшері және химиялық тотықтырғыштардың әсерінен олардың тотығуы.

Табиғи аз ластанған суларды тазалау практикасында перманганатты тотығу арқылы жүргізілсе, ластанған суларды көп жағдайда бихроматты тотығу арқылы анықтайды. Басқаша аты (ОХҚ) - оттегінің химиялық қолданысы.

Жалпы органикалық заттармен ластануында судың тотығуы өте тиімді жүйелі көрсеткіш ретінде болады.

Су құрамында болатын органикалық затар өзінің табиғаты мен химиялық құрылымы жағынан ерекше. Олардың құрылымына судағы биохимиялық процесстермен бірге беткі және жер асты сулары, жауыш-шашындар өзінің әсерін тигізеді.

Табиғи сулардың тотығу қарқындылығы кең ауқымды болады. 1 литр судағы О₂-ң мөлшері бірнеше миллиграммнан ондаған миллиграмға дейін жетеді. Жер асты суларымен салыстырғанда беткей суларының тотығу қарқындылығы жоғары, яғни құрамында органикалық заттар көп. Бұған мысал, тау өзендері мен көлдерінде О₂ 2-3 мг/дм² тең болса, жазықтағы өзендердің О₂ 5-12 мг/дм³ тең. Жер асты суларының О₂ орта шамада тотығуы 10-100 мг/дм³ дейін жетеді. (мұнай, газ кең орындарына басқа).

3. Гост 2874-82

Ас суына қойылатын гигиеналық талаптар және сапалық бақылау.

Бұл стандарт орталықтандырылған тұрмыстық ас суымен қамтамасыз ету жүйесіне және тұрмыстық ас суы ретінде немесе техникалық бағытта қолданылатын ортлықтандырылған жүйесіндегі судың гигиеналық талаптары мен сапалық бақылау жүргізілуін бегілейді/ 4/.

3.1. Гигиеналық талаптар

Ас суы эпидемиялық жағынан қауіпсіз органоплетикалық қасиеті жақсы, химиялық құрамы жағынан зиянсыз болуы тиіс.

Судың сапалық көрсеткіштері су тасымалдаудың жүйесіне түскеннен кейінгі құрамы мен қасиеттеріне байланысты анықталады.

Микробиологиялық көрсеткіштерге байлансты ас суы мына талаптарға сәйкес болуы тиіс.

Судың 1 см³ микроорганизм саны 100 Гост 1896373

1 дм³ (коли-индекс) ішек таяқшасының саны 3 Гост 1896373

3.2. Судың токсикологиялық көрсеткіші

Судың токсикологиялық көрсеткіштері, оның химиялық құрылымының зиянсыздығымен сипатталады. Және келесідей заттарға нормативтер енгізеді:

• табиғи суларда кездесетін

• реагент түрінде судың өңделуінде қосылатын

• өндірістік, ауыл шаруашылық және тұрмыстық т.б. жұмыстардың нәтижесінде пайда болған су тасымалдағыштарының ластануы.

Табиғи сулардың құрамындағы немесе өңдеу барысындағы химиялық заттардың концентрациясы келесідей норамтивтерден аспауы тиіс.

Гост 18165-89 бойынша қалдық алюминий 0,5 мг/дм³

Гост - 18294-89 бойынша бериллий (Ве) 0,0002 мг/дм³

Гост 18308-72 бойынша Молибден (Мо) 0,25 мг/дм³

Гост 152-89 бойынша Мышьяк (As) 0,05 мг/дм³

Гост 18826-73 бойынша Нитраттар (No₃) 45,0 мг/дм³

Гост 19355-85 қалдық полиакриламид 2,0 мг/дм³

Гост 8293-72 бойынша қорғасын (Рb) 0,03 мг/дм³

Гост 19413-89 бойынша Селен (Se) 0,01 мг/дм³

Гост 23950-88 бойынша Стронций (Sr) 3 мг/дм³

Гост 4386-88 бойынша Фтор () 3 мг/дм³ Климаттық аудандарда

Судың органолептикалық көрсеткіштері

Қолайлы органолептикалық көрсеткіш келесідей заттарға нормативтер енгізіледі:

• табиғи суларда кездесетін

• реагент түрінде судың өңдеу барысында қосылатын

• өндірістік, ауылшаруашылық және жұмыстық жұмыстардың нәтижесінде пайда болатын су тасымалдағыштардың ластануы.

Табиғатта кездесетін сулардың құрамындағы немес өңдеу барысында қосылатын және судың органолептикалық қасиеттеріне әсер ететін химиялық заттардың концентрациясы келесідей нормативтерден аспауы тиіс:

Гост 4011-72 бойынша Темір (Ғе) 0,3 мг/дм³

Гост 4151-72 бойынша жалпы Десткость 7,0 мг/дм³

Гост 4 974-72 бойынша мыс (Сu+2) 1 мг/дм³

Гост 4388-72 бойынша Полифосфатты қалдықтар (РО_3-4) 3,5 м Гост г/дм³

Гост 4389-72 бойынша Сульфаттар (SO^-4) 500 мг/дм³

Гост 18164-72 бойынша Құрғақ қалдық 1000 мг/дм³

Гост 4245-72 бойынша Хлоридтер (Се^-) 350 мг/дм³

Гост 18293-72 бойынша Мырыш (Zn2+) 5,0 мг/дм³

Органолептикалық қасиеттерге қойлатын талаптар:

Иісі 20⁰ С, 60⁰ С дейін жылытқанда 2 бал Гост 3351-74 бойынша

Дәмі 20⁰ С 2 бал 3351-74 Гост бойынша

Түсі 20 3351-74 Гост бойынша

Тұндылығы стандартты шкала бойынша 1,5 мг/дм³ 3351-74 Гост бойынша.

Су бетінде ешқандай қабат болмауы қажет.

Судың сапалық бақылауы

Тұрмыс және ас суымен қамтамасыз ететін орталықтандырылған жүйелерді жүргізетін мекемелер үнемі су жолын, жүйеге кірудің алдында және таралуы кезінде бақылап отыруы тиіс.

Ал жер астынан таралатын су жүйелеріне алғашқы уақытында жылына 4 реттен кем емес (әр сезонда), кейінен жылына 1 рет тексеріледі.

Судың беткей көздерінде су анализі әр ай сайын жүргізіліп отырады.

Өндірістік–зертханалық судың сапасын бақылау жүйеге түспей тұрғанда микробиологиялық, химиялық немесе органолептикалық көрсеткіштер бойынша жүргізіледі.

Су құрамындағы хлор қалдығы таза су қоймаларынан кейін белгілі мөлшерде болуы тиіс.

қалдық хлор	қалдық хлор конц-ы, мг/дм3	хлор мен су арасын. байлан. п.б. қажетті уақыт, мин.
1. Бос күйінде 2. Байланысқан күйінде	0,3 – 0,5 0,8 – 1,2	30 60

Жеке жағдайда санитарлық-эпидемиологиялық қызметкерлердің қолдауымен су құрамындағы қалдық хлордың мөлшерін жоғарлатуға болады (су жолд. биолог. кедергілер п.б.).

Реагенттердің қалдық мөлшеріне өндірістік- зертханалық бақылау арнайы жүргізілетін методтарға байланысты.

Тәжірибелік пробаларды дала су қондырғыларынан, үй кранынан алынады.

Судың таралу жүйесі орналасқан жеріндегі жалпы анализдегі проба саны санитарлық-эпидемиологиялық қызметкерлерімен бірге анықталуы тиіс және талапқа сай болуы қажет.

Қызмет көрсететін Айына алынатын барлық

тұрғын саны, адам таралу жүйесіндегі минимальді

проба саны

10 000 дейін 2

20 000 дейін 10

50 000 дейін 30

100 000 дейін 100

100 000 жоғары 200

Орталықтандырылған тұрмыстық ас суымен қамтамасыз ету жүйедегі судың сапасына жүргізілетін мемлекеттік санитарлық бақылауды қамтамасыз ету санитарлық-эпидемиологиялық қызмекерлерінің белгіленген мерзімі мен арнайы программа бойынша жүреді.