3. Сарышұнақтар
Кеміргіштер тобына - ауыл шаруашылығына үлкен зиян келтіретін сарышұнақтар жатады. Сарышұнақтар егіс алқаптарын, жайылымдарды зақымдайды. Олардың ішінде ең көп зиян келтіретіндері: кіші сарышұнақ,балпақ сарышұнақ, қызылұрт сарышұнақ, зорман. Сарышұнақтар –белгілі бір уақытта күндіз белсенді болатын жануар, ал жылдың көп уақытын ұзақ ұйқыда өткізеді. Зиянкес ұйқыдан ерте көктемде оянады. Өмір сүру уақыты 4-5 жылдан аспайды.
Сайрам ауданы сарышұнақ зиянкесіне көктемгі қыстап шығу кезеңіндегі анықтау жұмыстарының жалпы көлемі 1,5 мың.га жерде жүргізілді. Соның ішінде 0,008 мың. га жерге орналасқан. 2017 жылдың наурыз айының 27-сі күні Манкент а/о қарасты жайылымдық алқаптарында көктеп өсу кезеңінде қыстап шыққан сарышұнақтардың жер бетіне шыққаны анықталды. №1 Хабарлама. 27.03.2017 ж осы күнге пайдалы температураның тиімділігі +42,5 ° градусты құрады. Жазғы зерттеу жұмыстары 2,0 мың.га жерге жүргізіліп, 0,012мың.га жерге орналасқаны анықталды.
Сайрам ауданы бойынша тышқан тәрізді кеміргіштерге анықтау жұмыстары жалпы 3,5 мың.га –ға жоспарланған. 2017 жылдың наурыз айының 27-ші жұлдызында Манкент а/о Манкент СТК-не қарасты жайылымдық алқаптарында тышқан тәрізді кеміргіштердің жер бетіне шыққаны анықталды. №3 Хабарлама. 27.03.2017 жылғы күнге пайдалы температураның тиімділігі +202° градус болды. Көктемгі анықтау жұмыстары 1,5 мың.га-жоспарланып, зерттеу жұмыстары Ақбұлақ, Жібек жолы, Манкент ауыл округтерінде жүргізіліп, нәтижесінде 0,011 мың.га-ға қоныстанғаны анықталды. Ал жазғы зерттеу жұмыстары бойынша 2,0 мыңга-ға жоспарланып, қоныстанғаны - 0,031 мың.га жерде анықталды.
- Кеміргіш тышқандар қыстап шыққан кезеңінде анықтау жұмыстары наурыз айының ішінде жалпы көлемі 1,5 мың.га жерде жүргізілді. Соның ішінде 0,008 мың.га жерге орналасқан.
Жазғы зерттеу барысында жоспарланған 2,0 мың.га жайылым зерттеліп, нәтижесінде 0,020 мың.га жерде тышқан тәрізді кеміргіштер анықталды.
күндері түскен ұмыстары жүргізілді. сәуір айларында 1,5 мың.га жерде зерттелді. 4. Колорадо қоңызы
Колорадо қоңызы – Leptіnotarsa decemlіneata Say. Қатты қанаттылар (Coleoptera) отрядының жапырақ жегіштері (Chrysomelіdae) тұқымдасына жатады. Шыққан жері – Cолтүстік Америка. Қазіргі кезде Қазақстанның барлық облыстарында таралған.
Қоңыздың ұзындығы 7-12 мм, дене пішіні сопақша, арқа жағы дөңес, түсі қызғылт-сары, қанаттарының әрқайсысының үстінде бойлай орналасқан бес қара жолақ болады. Алдыңғы арқа сақинасында көптеген қара дақтар бар, олардың біреуі (ортада орналасқан) латын әрпі “V”-ға ұқсас. Мұртшалары 12 бунақтан тұрады, олардың тұп бөлігі ақшыл, ұшы қара болады. Жұмыртқалары сопақша келген сары немесе қызғылт-сары түсі жылтыр, ұзындығы 0,8–1,2 мм, Дернәсілдері қызғылт-сары, алмұрт пішінді, басы және алдыңғы арқа сақинасы және аяқтары қара, бүйір жақтарында екі қатар болып орналасқан қара меңді нұктелер бар, ұзындығы 1,5–16 мм-ге жетеді. Қуыршағы кірпіш реңді қызыл немесе қызғылт-сары, ұзындығы 10 мм-ге дейін болады. Колорад қоңызы имаго фазасында көбінесе картоп өсірілетін танаптарда 20–50 см тереңдікте топырақ арасында қыстайды. Жылына 2–3 ұрпақ береді.
2-сурет. Колорадо қоңызы: имаго, жұмыртқа және дернәсілдер
Көктемде топырақтың жылылығы 14–15оС-қа жеткенде қоңыздар жер бетіне көтеріліп, екі-үш күн қоректенгеннен кейін жұмыртқалауға кіріседі. Жұмыртқаларын топтап жапырақтың астыңғы бетіне салады. Орташа өсімталдығы әрбір ұрғашы қоңызға 500 жұмыртқадан келеді, ол аса қолайлы жағдайларда 2400 жұмыртқаға жетеді.
Қыстап шыққан қоңыздардың жер бетіне көтерілуі өте созылыңқы, кейде үш айға созылады. Сондықтан олардың жұмыртқалау және дернәсілдерінің шығу мерзімдері де ұзаққа созылады. Жұмыртқаның дамуы 4–7 күнге, дернәсілдердің дамуы 16–24 күнге, қуыршақтың дамуы 6–15 күнге созылады. Қоңыздар мен олардың дернәсілдері өте қомағай келеді, картоптың жапырағы мен сабағын күні-түні бірдей кеміріп жеп, қатты зиян келтіреді. Егер картоптың бір түбінде қоңыздар мен дернәсілдердің 30–40 шақтысы қоректенетін болса, онда өсімдіктің жапырақтарын түгелдей құртады. Бұл жағдайда картоптың өнімі 10 есеге дейін төмендейді.
Сайрам ауданы бойынша колорадо қоңызына зерттеу жұмыстары жалпы 4,0 мың.га жоспарланған. Көктемгі зерттеу жұмыстары - 0,5 мың.га картоп егілген алқаптарда жүргізілді. Соның ішінде барлық қоныстанғаны - 0,05 мың.га. 2017 жылдың 27 сәуір күні картоп дақылының гүлдеп өсу кезеңінде Қарабұлақ ауыл округіне қарасты «Қарабұлақ-Агро» СТК картоп алқаптарында колорадо қоңызының жер бетіне шыққаны анықталды. №10 Хабарлама. Пайдалы температураның тиімділігі +502 ° градусты көрсетті. Жазғы зерттеу жұмыстары Қарабұлақ, Көлкент, Қарамұрт, Манкент ауыл округтерінде картоп егілген алқаптарда -3,0 мың.га зерттеу жұмыстары жүргізілді, қоныстанғаны – 0,105 мың.га қоныстанғаны анықталды. Күзгі зерттеу барысында жоспарланған 0,5 мың га алқап зерттеліп 0,016 мың.га –ға орналасқаны анықталды.