ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ДЕНСАУЛЫҚ САҚТАУ МИНИСТРЛІГІ

ҚАРАҒАНДЫ МЕМЛЕКЕТТІК МЕДИЦИНА АКАДЕМИЯСЫ

І.Р.КҰЛМАҒАМБЕТОВ, Т.М.МӘЖИТОВ,

В.П.РИКЛЕФС, А.Н.ИХАМБАЕВА

ДӘЛЕЛДІ МЕДИЦИНА НЕГІЗДЕРІ

Оқу құралы

Карағанды, 2008

ӘОЖ

КБЖ

Рецензенттер:

Қарағанды мемлекеттік медицина академиясы, БЖФ және ҒПЖ, медико-әлеуметтік сараптау және реабилитация курсы, жалпы дәрігерлік тәжірибе кафедрасының меңгерушісі, м.ғ.д., профессор – Қ.А.Алиханова.

Қарағанды мемлекеттік медицина академиясы, жанұялық медицина курсы амбулаторлы–емханалық терапия және шұғыл медициналық көмек кафедрасының меңгерушісі м.ғ.д. – Г.М.Мулдаева.

С.Д.Асфендияров атындағы Қазақ Ұлттық медицина университетінің клиникалық фармакология және эндокринология кафедрасының доценті, м.ғ.к. – М.М.Калиева.

К 14 Дәлелді медицина негіздері. Құлмағамбетов І.Р., Мәжитов Т.М., Риклефс В.П., Ихамбаева А.Н. Оқу құралы. – Қарағанды, 2008.- 34 б.

Оқу құралы дәлелді медицинаның негізгі принциптеріне арналған. Оқу құралында дәлелді медицинаны тәжірибеге енгізудің өзекті мәселелері мен алғы шарттары қарастырылып талқыланады және де дәлелді медицинаның анықтамасы, пәннің аумағы, артықшылықтары мен кемшіліктері берілген. Дәлелді ақпаратты іздеу жолы және оны талдау прнциптері, ақпараттың шынайылық дәрежесін анықтау аспектілері ашылып көрсетеді.

Оқу құралы медициналық ЖОО интерндері мен студенттеріне, тәжірибелік дәрігерлерге арналған.

Әдістемелік ұсыныс

ҚММА Әдістемелік кеңесінде талқыланып, ұйғарылды

Хаттама № 2008 жыл.

ҚММА Ғылыми кеңесімен бекітіліп, баспаға ұсынылды

Хаттама № 2008 жыл.

Мазмұны

Қысқартулар	4
Кіріспе	5
Ғылыми ізденіс және клиникалық зерттеулер методологиясының негіздері	6
Дәлелді медицинаны енгізудің маңызды мәселелері мен алғы шарттары	10
Дәлелді медицина түсінігіне анықтама	14
Дәлелді медицинаның пәндік аумағы	15
Дәлелді медицинаның артықшылықтары мен кемшіліктері. Дәлелді медицина айналасындағы пікір– талас	17
Медициналық шешімдердің дәлелділігі	19
Қосымша	31
Бақылау тестілері	32
Тест жауаптары	36
Әдебиет тізімі	37

ҚЫСҚАРТУЛАР

ДМ – дәлелді медицина

РКБ – рандомизацияланған бақылаулы зерттеулер

АҚ – артериальды қысым

ЖСЖ – жүректің соғу жиілігі

SIGN – Scottish Intercollegiate Guidelines Network

ДЗ – дәрілік заттар

ЕАМ – емдеу алдын-алу мекемесі

PICO – patient or population, intervention, comparison, outcomes.

КІРІСПЕ

Медициналық ғылым мен денсаулық сақтаудың қазіргі таңдағы жағдайы, зерттеу нәтижелерін анық, нақты ұсыныстарға түрлендіріп, дәрігерлермен медициналық көмекті ұйымдастырудың жалпы мәселелерін шешу үшін, ғылыми ақпараттарды жинау, талдау, бірегейлеу және түсіндірудің жаңа жолдарымен технологияларын қолдануды талап етеді.

Дәрігерлер, ғылыми қызметкерлер, денсаулық сақтау ұйымының менеджерлері кәсіби біліммен қоса, ғылыми және клиникалық зерттеулердің жаңа нәтижелерін сауатты және сын көзбен бағалай білуі қажет. Сондықтан да клиникалық тәжірибеде дәлелді жолдарды іске асыру үшін медицина мамандары ізденудің жаңа технологияларын игеріп, медициналық ақпараттарды жалпылай және талдай білулері қажет.

ХХ ғасырда клиникалық зерттеулердің дамуы, атап айтқанда рандомизацияланған клиникалық бақылау (РКБ) методологиясының жетілуі қазіргі таңдағы дәлелді медицинаның дамуына негіз болды. ХХ ғасырдың екінші жартысындағы медицина ғылымының қарқынды дамуы медициналық білімнің кеңеюіне әкеліп, диагностика мен емдеу саласындағы зерттеулермен ұсыныстарды бағалауда мәселелердің пайда болуына әкеліп соқтырды (эпидемиолог Арчибальд Кокранның «Действенность и эффективность» деп аталатын шолуы). Клиникалық тәжірибеге клиникалық зерттеулердің енгізілуіне 1972 жылы баспаға шыққан «денсаулық сақтау туралы кездейсоқ ойлар» түрткі болды. Оның негізгі принципі – денсаулық сақтау ұйымының шектелген ресурстарын, дұрыс жүргізілген зерттеулермен, дәлелденген тиімді медициналық көмек түрлерін әділетпен қолдану.

Қазіргі кезде ауруды алдын алу, емдеу, диагностикалаудың жаңа әдісін мемлекеттік және популяциялық деңгейде тәжірибеге енгізілуі үшін, сол әдістің тиімділігін тексеру кезінде қол жеткізген ғылыми фактілердің шынайылығын талдау нәтижелеріне жүгіну қажеттілігі айдан анық. Мемлекет тарапынан тиімділігі тек сенімді зерттеулерде дәлелденген - алдын алу, емдеу және диагностика әдістері қаржыландырылуы қажет. Ұлыбритания, Швеция, Нидерланды, Канада, АҚШ-та жаңа медициналық технологияларды бағалайтын агенттік ұйымдастырылды. Бұл агенттіктердің міндеттері - диагностикалау мен емдеудің жаңа әдістері туралы бар ақпараттарды жан-жақты зерттеп, сын көзбен бағалау.

ХХ ғасырдың 90 жылдары дәлелді медицинаның негізгі талдау әдістері болып табылатын жүйелік шолулар мен мета-анализді жүргізу методологиясы пайда болды.

Медициналық зерттеулерде ғылыми принциптер маңыздылығының жоғарлауы ХХ ғасырдың 80-90 жылдары дәлелге негізделген медицина (evidence-based medicine) немесе дәлелді медицина деп аталатын бағыттың пайда болуына әкелді. Қазіргі кезде белгілі бір клиникалық мәселені шешу үшін, ғылыми ақпаратты жинау, талдау және бағалау концепциясы бар. Бұл концепция дәлелді медицина деп аталады.