4. Жөндеу жұмыстары кезінде негізгі құралдардың есебін жүргізу

Негізгі құралдарды қалпына келтіру құны деп - негізгі құралдарды ұдайы өндіріске қосу құнын, яғни негізгі құралдарды алу немесе құрылысын салу кезіндегі қолданылған бағамен қайта бағалауды айтады. Негізгі құралдарды қайта бағалау Қазақстан Республикасы үкіметінің қабылдаған шешімі негізінде қайта бағаланады.

Құны	Пайдалану мерзімі
Ғимараттың бастапқы құны - 8 600 000 тг. Машиналар мен жабдықтардың қалдық құны – 1 400 000 тг. Транспорт, көлік құралдарының бастапқы құны – 15 000 000 тг.	16 жыл 5 жыл 14 жыл

Амортизацияны есептеу

Ғимараттың амортизация шамасы:

= 6,25 %

Ғимарат:

= 3 359 375 тг.

Машиалар мен жабдықтардың амортизациясы:

= 20 %

Машиналар мен жабдықтар:

= 2 800 000 тг.

Құбырлар, қашаулар, мұнаралар, көлік құралдарының амортизациясы:

= 7,1 %

Агрегаттар, бұрғылау кілттері, көлік құралдары:

= 1 071 000 тг.

Барлық амортизация сомасын есептеу:

3 359 375 + 2 800 000 + 1 071 000 = 7 230 375 тг.

Басқа шығындарды есептеу

Барлық шығын сомасы:

3 327 435 + 2 825 539,2 + 282 553,9 + 7 230 375 = 13 665 903,1 тг.

Барлық шығынның 15 % басқа шығынын есептеу:

= 2 049 885,165 тг.

Өндірістік өнімнің өзіндік құнын есептеу:

13 665 903,1 + 2 049 885,165 = 15 715 788,565 тг.

5. Материалдық шығындардың үлес салмағы есептеу

Өнімнің өзіндік құнында материалдық шығындардың үлес салмағы материалдық шығын сомасының өндірілген өнімнің толық өзіндік құнына қатынасымен саналады. Бұл көрсеткіштің динамикасы өнімнің материал қажетсінуінің өзгеруін мінездейді.

Материалдық шығын коэффициенті материалдық шығынның нақты сомасына шығарылған өнімнің нақты көлеміне қайта есептелген жоспарланғанға қатынасын көрсетеді. Ол өндіру процесінде материалдар қаншалықты үнемді қолданылатынын, нормалармен салыстырғанда артық шығындалу жоқтығын көрсетеді. Егер коэффициент

1-ден көп болса, ол өнімді өндіруге материалдық ресурстардың артық шығындалғанын, және керісінше егер 1-ден кем болса, материалдық ресурсты үнемдірек қолданғанын куәландырады.

Жалпылама көрсеткіштерге сонымен қатар материалдық шығын теңгесіне пайдасы жатады. Ол негізгі қызметтен алынған пайда сомасын материалдық шығынға бөлу арқылы анықталатын, материалдық ресурстардың тиімді қолданылуының ең жалпылама көрсеткіші болып табылады.бұл көрсеткіштің деңгейін көтеру мекеменің жұмысын оңынан мінездейді.

Саралау процесінде берілген көрсеткіштің динамикасын, оның деңгейі бойынша жоспардың орындалуын танып алып, шаруашылық аралық салыстыру жүргізу және өлшемінің өзгеру факторын орнату керек.

Экономикалық әдебиеттерде факторлық жүйенің әр түрлі типіне негізделген жалпылама көрсеткіштерді саралаудың бірнеше әдістемелері ұсынылады. Материалдық ресурстарды қолданудың ең обьективті бағалауын материал қажетсінуі көрсеткіші береді.

Материал қажетсінуі материалдық шығындардың сомасын анықтайды, материал қажетсінуінің өсімі материалдық шығын сомасын арттырады, материал қажетсінуінің төмендеуі – азайтады.

Жеке көрсеткіштер материалдық ресурстардың бөлек элементтерінің (негізгі, көмекші материалдар, жағармай, энергия және т.б.) тұтыну тиімділігін мінездеу үшін, сонымен қатар бөлек бұйымның (үлестік материал көлемі) материал қажетсінуінің төмендегенін анықтауға қолданылады.

Материал қажетсінуі жеке көрсеткіштерімен материалдық ресурсты (шикізат, жағармай және т.б.) тұтынуда құрылымдық ығысу әсерінен тауарлық өнімнің жалпы материал қажетсінуінің өзгеруін сараптайды.

Үлестік материал көлемі құндық көрініс (бірлікке тұтынылған барлық материал құнының оның көтерме бағасына қатынасы) түрінде де есептеле алынады, табиғи және шартты-табиғи көрінісінде де (өнімнің і-түрінің өндірісіне материалдық ресурстардың шығындалған салмағы немесе санының шығарылған өнімнің сол түрінің санына қатынасы).

Жабдықтарды жөндеумен қалпына келтіруге шығатын амортизациялық шығындар жабдықтардың баланстық және қалдық құнынан алатын пайыздық шама.

(Дәнекерлеу трансформаторы)

(Дәнекерлеу қондырғысы)

(Шлифстанок)

(Электраспап)

(Сорап)

Мұндағы:

а - 7%

- жабдықтардың өз құнын және оны тасымалдауға , монтаждауға кететін шығыннан тұратын баланстық құны.

(Дәнекерлеу трансформаторы)

(Дәнекерлеу қондырғысы)

(Шлифстанок)

(Электраспап)

(Сорап)

Мұндағы

- жабдықтың өз құны.

- жабдықты тасымалдауға және монтаждауға шығатын шығындар.

Дәнекерлеу трансформаторы

Дәнекерлеу қондырғысы

Шлифстанок

Электраспап

Сорап