Тікелей престеу
Қандай тәсілмен жүргізілсе де, түйіршіктеу таблетка өндірісінің ұзақ және көп еңбек сіңіруді талап ететін сатысы болып табылады. Түйіршіктеу, ылғалдау, кептіру, брикеттеу кезінде қиын ыдыраушы поликристалды агломераттар түзілуі себебінен таблеттелетін қоспаға зиянды әсер етеді. Сондықтан, соңғы жылдары зерттеушілердің назары түйіршіктеу процессін жүргізбей-ақ түйіршіктердің барлық қасиеттеріне ие болатын сусымал қоспалар алу тәсілдерін іздеуге ауып отыр. Осындай тәсілдердің бірі – тікелей престеу болып табылады. Тікелей престеу – бұл таблеттелетін материалдың негізгі технологиялық қасиеттерін сусымалдылығы мен престелушілігін-жақсартуға мүмкіншілік жасайтын және олардан түйіршіктеу сатысын өткізбей-ақ таблеткалар алуға мүмкіндік беретін технологиялық операциялар жинағы. Бұл тәсілдің бірқатар артықшылықтары бар: таблеттелетін қоспаға ылғал мен жоғарғы температураның әсерін тигізбейді, таблетка өндірісінің мерзімін қысқартуға және бірқатар жағдайларда таблетка құрамына кіретін қосымша заттардың мөлшерін азайтуға мүмкіндік туғызады.
Дәрілік заттардың тек аздаған түрі ғана, мысалы, антифебрин, натрий хлориді, бромиді, цитраты, калий йодиді мен бромиді, гексаметилентетрамин, ПАСК-натрий, бромкамфора және т.б. өздігінен дозалануға және жақсы престелуге қабілетті. Бұл заттардың кристалдарының формасы дұрыс және фракциондық құрамы шамамен біркелкі болады.
Натрий бромиді, хлориді, калий йодиды МФ-да белгіленген бір реттік дозаларда қосымша заттар қоспай тікелей престеледі. Барлық бастапқы шикізаттардың шаң тәріздес фракциялар мен қатты кеуектерден еленіп, кептірілгені жеткілікті. Калий йодиді таблеткалары құрамына оны тұрақтандыру үшін 1% калий карбонатын қосады.
Бромкамфора, гексаметилентетрамин, натрий-ПАСК-ын тікелей престеу үшін ыдыратқыш және антифрикциондық қосымша заттар енгізу қажет.
Тікелей престеу тәсілін аз дозада берілетін дәрілік заттармен таблеткалар алуға қолдану мүмкіндігін зерттеу нәтижесінде эфедрин гидрохлориді (0,25 г) және резепин (0,0001 г) таблеткаларының технологиясы жасалды. Бұл алкалоидтарды толықтырғыш ретінде глюкоза мен крахмал қоспасын қолданып және кальций стеаратын қосып престейді (Осипова И.Д., Штейгарт М.В., 1969 ж.).
Қазіргі кезде тікелей престеу тәсілімен 15-ке жуық таблеткалар шығарылады.
Тікелей престеудің екінші мүмкіншілігі – фармацевтік өндірісті таблеттелетін қоспаны матрицаға зорлап (күштеп) толтыратын, жетілдірілген дозаторлармен жабдықталған осы заманға сай таблеткалық машиналармен қамтамасыз ету. Соңғы жылдары осындай дозаторлардың түрлі конструкциясы жасалынды. Олар – дискілі, шнекті, вибромеханикалық, вакуумды, электровибрациялық. Олардың ішінде, әсіресе, қолайлысы вакуумды дозаторлар, бұл дозаторлар ұнтақ қоспасын алдын-ала нығыздап және одан ауа бөлшектерін ығыстырып шығарып жібереді. Бөлшектердің кристаллизация кезінде құрылысы мен көлемдерін өзгерту қазіргі кезде әлі де зерттеліп отыр. Дегенмен, кристалды ацетилсалицил қышқылы мен салициламид ұнтақтарын алу технологиясы жасалғаны белгілі.
Иллюстрациялық материалдар: кестелер, үнсіз карталар слайдтар түрінде.
Әдебиет:
негізгі:
Сағындықова Б.А. Дәрілердің өндірістік технологиясы: оқулық – Шымкент, 2008. – 348 бет.
Технология лекарственных форм. - (Под ред. Ивановой Л.А.) – Том 2. - 1991.
Руководство к лабораторным занятиям по заводской технологии лекарственных форм. - (Под ред. А.И. Тенцовой).- М.- 1986. - 272 с.
В.И. Чуешов. Промышленная технология лекарств, в 2-х томах, г. Харьков, 2002 г.
ҚР МФ – 1 басылымы. – Астана – 2008 ж.
Фармацевтическая технология. Под редакцией И.И.Краснюка и Г.В. Михайловой, Москва Асаdemia – 2006 г.