6- дәріс. Такырып: Гиперболоидты берілістер. Бұрамдық берілістер

(Worm gearing)

Қарастырылатын сұрақтар:

1. Гиперболоидты берілістердің түрлері. Бұрамдық берілістер туралы жалпы мәліметтер.

2. Бұрамдық берілістің геометриялық параметрлері. Дайындау дәлділігі.

3. Бұрамдық берілістің механикасы (кинематикасы, іліністегі күштер, берілістің пайдалы әсер коэффицентті).

4. Берілістің жұмысқа қабілеттілігінің критериялары және беріктікке есептеу (контакт пен иілу беріктігіне есептеу).

5. Бұрамдық беріліс бөлшектерінің материалдары және мүмкіндік кернеулері.

1. Гиперболоидты берілістердің түрлері. Бұрамдық берілістер туралы жалпы мәліметтер.

Тісті доңғалақтар өстері айқасқан беріліс – гиперболоидты беріліс деп аталады. Гиперболоидты берілістердің ішінде ең көп таралғаны бұрамдық (червякты) (Червячная, Worm gearsets) (6.1, а - сурет), винтік (6.1, б - сурет) және гипоидтық берілістер (6.1, в - сурет) орын алды. Винтік дәне гипоид берілістер арнайы машиналарда қолданылады.

а) б) в)

6.1 – сурет. Гиперболоитды беріліс: а – червякты; б – винтік; в - гипоидты

Бұрамдық берілістер өзара айқасатын біліктер өстері арасында айналмалы қозғалысты беруді қамтамасыз етеді. Айқастық бұрышы әдетте жиі 90^° тең.

(Worm gearsets are used to transmit rotary motion between nonparallel and nonintersecting shafts)

Worms and worm gears, shown in Fig. 13–4, represent the fourth basic gear type. As shown, the worm resembles a screw. The direction of rotation of the worm gear, also called the worm wheel, depends upon the direction of rotation of the worm and upon whether the worm teeth are cut right-hand or left-hand. Worm gearsets are also made so that the teeth of one or both wrap partly around the other. Such sets are called singleenveloping and double-enveloping worm gearsets. Worm gearsets are mostly used when the speed ratios of the two shafts are quite high, say, 3 or more..

Бұрамдық беріліс конструкциясы бойынша тісті-винтік механизм болып, өзінің бойына екі механизмнің қасиеттерін сыйғызады. Ол екі негізгі бөлшектен тұрады: жетектеуші буын – бұрамдық және жетектегі буын – бұрамдық доңғалақ.

Бұрамдық түрлері:

- бұрамдықтың формасына байланысты: цилиндрлік және глобоидтық болып бөлінеді (6.2- сурет);

5.2- сурет. Бұрамдық түрлері: а) цилиндрлік; б) глобоидтық

- цилиндрлік бұрамдық бұрандасының винтік бетінің формасы бойынша: архимедтік, конволюталық және эвольвенталық болады (6.3- сурет);

цилиндрлік бұрамдық профильдері:

6.2- сурет - Цилиндрлік бұрамдық бұрандасының винтік бетінің формасы түрлері

Бұрамдық берілістің артықшылықтары және кемшіліктері.

Бұрамдық берілістің негізгі артықшылықтары:

– біркалыпты және шусыз жұмыс істеуі;

– берілістің оншалықты үлкен емес көлемдерінде бір сатыда үлкен беріліс қатынастарын алуға болады (i = 10 60);

– берілісті өздігінен тежелетін етіп жасау мүмкіндігі.

Бұрамдықты механизмдер басқа тісті берілістерге қарағанда кинема-тикалық дәлділігі өте жоғары және сондықтан жоғары дәлдікті кинема-тикалық тізбектерді жобалауда пайдаланылады.

Бұрамдықтыберілістің кемшіліктеріне мыналар жатады:

– ПӘК төмендігі, осының салдарынан элементтер елеулі қызады, ол берілістегі шыққан ыстықтықты тарату үшін арнай іс-шараларды өткізуге мәжбүрлейді;

– доңғалақтар үшін қымбат антифрикционды материалдар (қола) қолданылады;

– жинау дәлділігіне талаптың жоғарылығы;

– тозудың жоғарылығы және желінуге бейімделуі.