Сурет 3 – Ақпаратты тексеру және жинау блок-схемасы

Ақпаратты жинау әдістері мыналарды қамтиды:

- сауалнамалар;

- қызметті бақылау;

- еңбекті қорғауды басқару жүйесінің құжаттары.

Еңбек қорғауды басқару жүйесінің ақпарат көздері кешенділік аудит саласына тәуелді және оларға мыналар жатады:

- қызметкерлер сауалнамалары;

- қоршаған өндірістік ортаны мен еңбек жағдайлары қызметіне жазба бақылау жүргізу;

- еңбекті қорғау және қауіпсіздік саласындағы құжаттар (саясат, мақсаттар, жоспарлар, рәсімдер, стандарттар, нұсқаулықтар, журналдар, рұқсат беру құжаттары, нормативті құжаттар, еңбекті қорғау, спецификация, сызбалар, келісім-шарттар мен тапсырыстар);

- жазба (хаттамалары) тексеру, кеңес хаттамалары,аудит бойынша есептер (актілер), мониторингі бағдарламалары жөніндегі жазба және өлшеу нәтижелері;

- талдау көрсеткіштері мен нәтижелерінің қорытынды деректері;

- тексерілетін ұйым мен басқару үлгілері және процестерді өлшеуді ақпаратты бағдарламалары бойынша іріктеп бақылау;

- есептер, мысалы, мүдделі тараптардан кері байланыс көздері болуы мүмкін;

- компьютерлендірілген деректер базасы және веб-сайттар.

Аудит саласында шешуші міндеттер немесе тұлғалар бөлімдерінде сауалнама жүргізіледі.

Аудиторға сұрау себебін түсіндіру қажет, және жүзеге асырылатын жазу.

Сауалнама өзінің жұмысы жайлы сұраудан басалу керек және бұл ретте тасқынатын сұрақтардан аулақ болу.

Сауалнама нәтижелері сауалнама тұлғамен бірге жинақталады және талданады .

Мінез-құлық қауіпсіздігінің аудиті

Мінез-құлық аудитінің бағыттары:

- қауіпті мінез-құлықты тез арада түзету;

- қауіпсіз жүріс-тұрыс шұғыл қолдау және, қызметкер қолданған сол күш-жігерін қауіпсіздік талаптары көрсету үшін орындау;

- нормативтік талаптарды бұзылған жұмысты орындау себептерін анықтау (жеткіліксіз оқыту, жағдайларының болмауы, алаңғасарлық және т.б.);

- қауіпсіз жұмыс принципіне сүйеніп растау;

- қызметкерлердің зейін концентрациясын қауіпсіздік мәселелеріне маңыздылығы.

Мінез-құлық аудитінің процесінде бақылаудың мынадай санаттары қолданылады:

- жұмыстардың қауіпсіз әдістері мен тәсілдерін қызметкердің сақтауы;

- арнайы киім, арнайы аяқ киім және басқа да жеке қорғану құралдарын дұрыс қолдану;

- құрал-жабдықтардың жай-күйі;

- нұсқаулықтардың, ережелер мен рәсімдердің орындалу талаптарыны;

-жұмыс орынындағы тәртіп.

МЫСАЛ.Қызметкердің жеке қорғану құралдарын пайдалануын бақылау кезінде мынаған назар аударған жөн:

- жеке қорғану құралдары орындалатын жұмыстың сипатына сай ма;

- қызметкер жеке қорғану құралдарын типтік салалық нормамен немесе ұйымда қабылданған практикамен сәйкес пайдаланылады ма. Егер жоқ болса, неге: жұмыстарды орындауға кедергі, таққан да ыңғайсыз, қауіпті және зиянды өндірістік факторлардан қорғамайды;

- жұмысшылар осы жұмыстарда регламентті жеке қорғау құралдарымен қамтамасыз етілген бе.

Мінез-құлық аудиті жеке жүргізіледі. Қызметкерді қауіпсіздік және еңбекті қорғау мәселелері бойынша ашық диалогқа шақыру үшін бір адам жүргізген маңызды.

Аудитті бақылауды қалыптастыру

Аудитті бақылауды қалыптастыру үшін аудит куәлігі аудит критерийлерімен салыстырылады. Аудит қорытындысы аудит критерийлерінің сәйкестігі немесе сәйкес келмеуін көрсетеді. Егер бұл аудиттің мақсаттарымен анықталса аудит қорытындылары мүмкіндіктерін жақсартуды анықтай алады.

Аудиторлық топ қажет болған жағдайда аудиттің белгілі бір кезеңдерінде аудитті бақылауды талдау үшін жиналады.

Аудит критерийлеріне сәйкестігін қарай орналасқан жерлерін, бөлімшелері немесе процестерді, олардың аудиті көрсете отырып қорытылады. Егер бұл аудит жоспарда қарастырылған болса, жекелеген аудит бақылау сәйкестігі туралы растайтын және олардың куәліктері жазылады.

Сәйкессіздік және олардың аудитінің куәлігін растайтыны жазылады және жіктеледі. Аудит куәліктерінің объективтілігін растау үшін олар тексерілетін ұйыммен талданады. Аудит куәліктері және/немесе аудит бақылаулары бойынша келіспеушіліктерді жою, ал шешілмеген проблемаларды - құжатпен ресімдеу қажет.

Аудит нәтижелері бойынша қорытынды дайындау

Аудиторлық топ қорытынды кеңеске дейін мыналарды орындайды:

- аудит қорытындыларын және аудит мақсаттарына сәйкес аудит кезінде жиналған басқа да тиісті ақпаратарды қарастырады;

- аудит процесіне белгісіздік элементтің тән нәтижелері бойынша аудит қорытынды келіседі;

- егер бұл аудит мақсаттары көрсетілсе ұсынымдар дайындайды;

- егер бұл аудит жоспарына кіретін болса аудит нәтижелері бойынша талқылайды.

Еңбекті қорғауды басқару жүйесінің аудитінің қорытынды нәтижелері құрамына кіреді:

- аудит критерийлері еңбекті қорғауды басқару жүйесінің сәйкестік дәрежесі;

- енгізудің нәтижелілігі, еңбекті қорғауды басқару жүйесін қолдау және жақсарту;

- басшылық тарапынан еңбекті қорғауды басқару жүйесінің тұрақты жарамдылығын қамтамасыз ету, оның бірдейлігін, нәтижелілігін және жақсартуын талдау процесінің мүмкіндігі.

Егер аудит мақсаты аудит нәтижелері бойынша қорытынды ұсынымдар жақсартуға қатысты, іскерлік ынтымақтастық, сертификаттау немесе одан әрі аудит жөніндегі қызметті қамтуы мүмкін.

Қорытынды кеңес өткізу

Төрағасы аудиторлық топтың басшысы болып табылатын, қорытынды кеңестің мақсаты - олар,келісілген мерзімде ұсыну жоспарын түзету және алдын алу іс-әрекеттерін тексерілетін ұйым жарамды деп танылса, қажет болған жағдайда еңбекті қорғауды басқару жүйесін аудит бойынша қорытынды ұсынуы.

Қорытынды кеңес қатысушылар тексеруші ұйымды, аудит тапсырыс берушіні және басқа да тараптарды ұсынады. Егер қажет болса, аудиторлық топтың басшысы аудит кезінде қалыптасқан аудит нәтижелері қорытындыларына сенімді азайтуға мүмкін жағдайларда тексерілетін ұйымға қатысты өз көзқарасын баяндайды.

Аудиторлық топ пен тексерілетін ұйым арасындағы аудит нәтижелері бойынша тұжырымдар мен/немесе қорытындысы бойынша келіспеушіліктер талқыланады және мүмкіндігінше шешіледі. Егер бірыңғай пікір болмаса, бұл есепте тіркеледі.

Егер аудит мақсаты көрсетілген, онда жақсарту жөніндегі ұсынымдар ұсынылады.

Еңбекті қорғауды басқару жүйесінің аудит бойынша есепті (актіні) дайындау, бекіту және тарату

Аудиторлық топтың басшысы аудит бойынша есептің(акт). мазмұны және дайындығын қамтамасыз етеді.

Аудит бойынша есеп (акт) құрамында толық, нақты, қысқа және түсінікті жазуды құрайды және мынадай сұрақтарға жауаптарды қамтиды:

- аудиттің мақсаттары;

- аудит облысы, атап айтқанда процестер және уақыт кезеңі қамтитын тексерілген ұйымдастырушылық және функционалдық бөлімшелерді сәйкестендіру;

- аудит тапсырыс берушіні сәйкестендіру;

- аудиторлық топ басшысын және мүшелерін сәйкестендіру;

- аудит орнында өткізу күні мен орнын белгілеу;

- аудит критерилері;

- аудит бойынша бақылау;

- аудит нәтижелері бойынша қорытындылар.

Қажет болған жағдайда аудит жөніндегі есепке (актіге) қосылады:

-аудит жоспары;

- тексерілетін ұйымның өкілдерінің тізімі;

- аудитті өткізу қорытындысы, онымен қоса, белгісіздік және/немесе кез-келген оны жүргізу кезінде аудит нәтижелері бойынша қорытындының дұрыстығын азайтуы мүмкін кездескен кедергілер, болуы;

- аудит жоспарына сәйкес аудит облыс шегінде аудит мақсаттарына қол жеткізу растау;

- аудитпен қамтылмаған, бірақ аудит саласындағы жүрген облыстар;

- аудиторлық топ пен тексерілетін ұйым арасындағы шешілмеген қарама-қайшылықтар;

- егер аудит мақсаттары көрсетілген болса жақсарту бойынша ұсыныстар;

- қажет болған жағдайда аудит нәтижелері бойынша келісілген іс-қимыл жоспары;

- есепті мазмұнының сипаты туралы құпия;

-аудит жөніндегі есеп (акт) жіберілім.

Аудит бойынша есеп (акт) келісілген мерзімде дайындалады. Егер бұл мүмкін болмаса, онда кешігу себептері туралы аудит тапсырыс берушіге хабарлауға және жаңа мерзімге оны дайындауға келісуі тиіс.

Аудит бойынша есеп (акт) аудит бағдарламасына сәйкес уақыты белгіленеді, талданады және бекітіледі.

Аудит бойынша есеп (акт) аудит тапсырыс беруші бекіткен алушыларға таратылады.

Аудит жөніндегі есеп (акт) - аудит тапсырыс берушінің меншігі болып табылады. Аудит жөніндегі есеп(акт) алатын барлық аудиторлық топ мүшелері - есеп (акт) мазмұнының құпиялылық талаптарын сақтайды.

Еңбекті қорғауды басқару жүйесінің аудит аяқтау

Аудит аяқталған деп санау керек, егер көзделген барлық рәсімдер еңбекті қорғауды басқару жүйесін аудит жоспарында, орындалуы және бекітілген есебі (акт) - аудит жөніндегі таратылған болса.

Аудитке қатысы бар құжаттарды келісімге қатысушы тараптар рәсімдерге сәйкес аудит бағдарламасын арасындағы келісімде тараптар мен қолданыстағы заңнамаға сәйкес сақтау немесе жою керек.

Егер бұл заңда көзделмеген болса, аудиторлық топ басқаруға жауапты бағдарламасына аудит ашатын мазмұнды, құжаттарды және басқа да ақпарат алынған кезінде аудит немесе аудит бойынша есептерді кез келген басқа тарапқа жоқ анық рұқсат тапсырыс берушінің аудит және бұл талап етіледі. Егер қажет болса, мазмұнын ашу, құжаттарды аудит тапсырыс беруші мен аудит тексерілетін ұйым хабардар етіледі.

Еңбекті қорғауды басқару жүйесін аудит нәтижелері бойынша іс-әрекет

Аудит нәтижелері қорытындысы түзету, іс-әрекеттерін алдын алу немесе қажет болған жағдайда іс-әрекеттерді жақсарту бойынша көрсетуі қажеттілігі. Келесі іс-әрекеттің аудит бөлігі ретінде қарамайды және сұрақ оларды жүргізу туралы келісілген мерзімде, әдетте, тексерілетін ұйым шешеді, ол туралы тапсырыс берушіге хабарлайды.

Түзету іс-қимылдарының аяқталуы және нәтижелілігі тексеріледі. Бұл тексеру кейінгі аудиттың бөлігі болуы мүмкін.

Аудит бағдарламасы белгілі бір іс-әрекеттерді орындау кейін аудиторлық топтың мүшелері, аудит қосу құндылығы аудит тәжірибесін ескере отырып, аудиторлар қарастырылуы мүмкін. Мұндай жағдайларда тәуелсіздік жүргізу кезінде кейінгі аудиттерді еңбекті қорғауды басқару жүйесі ойластыру қамтамасыз ету керек.

Еңбекті қорғауды басқару жүйесін аудиторларының құзыреттілік және бағалауы

Еңбекті қорғауды басқару жүйесін аудит сенім аудиторлар біліктілігіне тікелей байланысты. Аудитор көрсетуі тиіс:

- жеке қасиеттері;

- аудит жүргізу кезінде тағылымдама мен тәжірибеде алған білімдер мен дағдылар оқу қолдана білу қабілеті.

Еңбекті қорғауды басқару жүйесіндегі аудиторлардың жеке қасиеттері аудит жүргізу қағидаттарына сәйкес іс-әрекет етуге мүмкіндік береді.

Аудитор:

а) шыншыл - шынайы, адал, ақылды;

б) ашық - балама идеялар немесе көзқарас;

в) дипломатты - адамдармен икемді, ілтипатты қарым-қатынас;

г) байқағыш - қоршаған ортамен және қызметімен белсенді танысады;

д) жұқа - интуитивті жағдайды бағалайды;

е) жан-жақты - әр түрлі жағдайларға;

ж) табанды - мақсаттарына табандылықпен қол жеткізуге бағдарланған;

з) батыл - логикалық ойларын және талдау негізінде уақтылы шешімдер қабылдайды;

и) дербес - өзінің функцияларын тәуелсіз іс - әрекет етеді және орындайды, және сол уақытта басқалармен нәтижелі ынтымақтастықта.

Еңбекті қорғауды басқару жүйесінің аудиторлар білімі мен дағдылары

Аудиторлардың білімі мен дағдылары келесі салаларда.

а) еңбекті қорғауды басқару жүйесін аудит принциптері, рәсімдер мен әдістері.

б) еңбекті қорғауды басқару жүйесін элементтері және сілтемелік құжаттары:

в) ұйымдастырушылық сәттер.

г) еңбекті қорғау мемлекеттік нормативтік талаптарды қамтитын нормативтік құқықтық актілердің талаптары.

ЖҰМЫСТЫҢ ОРЫНДАУ ТӘРТІБІ

1. №5 Практикалық сабақ теориялық бөлігімен танысу.

2. еңбекті қорғауды басқару жүйесін аудит бағдарламасын өңдеу.

ПРАКТИКАЛЫҚ САБАҚ ҮШІН ТАПСЫРМА

1. Еңбекті қорғауды басқару жүйесін аудит жүргізу талдау жүргізу

2. Еңбекті қорғауды басқару жүйесі аудит бағдарламасын өңдеу.

БАҚЫЛАУ СҰРАҚТАРЫ

1. Қауіпсіз мінез-құлық аудиті деген?

2. Еңбекті қорғауды басқару жүйесінің аудиті деген не?

3. Еңбекті қорғауды басқару жүйесінің аудит жүргізу принциптерін атаңыз.

4. Еңбекті қорғауды басқару жүйесінің көлемі аудит бағдарламасының мақсаттары мен өлшемі қандай?

5. Еңбекті қорғауды басқару жүйесінің аудит бағдарламасы бойынша функциялары, ресурстар және рәсімдер?

6. Еңбекті қорғауды басқару жүйесіне аудит бағдарламасын енгізу бұл?

7. Аудит бағдарламасы бойынша бұл жазбалар нені қамтиды?

8. Аудит бағдарламасын талдауды қамтиды ?

9. Еңбекті қорғауды басқару жүйесін аудит жүргізу ұйымдастыру.

10. Аудиторлық топ қалай қалыптасады?

11. Еңбекті қорғауды басқару жүйесінде құжаттарды талдау қалай жүргізіледі?

12. Еңбекті қорғауды басқару жүйесінің аудит жоспары нені қамтиды?

13. Аудит нәтижелерін тіркейтін жұмыс құжаттарды деген не?

14. Алдын-ала кеңесте қандай іс-әрекеттер орындалады?

15. Аудит кезінде ақпарат алмасу қалай жүреді?

16. Ақпарат жинау және тексеру қалай жүреді?

17. Еңбекті қорғауды басқару жүйесінің аудит жүргізу үшін ақпарат көздері қандай?

18. Мінез-құлық қауіпсіздік аудитінің мақсаты?

19. еңбекті қорғауды басқару жүйесін қорытынды аудит нәтижелері қамтиды?

20. Қорытынды кеңес қалай өтеді?

21. Аудит жөніндегі есеп(акт) құрамына кіреді?

22. Еңбекті қорғауды басқару жүйесінің аудит аяқталуы қалай жүреді?

23. Еңбекті қорғауды басқару жүйесінің аудиторлар құзыреттілігі және бағалауы.

СӨЖ ТАПСЫРМАЛАРЫ

1. Еңбекті қорғауды басқару жүйесін аудитор бағалау үдерісі.

2. Еңбекті қорғауды басқару жүйелерінің сарапшы-аудиторларды аттестаттау тәртібі.

Пайдаланған әдебиеттер тізімі

2. Қазақстан Республикасының Еңбек кодексі. Астана 15 мамыр 2007 ж.

3. Безопасность жизнедеятельности. Производственная безопасность и охрана труда/ П.П. Кукин, В.Л. Лапин, Н.Л. Пономарев и др. Учеб. пособие для студентов средних проф. учеб. заведений. – 2-е изд., испр. и доп. – М.: Высш. Шк., 2003. – 439 с.: ил.

4. Безопасность жизнедеятельности. Охрана труда: Учеб. пособие для вузов/ А.В. Фролов, Т.Н. Бакаева; под общ. ред. А.В. Фролова. – Ростов н/Д.: Феникс, 2005. – 736 с.: ил.

5. Охрана труда: Учебное пособие для членов комитетов (комиссий) по охране труда организаций и уполномоченных (доверенных) лиц по охране труда профессиональных союзов или иных уполномоченных работниками представительных органов / Овсянкин А.Д., Файнбург Г.З.; Под ред. проф. Г.З. Файнбурга. – Изд. 8-е, испр. и дополн. – Владивосток, 2007 - 376 с.

6. Петрова М. С., Петров С. В., Вольхин С. Н. Охрана труда на производстве и в учебном процессе: Учебное пособие. Москва: ЭНАС; 2006 - 152 с.

Мемл. басп. лиценз. №50 31.03.2004г.

Мөрге басылған Формат 60х90/16. Тираж 120 экз.

Көлем 2,3 басп. б. Тапсырыс № Келісілген баға.

Баспа шығару ҚарМТУ, 100027. Қарағанды Бейбітшілк Бульвары, 56

. Караганда. Бульвар Мира, 56

6