Р
ОССИЯ
ФЕДЕРАЦИЯСЕНЕҢ
СӘЛАМӘТЛЕК САКЛАУ МИНИСТРЛЫГЫ
«КАЗАН ДӘҮЛӘТ МЕДИЦИНА УНИВЕРСИТЕТЫ» ЮГАРЫ БЕЛЕМ БИРҮ ФЕДЕРАЛЬ ДӘҮЛӘТ БЮДЖЕТ МӘГАРИФ УЧРЕЖДЕНИЕСЕ
РУС ҺӘМ ТАТАР ТЕЛЛӘРЕ КАФЕДРАСЫ
КЫСКАЧА РУСЧА-ТАТАРЧА МЕДИЦИНА ТЕРМИННАРЫ СҮЗЛЕГЕ
югары һәм урта медицина уку йортларының татар телен камилләштерүче төркем студентлары өчен уку-укыту кулланмасы
Казан, 2016
ББК 81.2 Тат.-923
УДК 809.432.1.
КДМУның гуманитар һәм социаль-икътисади фәннәр предмет-методик Советы карары буенча нәшер ителә
Төзүчеләр:
филология фәннәре кандидаты, КДМУның рус һәм татар телләре кафедрасы доценты Әмирова Роза Мөнировна
Рецензентлары:
педагогика фәннәре кандидаты, КМТТУның ике телдә укыту
кафедрасы доценты С.В. Вьюгина
техник фәннәр кандидаты, КДМУның гомуми һәм органик химия кафедрасы доценты Г.Г. Хисамиев
Әмирова Р.М. Кыскача русча-татарча медицина терминары сүзлеге: югары һәм урта медицина уку йортларының татар телен камилләштерүче төркем студентлары өчен уку-укыту кулланмасы / Р.М. Әмирова. – Казан, КДМУ, 2016. − 28 б.
Амирова Р.М. Краткий русско-татарский словарь медицинских терминов: учебно-методическое пособие для студентов высших и средних медицинских учебных заведений, изучающих татарский язык в продолжающих группах / Р.М. Амирова. – Казань, КГМУ, 2016. − 28 с.
Табибларның көндәлек практикасында очрый торган медицина терминнарының русча-татарча сүзлеге, авыруга еш бирелә торган сораулар татар телен камилләштерүче төркем студентларына тәкъдим ителә. Тәкъдим ителгән кулланма медицинаның төрле өлкәләрендә еш кулланыла торган терминнарны үзләштерүдә, булачак табибларның пациентлар белән татарча иркен сөйләшү-аңлашуын булдыруда ярдәм итәр дип ышанып калабыз.
Методическое пособие, содержащее в себе краткий русско-татарский словарь медицинских терминов, наиболее употребительные вопросы врача больному предназначено для студентов продолжающих групп. Предложенный практический материал поможет, мы надеемся, будущим врачам расширить профессиональные возможности и поспособствуют свободному общению с пациентами на татарском языке.
© Казан дәүләт медицина университеты, 2016
ЭЧТӘЛЕК
1. |
Кереш |
5 |
2. |
I Тема. Кеше һәм аның тән төзелеше |
6 - 8 |
3. |
II Тема. Эчке әгъзалар |
8 - 10 |
4. |
III Тема. Кеше сәламәтлеге торышын белдерүче сүзләр |
10 - 11 |
5. |
IV Тема. Авыртуны белдерүче сүзләр |
11 - 12 |
6. |
V Тема. Теш авырулары |
12 |
7. |
VI Тема Йөрәк авырулары |
13 - 14 |
8. |
VII Тема. Ашказаны-эчәк авырулары |
14 - 15 |
9. |
VIII Бавыр авырулары |
15 - 16 |
9. |
IX Тема. Нерв авырулары |
16- 17 |
10. |
X Тема. Колак, тамак, борын авырулары |
17 - 18 |
11. |
XI Тема. Күз авырулары |
19 - 20 |
12. |
XIIТема. Сидек бүлеп чыгару системасы авырулары |
20 - 21 |
13. |
XIIIТема. Тире-венерик, йогышлы авырулар |
21 - 22 |
14. |
XIV Тема. Балалар авырулары |
22 - 23 |
15. |
XV Тема. Гинекологиягә нисбәтле авырулар |
23 - 24 |
16. |
XVI Тема. Терәк-хәрәкәт әгъзалары авырулары |
25 - 26 |
17. |
XVII Тема. Авырулар белән социаль эш |
|
18. |
Авыруга еш бирелә торган сораулар |
26 |
19. |
Кулланылган әдәбият |
27 |
Туган телендә сөйләшә-аңлаша белү табиб өчен бик мөһим. Бер яктан бу авыруларны яхшырак аңларга булышса, икенчедән кешеләрнең сиңа ышанычын уята. Чыннан да, кешенең сәламәтлеге турында сүз барганда, табиб белән авыру арасында үзара аңлашу, ышаныч булырга тиеш. Шуңа күрә бүгенге икетеллелек чорында Татарстан Республикасы дәүләт телләрен, безнең очракта татар телен, профессиональ дәрәҗәдә яхшы белгән табиблар хәзерләү зарур.
“Кыскача русча-татарча медицина терминары сүзлеге” югары һәм урта медицина уку йортларының татар телен камилләштерүче төркем студентлары өчен нәшер ителә.
Кулланма югары профессиональ белем бирүнең Дәүләт стандарты таләпләрен исәпкә алып һәм дәвалау факультетлары өчен “Һөнәри аралашуда татар теле“ эш программасына яраклаштырып төзелде.
“Кыскача русча-татарча медицина терминары сүзлеге” исемле уку-методик кулланманың максаты – булачак табибларны профессиональ икетеллелекккә өйрәтү, авыру белән туган телендә иркен сөйләшү-аңлашуларын булдыру.
Әлеге әсбап түбәндәге бурычларны хәл итүгә юнәлдерелде:
- дәрестә тәкъдим ителә торган лексик минимумны (татарча медицина терминнарын, табибларның көндәлек практикасында очрый торган сөйләм конструкцияләрен) үзләштерү;
- медицина практикасында куллану өчен белем, осталык һәм күнекмәләр булдыру;
- хәзерге икетеллелек шартларында студентларда татарча сөйләшергә теләк-омтылыш уяту.
“Кыскача русча-татарча медицина терминары сүзлеге” югары һәм урта медицина уку йортларының татар телен камилләштерүче төркем студентларына файдалы булыр дип ышанабыз.
Кыскача русча-татарча медицина терминнары сҮзлеге
I Тема. Кеше һәм аның тән төзелеше
бедренная кость – янбаш сөяге
бедро – бот
безымянный палец – атсыз бармак
большой палец – баш бармак
борода – сакал
брови – каш
веко – күз кабагы
веснушки – сипкел
висок – чигә
волосы – чәч
глаз – күз
голень – балтыр
голова – баш
горло – тамак
грудина – күкрәк сөяге
грудная клетка – күкрәк читлеге
грудь – күкрәк
губа – ирен
десна – урт
живот – эч
запястье – беләзек сөякләре
затылок – баш арты, баш чүмече
зеница – күз карасы
зуб – теш
кисть – кул чугы
ключица – умрау сөяге
кожа – тире
колено – тез
костный мозг – җелек
кость – сөяк
кулак – йодрык
ладонь – уч төбе
лицо – бит
лоб – маңгай
лодыжка – тубык сөяге
лопатка – калак сөяге
мизинец – чәнчә (чәнти, чәнчи) бармак
мозоль, бородавка – сөял
мочка уха – колак йомшагы, колак яфрагы
мышца – мускул
ноготь – тырнак небо – аңкау
ноздря – борын тишеге
нос – борын
область таза – оча тирәсе
орган – әгъза
палец – бармак
плечо – җилкә
подбородок – ияк
позвоночник – умырткалык
поясница – бил
пуп – кендек
пястные кости – уч сөякләре
пятка – үкчә
ребро – кабырга
ресница – керфек
родинка – миң
рот – авыз
рука – кул
рука (от кисти до плеча) – беләк
связки – сеңер бәйләвечләре
слеза – күз яше
спина – арка
средний палец – урта бармак
стопа – табан
сустав – сеңер
сухожилие – кимерчәк
тазовая кость – оча сөяге
тело – тән, гәүдә
указательный палец – имән бармак
усы – мыек
ухо – колак
хрящ – кимерчәк
челюсть – теш казнасы
череп – баш сөяге
щека – яңак
шея – муен
щиколотка – тубык
язык – тел
скула – яңак сөяге
подмышка – култык асты
зад – арт як
икроножные мышцы – балтыр мускулы
локоть – терсәк
ступня (ступни) – табан, аяк табаны
пах – касык
таз – оча
радужная оболочка глаза – күзнең төсле катлавы
коленная чашечка – тез капкачы
сустав пальца – бармак буыны
талия – бил
кожные покровы – тире катламы
склер глаз – күз алмасының тышкы катламы
позвоночный ствол – умыртка баганасы
II Тема. Эчке әгъзалар
12-перстная кишка – уникеилле эчәк
брюшная полость – эч куышлыгы
вена – кара кан тамыры, вена
влагалище – аналык җинсәсе
глотка – йоткылык
гортань – бугаз
железа – биз
желудок – ашказаны
желудочный сок – ашказаны сүле
желчный пузырь – үт куыгы
желчь – үт
кишечник – эчәклек
кишка – эчәк
клетка – күзәнәк
кровеносный сосуд – кан тамыры
кровоизлияние –кан саву
кровообращение – кан әйләнеше
кровь – кан
лёгкие – үпкә
матка – аналык
мозг – ми
спинной мозг – арка мие
головной мозг – баш мие
костный мозг – җелек
мочевой пузырь – сидек капчыгы
мочеиспускательный канал – сидек юлы
носоглотка – борын юлы
ободочная кишка – кыршау эчәк
печень – бавыр
пищевод – үңәч
поджелудочная железа – ашказаны асты бизе
полость рта – авыз куышлыгы
почки – бөер
прямая кишка – туры эчәк
селезенка – талак
сердце – йөрәк
слепая кишка – сукыр эчәк
толстая кишка – юан эчәк
яичник – күкәйлек, аналык бизе
артерии – артерияләр
гланда – гландалар
девственная плевра – кызлык пәрдәсе
желчный проток – үт юлы
лимфоузел – лимфа төене
сперма – орлыклык сыекчасы
слизистая оболочка – лайлалы тышча
мозжечок – кече ми
нервные узлы, ганглии – нерв төене