4 Еңбекті қорғау
4.1 Еңбек гигиенасы және өндіріс санитариясы туралы ұғым
Еңбек гигиенасы өндіріс ортасының зерттеуіне негізделген және еңбек шарттарына ықпал жасауына, жұмысшылардың денсаулығы және ұйымдық кешенді құрастыру мақсатымен, санитарлық-гигиеналық және емдік- профилактикалық кешендерді, денсаулығын жақсартуға арналған қажетті шарттардың және еңбек өнімінің жоғарылауы. Гигиена еңбегі – бұл профилактикалық база және қорғау аймағы мен гигиеналық рационализация еңбегінің заң шығаратын жұмысы.
Еңбек шарттары өндірістерді технологиямен, оның ұйымы және еңбекті процестері, бір жағынан қоршаған жұмыс істеуші санитарлық-гигиеналық жағдаймен түсіндірілген. Сонымен қатар, технологияда өндіріс ұйымдарына жатады: технологиялық процестерді механикаландыру, өндіріс жартылай автоматтық және автоматты тәсілдерді енгізу, дистанциялық басқаруды жабдықтау, технологиялық процестер және т.б.
Тар байланыста өндіріс технологиясы еңбекті процесі орнында болады, бөлек органдардың айқын ашу-психологиялық күш салуды және жүйелерді талап ететін, дененің жағдайы жұмыста және т.б. К санитарлық-гигиеналық еңбек шарттарына жатады:
- метерология факторы адамы организміне әсері(температура, дымқылдық, ауа қозғалысының жылдамдығы, атмосфералық қысым);
- ауа ластануын өршіту, газдармен, шаңмен;
- шуыл әсері, дірілдеудің, электр-магниттік құйындарының, иондайтын сәулеленудің және т.б.
Еңбек шарттарының денсаулыққа ықпалын бүгінгі гигиеналық ғылым әдістерінің көмегімен жасайды.
Өндіріс санитария - бұл ұйымдық шаралардың жүйесі және технологиялық құралдардың, жұмыс істеуші зиянды өндіріс факторларының әсерін азайтушы немесе болдырмау.
4.2 Жылыту және ауа желдеткіш
Жылыту жүйесі сулы, ауалы, бірлескен және салқындатылған булы болуы мүмкін. Жарылыс өрті мен СНиП 2.04.05-91өрт қауіпі, өндіріс категориясымен жылыту жүйесін таңдауына байланысты шығарылады. Жылыту жүйесін , түрін, жылу тасымалдаушының және де жылытқыш аспап түрлерін қоршаушы конструкцияларын, жылулық серпінді ғимараттар есебі мен құрылысына тән қылығы. Жылытқыш құралдарды орналастыру және дәл солай жылу тасымалдаушы құбырларды жылыту жүйелерін ескеріп, алдын ала жылудың жоғалуын жылытудың 10% дейін жылу шығынын құрайды.
Ғимараттардың жылыту жүйелері мен орнатуды қамсыздандыру тиіс:
- ғимаратты бірқалыпты ауалы жылыту;
- өрт және жарылыс кезіндегі қарым-қатынастың қауіпсіздігі;
- реттеу мүмкіншілігі;
- желдету жүйелерімен байланыс;
- мүмкін мөлшерлердегі шу деңгейлері;
- ғимараттағы ауаның ең аз ластануы;
- пайдалануда және жөндеуде ыңғайлығы;
- ғимараттар мен құрылыстардың архитектурасының бүтін безіндіруін ресімдеу;
- атмосфералық ауаның ең аз ластануы;
- техника-экономикалық және пайдалану көрсеткіштері бүгінгі талаптардың сай, сонымен қатар металды үнемдеу.
Температураны өндіріс орынында тасымалдаушы А, Б, және В газдардың өз өзімен тұтану температура мағысынан 80% шамадан асырмауы тиіс, булар немесе шаңдар, егер олардың жабдықтары ыстық беттерімен және жылыту жүйелері құбырларымен байланысады, орналасқан жұмысшы орналастыру ішінде.
Желдету жүйелері табиғи және механикалы болып жіктеледі. Өндірістегі жарылыс және өрт қауіпінің категориясына байланысты желдету жүйесі сәйкес таңдалады.
Жүйелермен желдету ауасы беруін, ауа тазартуы және орындарда ауа жылыту, адамдардың тұрақты мекендеу орналастыруын алдын ала ескеру үшін есеп-қисап жүргізілген.
Температура, дымқылдық және ауа жылдамдығының ауатаратулардан шығару, есеп-қисаппен анықтауға болады, жұмыс немесе қызмет көрсету аймақтарында метерологиялық шарттардың ең аз құйылу көлемдері кезінде және ең аз ауатаратулар санының бірқалыптылығы қамтамасыз ететін, жұмыс шектерде орналасқан немесе қызмет көрсетілетін аймақтарда және 45 С0 аспауы тиісті.
Ауа таралуының орындарда жобалауы кезінде, өндіріс жабдықтау бөлімдерінің қозғалысынан туындайтын жылдамдық, бағыт және ағыстарда ауа санын ескеру қажет.
Құйылып келетін ауа таралуын, оның қозғалыс жылдамдығының немесе жұмыс аймағында температурның жоғарылауынан құтылу үшін есептеу қажет, егер температура жергілікті жоғарылау және ауа қозғалыс жылдамдығы жұмыс аймағында, ауаның зиянды заттарының артуына әкеледі.
Өндіріс орындарына ауа ағынын тарату табиғи желдету жылы мезгілі жылына биіктігі 0,3 м кем емес, және де 1,8 м биіктікке дейін, ал салқын мезгілге еденнің деңгейінен немесе жұмыс алаңынан желдеткіш ойығына дейін 4 м кем болмауы тиіс.Өндіріс орындарына ұйымдастырылмаған ағып баратын ауа сағатына бір ретті ауа алмасу көлемінде сорып шығару өтеледі.
Ағып келетін ауаның берілуін қарастырғанда, үлкен ауа ластануымен аймақ арқылы келмеуі тиіс.
4.3 Қауіпсіздік техникасы бойынша қызмет көрсетудегі жүргізілетін шаралар.
Қауіпсіздік шараларына қатысты электрқондырғылардағы жұмыс бөлінеді:
кернеуді түсіру.
тоқ өткізуші және оған жақын орналасқан бөліктерде кернеу түсіруінсіз.
кернеу кезінде болатын тоқөткізуші бөліктерден алыс жерде орналасқан кернеу түсіруінсіз.
Электрқондырғылардағы ұйымдастыру шаралары:
а) жүктеліммен жұмыс өндірісін рәсімдеу, рұқсат беру, бұйрық беру және жұмыс тізімін құру;
б) жұмыс істеуге рұқсат беру;
в) жұмыс үрдісі кезеңіндегі бақылау;
г) жұмыс уақытындағы үзілісті, басқа жұмыс орынына ауысуды және жұмыстың аяқталуын рәсімдеу.
Электрқондырғыларында атқарылатын жұмыс жүктелім, бұйрық және ағымдағы эксплуатация реті бойынша жүргізіледі.
Жүктелім – белгіленген қалыпта арнайы бланкіде рәсімделген қауіпсіз жұмыс өндірісіне тапсырма және жұмыс орнын, мазмұнын, басы мен соңын, жұмыстың қауіпсіз жүргізілу жағдайларын, жұмысшылар құрамын, жұмыстың қауіпсіз орындалуына жауапты адамдарды анықтайды.
Бұйрық - жұмыстың мазмұнына, орнына, уақытына, қауіпсіздік шараларына жауаптыларды анықтайтын қауіпсіз жұмыс өндірісіне тапсырма. Бұйрық бір реттік сипатқа ие, оның мерзімі орындаушының жұмыс күйінің ұзақтығына тәуелді болып келеді.
Адамның ағзасына электр тоғының әсері әртүрлі болуы мүмкін. Атап айтқанда, тоқтың әсерінен адам денесіндегі ұлпалардың жыртылуы, дененің күюі, қанның ұюы, жүйке жүйесінің жұмысының бұзылуы, сол арқылы жүректің, өкпенің және кейбір бұлшықеттердің жұмыстары тоқтауы мүмкін.
Тоқтың адамға әсері оның жанасу уақытына байланысты болып келеді. Тіпті тоқтың адам денесімен жүру бағыты да шешуші рөл атқарады. өйткені жүрек арқылы өткен тоқ өте қауіпті болады, сонымен қатар жүйке жүйесіне тоқтың әсер етуі өлімге апарады.
Электр тоғынан қорғану шаралары:
- электр қондырғыларында жұмыс істеуге тек қана куәлігі бар, аттестациядан өткен адамдарға рұқсат етіледі және олар инструктаждан өтулері тиіс;
тоқпен жұмыс жасайтын адамдардың денесі, киімі, құралдары құрғақ болуы тиіс;
тоқпен жұмыс істегенде қорғаныс құралдарын қолдану қажет, олар: оқшауланған тұтқалар мен құралдар, тоқ өткізбейтін резеңке қолғаптар мен кебістер, уақытша қоршаулар, электр тоғын жерге тұйықтағыштар, нөлдік сымға тұйықтау, монтердің белдіктері.
электр қондырғылары орнатылған жерлерге түрлі плакаттар мен жазулар ілінуі тиіс.
Ағымдағы эксплуатация – қызметтік нұсқауға сәйкес рәсімделген тізім бойынша бір ауысым аралығындағы жұмысқа бекітілген оперативтік персоналмен өздігінен іс жүргізу.