1) Лайни, Аллахlан а юккъехь долу ихьсан;

■ ХаттIабан кIанта Iумара (АллахI реза хуьлда цунна) дийцина:

«Цкъа тхо АллахIан элчанан (ﷺ) гуламехь хевшина Iаш долуш, дагахь а доцуш, цхьа стаг тIевеара тхуна, бIаьрг кхулучу кIайн духарехь, кIарула-Iаьржа месаш а йолуш, цуьнга хьаьжча, иза некъаца ву-кха ала йиш а йоцуш. Тхоьх цхьанна а вевзаш а вацара иза. Пайхамарна (ﷺ) дуьхьал охьахиира иза. Шен голаш цуьнан голех а хIуттуш, шен куьйгаш шен варешна тIе а дохкуш, цо элира:

«ХIай, Мухьаммад! Ислам-дин довзийтахь суна».

АллахIан элчано (ﷺ) элира: «Исламан бух - ахьа тоьшалла дар ду: АллахI бен кхин дела цахилар, Мухьаммад – АллахIан элча хилар. Иштта ламаз дар а ду, закат даккхар а ду, рамадан беттан марханаш кхабар а ду, хьаждан хьажцIа вахар а ду».

(Жабраила) элира: «Бакъ лоь хьо».

Тхо цуьнах цецдевлира - цуьнга хетта а хоьттуш, бакъ лоь хьо бахарах!

(Жабраила) элира: «Ткъа хIинца иман бохург хIун ду довзийтахь суна».

(Мухьаммада) элира: «Иманан бух – хьо тешар ду: АллахIах а, Цуьнан малекех а, Цуьнан жайнех а, Цуьнан элчанех а, тIаьххьарачу (къематан) дийнах а. Иштта хьо доьгIначух тешар а ду, дикачух а, цуьнах санна вончух а».

(Жабраила) элира: «Бакъ лоь хьо».

Цул тIаьхьа (Жабраила) элира: «Ихьсан хIун ду дийцахьа суна».

Пайхамара (ﷺ) элира:

«Ихьсанан бух – ахьа АллахIна лолла дар ду, хьайна И гуш волуш санна. Хьайна И гуш вацахь а, Цунна хьо гуш хилар а хууш».

(Жабраила) элира: «Ткъа хIинца къематдийнах дерг довзийтахь суна».

(Мухьаммада) элира: «Шега хоьттуш верг-м вац цуьнах лаьцна ша хоьттуш волучул а сов хууш хIума долуш».

(Жабраила) элира: «Делахь хIета, цуьнан билгалонаш йовзийтахь суна».

(Мухьаммада) элира: «(Къематде гергадаран билгалонех хир ду) - гIарбаш-зудчо шена эла яр, иштта хьуна гар а - когаш берзинарш, догIмаш дерзинарш, таро йоцу жаIуй, шайн хIусамаш лакхаярехь вовшашлахь сов бовла гIерташ».

Цул тIаьхьа и стаг дIавахара. Ткъа со цхьана ханна бухависира.

ТIаккха Пайхамара (ﷺ) хаьттира: «ХIай, Iумар! Хьуна хаьий, и хеттарш хьан дира?».

Аса (Iумара) элира: «АллахIна а, Цуьнан Элчанна а дикаха хаьа цуьнах дерг».

(Мухьаммада) элира: «Боккъалаъ, иза - Жабраил дара, шуна шайн дин Iамон деана».

2) Лайни, цун шен сина а, дегlана а юккъехь долу ихьсан;

Цу юккъе догlу лайно шен дегlана, а нахана а дик дар. Нагахь стаг нахана дика даьш валахь - иза шена дика деш ву.

■ Анаса (АллахI реза хуьлда цунна) дийцина, пайхамара (ﷺ) элира аьлла: «Шух цхьа а (кхоччуш) иманехь хир вац - шена дезарг шен (дин) вешина а деззалц».

■ Iумаран кIанта (АллахI реза хуьлда цаьршинна) аьлла, АллахIан элчано (ﷺ) элира аьлла: "Бусалба бусалбачуьнан ваша ву, цо цунна зулам а дийр дац, и дIа а тосур вац. Шен вешин хьаште хьожуш волчуьнан, АллахI а ву цуьнан хьаште хьожуш. Бусалба стагах цхьа гIайгIа дIаайинарг, АллахIа а дIаойъур ю цунах, и бахьана долуш, къемат-дийнан гIайгIанех цхьа гIайгIа. Бусалба стаг хьулвинарг, АллахIа иза а хьулвийр ву къемат-дийнахь".

Кху хьадисаш гойту стага кхечунна дик дезаш, и дик кхечунна деш валахь - цун шена диканца бекхам хилар, пайдехь хилар.

3) Ша деш долу хlума лайно хаза/дика дар.

Нагахь деш долу хlума lибадат далахь, и lибадат цо дан ма деззара дахь, ихьсанан доьххьарлера декъанна юккъе доьду иза.

Нагахь лайно кхочуш деш дерг цхьа дуьненан хlума далахь, и дуьненан хlума цо хаза, томехь, дан ма деззара деш далахь - иза кхозлагlчу декъана юккъе догlу.

Бусалб стаг 《аль-мухьсин》хила везаш ву.

Ихьсанах дерг дуьйцуш долу далилаш Къуръанчохь, суннат чохь дуккха а ду. Оцу далилашха ду:

Аллахlа ﷻ боху Шен Сийлахь Къуръанчохь:

●《...وَأَحْسِنُوَاْ إِنَّ اللّهَ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ ۝ 》

《Диканиг де. Баккъалла а, Аллахlaн дукхабеза диканиг деш берш》.

[Cypaт аль-Бакъара(2):195]

●《إِنَّ اللّهَ مَعَ الَّذِينَ اتَّقَواْ وَّالَّذِينَ هُم مُّحْسِنُونَ ۝ 》

《Баккъалла а, Аллахl ву /Шех/ кхийринчаьрца‚ Иза ву дикачаьрца /уьш lалаш а беш, терго а еш/》.

[Сурат ан-Нахьл(16):128]

●《وَمَن يُسْلِمْ وَجْهَهُ إِلَى اللَّهِ وَهُوَ مُحْسِنٌ فَقَدِ اسْتَمْسَكَ بِالْعُرْوَةِ الْوُثْقَى... ۝ 》

《 Шен юьхь Далла муьтlахь еш верг, дика а хилла - цо схьалецна чlогlа уьйр/тешаме мукъ...》

[Сурат Лукъман(31):22]

●《لِّلَّذِينَ أَحْسَنُواْ الْحُسْنَى وَزِيَادَةٌ... ۝ 》

《 Дика хиллачарна дика ду – /ялсамани/‚ кхин совдерг хир ду /къематдийнахь/(Аллахlан Юьхь гар)...》

[Сурат Йунус(10):26]

●《هَلْ جَزَاء الْإِحْسَانِ إِلَّا الْإِحْسَان ُ ۝》

《Ткъа диканан бекхам диканиг бен буй?》

[Сурат ар-Рохьман(55):60]

●《 وَتَوَكَّلْ عَلَى الْعَزِيزِ الرَّحِيمِ ۝

الَّذِي يَرَاكَ حِينَ تَقُومُ ۝

وَتَقَلُّبَكَ فِي السَّاجِدِينَ ۝

إِنَّهُ هُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ ۝ 》

《Ахьа болх тIе билла Нуьцкъалачунна, Къинхетамечунна, хьо гуш волучунна - буса ламазашкахь лаьттачу хенахь а, сужудаш дечарна юкъахь хьо хьала-охьа теIаш а. Боккъалаъ, И – Хезаш, Хууш ву》.

[Сурат аш-ШуIараъ(26):217-220]

Иштта, Йунус суратера, 61 айатехь а боху Дала:

《Муьлххачу а гIуллакхехь хьо велахь а, КъурIанера ахьа цхьаъ дешахь а, муьлхха а хIума аша дахь а – билггал, шу гуш шун тешаш ду Тхо, шу и дандоьлча юьххьера дуьйна》.

■ Пайхамара (ﷺ) элира аьлла дийцина:《Баккъалла а, Аллахla массо хlумангахь деш долу хlума дика дар тlедиллина》.

[Муслим, ат-Тирмизий]

■ Пайхамара (ﷺ) аьлла:《Ниlматаш/диканаш ду лайне хьоьжуш lаш, кхелхина/велла волу, да ма-деззара, хаза Аллахlана lибадат деш волуш, ша долахь волчу шен элан дик хилла а волуш. Ниlматаш ду цуьнга хьоьжуш!》

[Муслим]

Иштта, дуккха а ду схьадало йиш йолуш далилаш.

Дала ийманехь, исламехь, ихьсанехь даха дойла вай!

Иштта бу сан кхетам хlокху хаттарна

Валлахlу Аlлам

Аллахlа диканца бекхам бойла шун!

60- УРОК

ЦIахь бен болх (домашний заданий)

1- Iамалехь дик дар бохуш дерг хIун ду?

Бисмилляxlи, AльхьамдулиЛлаxlи вассоляту вассаляму Iаля расулиЛлаxlи ва алихlи, ва сахьбихlи ажмаlийн!

#ЖОП:

Ихьсан (дика хилар) - Бусалба динан кхоалгΙа бух бу.

Ихьсанан бух - АллахIана лолла дар ду, хьайна И гуш волуш санна; хьайна И гуш вацахь а, Цунна хьо гуш хилар а хууш.

Вайн ма хаъара, ихьсан - бусулба динехь уггара лакхара/доккха дарж ду.

Ихьсанах дерг кхочуш/нис дина волчо - дерриге дин кхочуш/нис дина.

Нагахь бусалба стага шен Далла муьтlахь хуьлуш велахь, Дала доссийна долу Шарl лардеш а велахь, Аллахlан омранашна иза муьтlахь а велахь, Аллахlа цамагийначух иза ларлуш а велахь, ша лелочу гlуллакхашкахь/lамалашкахь мухлис (مخلص) велахь, Делера мела хила а лууш, хьарам дерг леладахь шена хир долучу lазапах а кхоьруш, Аллахlа шен ялл яларе са а туьйсаш, Цун lазапах кхера а кхоьруш иза велахь - оцу стага lибадат/лай бохуш долу хlума шен леларехь кхочушдина лоруш ду.

Ихьсан:

- лайни, Аллахlан юкъахь дерг ду;

- лайни, нахани юкъахь дерг ду.

lибадатехь ихьсан бохург хlу ду Пайхмара (ﷺ) тафсир дина хьадисехь Жабраил малайка дина хаттаршах лаьцна долу:

《....... (Жабраила) элира: «Ихьсан хIун ду дийцахьа суна».

Пайхамара (ﷺ) элира:

«Ихьсан бохург – ахьа АллахIна лолла дар ду, хьайна И гуш волуш санна. (Нагахь) Хьайна И гуш вацахь а, Цунна хьо гуш хилар а хууш».....》

[Аль-Бухари, Муслим]

Пайхамара (ﷺ) оцу хьадисехь билгалдина оцу ихьсанан 2 дакъа хилар:

1) АллахIана лолла/lибадат дар ду, хьайна И гуш волуш санна. Уггар лакхарниг ду иза.

Хьай бlаьргана Аллахl гуш волуш санна lибадат дар дарже кхачар ду. Ткъа и бохург - Лайно lамал яр ду шен дагца шена Сийлахь-Веза Аллахl гуш волуш санна.

Ишттa lибадат дар - дог ийманца серладаьллачу хенахь хуьлуш ду, хьекъалаш/кхетамаш хааршкахь кlорггенашка даханчу хенахь хуьлуш ду, къайлах дерг цхьана гуш долуш санна дlа а хlутташ.

Иза ду ихьсанан ма-дарра долу маьlна/тlум.

2) Хьо Аллахlан гуш вуй а хууш lибадат дар дарже кхачар.

Иза лайно lамал яр ду Аллахlана ша гуш хилар/шега хьоьжуш хилар/шех дерг хууш хилар/шен уллехь хилар дагахь а латтош.

Нагахь лайно и дийцнарг дагахь латтош далахь шен lамалашкахь/ша lамалш ечу хенахь - Сийлахь-Везачу Аллахlаца дог-цlена/мухлис ву-кх иза ша деш долчу гlуллакхехь. (Ша деш долу хlума цlеначу даггара, цхьан Аллахlан деш, хlунда аьлчи, ша lамал ечу хенахь цо ша Аллахlан гуш хилар дагахь латтадар, цун дикачу ойлано и lамал еш волу лай ларвийр ву Сийлахь-Веза Аллахl воцчун тlе верзарха.)

Шиа лакхар ду и шиъ, делахь а, Аллахl хьайна гуш волуш санна деш долу lибадат уггаре лакхара дарж ду.

Оцу шин дарже кхаьчна болчу неха башхалла - церан (шаьш lамал ечу хенахь) тидамаллийн бараме хьаьжжина ду.

Уьш тайп-тайпана хилар билгалдолу кхузахь церан тидаме хьаьжжина.

Аллахlа бахкитина пайхамарашкахь (عليهم السلام) хилла ду и дарж Аллахl шайн гуш волуш санна lибадат дар.

Царна юккъехь оцу даржехь уггаре лакхара хиллаг 5 ву:

* Нухь (عليه السلام)

* lийса (عليه السلام)

* Муса (عليه السلام)

* Иброхlим (عليه السلام)

* Мухьаммад (ﷺ)

Оцу 5 даржех лакхаваьлларг Мухьаммад (ﷺ) ву.

И ду иза - оцу шина дарже кхечна болу неха шайн юккъехь башхалла хилар. Амма оцу шина даржех муьлхачу дарже кхечна волу стаг бусалба динехь уггаре сийлахьчу/дукха лакхарчу дарже кхаьчна ву.

Аллахlа ﷻ боху Шен Сийлахь Къуръанчохь:

●《 وَتَوَكَّلْ عَلَى الْعَزِيزِ الرَّحِيمِ ۝

الَّذِي يَرَاكَ حِينَ تَقُومُ ۝

وَتَقَلُّبَكَ فِي السَّاجِدِينَ ۝

إِنَّهُ هُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ ۝ 》

《Ахьа болх тIе билла Нуьцкъалачунна, Къинхетамечунна, хьо гуш волучунна - буса ламазашкахь лаьттачу хенахь а, сужудаш дечарна юкъахь хьо хьала-охьа теIаш а. Боккъалаъ, И – Хезаш, Хууш ву》.

[Сурат аш-ШуIараъ(26):217-220]

Хlокху айаташкахь ма-гойту вайн Дала Шен вайн гуш хилар.

●《لِّلَّذِينَ أَحْسَنُواْ الْحُسْنَى وَزِيَادَةٌ... ۝ 》

《 Дика хиллачарна дика ду – /ялсамани/‚ кхин совдерг хир ду /къематдийнахь/(Аллахlан Юьхь гар ду аьлла тафсир дина lелам наха)...》

[Сурат Йунус(10):26]

●《...وَأَحْسِنُوَاْ إِنَّ اللّهَ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ ۝ 》

《Диканиг де. Баккъалла а, Аллахlaн дукхабеза диканиг деш берш》.

[Cypaт аль-Бакъара(2):195]

●《إِنَّ اللّهَ مَعَ الَّذِينَ اتَّقَواْ وَّالَّذِينَ هُم مُّحْسِنُون َ ۝ 》

《Баккъалла а, Аллахl ву /Шех/ кхийринчаьрца‚ Иза ву дикачаьрца /уьш lалаш а беш, терго а еш/》.

[Сурат ан-Нахьл(16):128]

●《هَلْ جَزَاء الْإِحْسَانِ إِلَّا الْإِحْسَان ُ ۝》

《Ткъа диканан бекхам диканиг бен буй?》

[Сурат ар-Рохьман(55):60]

Вай дечу диканна доьхьал дикнаг бен бекхам хир боций а, Аллахl Шен диканаг деш берш дукхабезий а вайна хоуьйтуш верг Сийлахь-Веза а волу, вай деза а дезаш Кхоьллина волу Аллахl хилча Шен Сийлахь Къуръанчохь, ткъа хьа сецадо теша вай диканаш дарехь?

Вай санна долчу адман вай дукхадезийта дуккха а некъаш кар бо вайн леха а лоьхуш, ткъа хlунда дац те вай Аллахlан вай дезийта некъаш лоьхуш?

Иштта бу сан кхетам хlокху хаттарна

Валлахlу Аlлам

Аллахlа диканца бекхам бойла шун!

61- УРОК

ЦIахь бен болх (домашний заданий)

1- Дин чуьра ара воккхуш долу керстаналла мас дакъа ду?

Бисмилляxlи, AльхьамдулиЛлаxlи вассоляту вассаляму Iаля расулиЛлаxlи ва алихlи, ва сахьбихlи ажмаlийн!

#ЖОП:

Ийманан нийса дуьхьала дохуш дерг - аль-куфр/керстналла ду.

Дагца бакъ даро тlедожош ду бусалба динехь долу декхарш кхочуш дарца Далла муьтlахь хилар.

Ийманан бух, генаш хиларе терра, керстналлийн а бу ше бух/орам, генаш а.

Керстналлийн коьрта бух/уггаре доккханиг - куфр аль-джухьуд валь-lинад/Дала а, Делан Элчано а деанчуьнца керстналла дар/тlе ца эцар ду. Иза схьадолуш ду кураллийна тlера а, lеса хиларан тlера а.

Аллахlа ﷻ боху Шен Сийлахь Къуръанчохь:

●《وَجَحَدُوا بِهَا وَاسْتَيْقَنَتْهَا أَنفُسُهُمْ ظُلْمًا وَعُلُوًّا فَانظُرْ كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الْمُفْسِدِينَ ۝ 》

《 Зулам дарца а‚ куралла ярца а керстадира цара уьш‚ шаьш /дагца/ тешнехь а /уьш Делера хиларх/. Хьажал‚ муха хилла пасад хlуманаш (вон мел дерг) лелош болчеран тlаьхье? 》

[Сурат ан-Намл(27):14]

●《 الَّذِينَ آتَيْنَاهُمُ الْكِتَابَ يَعْرِفُونَهُ كَمَا يَعْرِفُونَ أَبْنَاءهُمْ وَإِنَّ فَرِيقاً مِّنْهُمْ لَيَكْتُمُونَ الْحَقَّ وَهُمْ يَعْلَمُونَ ۝ 》

《Оха шайга жайна деллачарна(жайнан охlла) и /Мухьаммад пайхамар/ вевза‚ шайн кlентий шайна ма бовзарра. Баккъалла а, царах цхьа тоба хьулдеш ма ю бакъдерг‚ шайна хууш доллушехь》.

[Сурат ал-Бакъоро(2):146]

Массо кепара lибадаташ, муьтlахь хиларш, бусалб динан декхарш - ийманан юккъе догlуш ду, ткъа дерриге къинош - керстналлийн дакъошна юккъе дохуш ду.

И бохург дац къинош летийча керста хуьлу, керстналлийн дакъошна юккъе доьду бохург ду.

Керстналла 2 кепара ду:

* куфр аль-акбар (الكفر الأكبر)/доккха керстналла - кхоччуш бусулба дин чуьра ар воккхуш долу куфр.

Иза деган тешамца хlоттаделла долу керстналла ду, цхьана ца догlуш долу йа деган дашца а, йа деган lамалца а, йа муьлха а царех цхьаьнца а.

Аллахlа ﷻ боху Шен Сийлахь Къуръанчохь:

●《مَّثَلُ الَّذِينَ كَفَرُواْ بِرَبِّهِمْ أَعْمَالُهُمْ كَرَمَادٍ اشْتَدَّتْ بِهِ الرِّيحُ فِي يَوْمٍ عَاصِفٍ لاَّ يَقْدِرُونَ مِمَّا كَسَبُواْ عَلَى شَيْءٍ ذَلِكَ هُوَ الضَّلاَلُ الْبَعِيدُ ۝ 》

《 Шайн Кхиош-кхобучух цатешначеран масал ду: церан lамалш чlогlа мох баьллачу дийнахь цу махо баржинчу чимах тера ю. Шаьш карадинчу хlуманна тlехь ницкъ болуш бац уьш. Иза ду-кх генара тилар!》

[Сурат Иброхlим(14):18]

●《إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ وَالْمُشْرِكِينَ فِي نَارِ جَهَنَّمَ خَالِدِينَ فِيهَا أُوْلَئِكَ هُمْ شَرُّ الْبَرِيَّةِ ۝ 》

Баккъалла а, жайнан охlлах а‚ мушрикунех а болу и керстанаш жоьжахатин цlергахь хир бу‚ гуттар цу чохь лаьтташ. Уьш вон халкъ ду-кх.

[Сурат ал-Баййина(98):6]

* куфр аль-асгlор (الكفر الأصغر)/жима керстналла - ийман дуьззина хилар/кхачаме хилар дохадеш долу куфр ду, амма и дерриге дохадеш дуьхьала а доцуш. (Жимачу куфро ийман дуьззина долчера дlадоккху/лагlдо, ийманан эшам бо, амма и ийман дерриге дlа а даьккхина, бусулба дин чуьра ара ца воккху цо.)

Иштта долу куфр lамалехь хуьлуш ду. (Керстналла лоруш долу гlуллакх ду, дуьхьала доцуш долу йа деган дашна а, йа деган lамална а, йа и тlедожадеш а дац цо.)

Доккха керстналла 4 декъе декъало: