On ýedinji hekaýat

Nyşapurda Işi Nili atly bir zenan ýaşap geçipdir. Bu takwa, hudaýhon aýal Nyşapuryň atly-abraýly maşgalalaryndandy we at-owazasy bütin şähere ýaýrapdy. Ol kyrk ýyl bäri öz how­lusyndan daşyna çykman oňupdy, hatda onuň öýünden çykyp, hammama barýanyny hem gören ýokdy. Onuň öýünde bir ene­kesi bolup, ol zenana hyzmat edipdir. Haçan-da biziň şyhymyz (Alla onuň ruhuny eziz tutsun!) Nyşapura gelende: «Mäneden bir şyh gelipdir, ol mejlis gurap, öz keramatyny äşgär gör­kez­ýär, kimiň kalbynda bir düşnüksizlik dörese, ol diliňi ýar­ma­kaň, seniň pikiriň jogabyny aýdýar» diýen gürrüň bada-bat şähere doldy. Bir gün Işi Nili öz enekesine şeýle diýen: «Sen tur-da, şyhyň mejlisine bar, onuň aýdýan zatlaryny ýadyňdan çykarman gel-de, maňa jikme-jik gürrüň ber». Eneke şyhyň mej­lisine baran, ýöne şyhyň hemme aýdan zatlaryny ýatda saklap bilmändir we düşünmändir. Şyh şeýle beýt aýdan:

Meniň bir ýarym dangim¹ bardy, hepbesi² kem,

Iki pygamberlik küýze aldym, bir bölegi kem,

Meniň barbatymda³ ses ýok, seda ýok,

Haçana çenli galandarlar köçesinde gamly gezmeli.

Eneke öýe gelenden, Işi Nili ondan: «Şyh näme diýdi?» di­ýip soran. Ol hem ýat tutanja ýokarky setirlerini aýdyp beren. Işi oňa «Tur-da, agzyňy çaýkap gel. Munyň danalaryň ýa-da tak­walaryň aýtjak sözleri däl» diýen. Eneke turup, agzyny ýuwup gelipdir.

Işiniň bar işi-pişesi gözagyry dermanyny ýasap, dertlilere bermek eken. Ol bir gije basyrganyp, düýşünde eýmenç bir za­dy görýär. Ukudan hopugyp tursa, Işiniň iki gözi hem agyrýan eken. Oňa nähili däri-derman etse-de, peýda bermändir. Ähli te­bipler ýygnanyşyp, şypa etjek bolsalar-da, peýdasy deg­män­dir. Ol derde çydaman, ýigrimi gije-gündizi uwlap geçipdir. Bir gi­je düýşüne biri girip: «Gözagyryňdan dynmak isleseň, Mä­neli şyhyň razylygyny al-da, göwnüni hoş et» diýen.

Ertesi gün Işi Nili aklyk üçin müň dirhemi ýaglyga düwüp, enekesine berýär we oňa şeýle diýýär: «Sen muny şyhyň ýany­na alyp bar». Ol kümüş pullary şyhyň ýanynda goýýar. Şyhyň şeýle bir endigi bolup, her mejlisi tamamlanda, müritler bir bölek gury çörek bilen myswagy⁴ getirip, onuň ýanynda goýar ekenler. Şyh şol nany iýip, dişlerini arassalapdyr. Şyh dişini arassalap otyrka, eneke kümüş pullary onuň ýanynda goýýar. Eneke ýerinden turjak bolup gobsunandan, şyh oňa şeýle diý­ýär: «Bu myswagy al we hanymyňa aýt, ol bu myswagy suwa çaýkasyn we onuň suwuna gözlerini ýuwsun, şeýtse, onuň daş­ky dünýäni görýän gözi açylar we oňa aýt, ýüreginden betgü­manlygy çykarsa, kalbynyň gözi hem şypa tapar».

Eneke gelip, Işi Nilä bolan zatlary ýekän-ýekän gürrüň ber­ýär. Işi myswagy alyp, suwda çaýkaýar we şol suw bilen göz­lerini ýuwýar. Ol şolbada şypa tapyp, gözleri röwşen bolýar. Ertesi ol irden turup, ähli lagly-jowahyrlaryny, gymmatbaha ge­ýim-gejimlerini alyp, şyhyň ýanyna getirýär we şeýle diýýär: «Eý, şyh, eden işlerime toba etdim, betgümanlygy ýüregimden sogrup aýyrdym». Şyh şonda: «Mübärek bolsun, ony Abu Ta­hyryň ejesiniň ýanyna eltiň, goý, oňa hyrka geýdirsin» diýen. Şyh: «Sen şu ýolda hyzmat et, iki dünýäde-de eziz görlersiň» diýýär. Işi Nili şyhyň diýşi ýaly, baryp hyrka geýdi we bularyň hyzmatyny edip başlady, köşgüni we ähli baýlygyny derwüş­leriň ýoluna sadaka berdi we belent derejä ýetip, Nyşapur sopularynyň ýolbaşçysy boldy.