99.Онкогенды вирустар.Онкогендывирустарекітопқабөлінеді днқ және рнқ вирустары.

Осы вирустаржасушалардыңтрансформациясыншақырады, жасушаларбиологиялыққызметінөзгертедівирустынәсерінен, жасушазақымдалғанжасушағаайналады. Трансформация өсужәнекөбеюқабілетішексізболуынаәкеледі, осы жасушалартараладыағзада.

.Өмір циклы – вирус жасушағаенеді, интеграция болады, трансформацияғаәкеледі. Бүлжасырынкезені.Онкогендывирустардынәсеріненқалыптыжасушалар мутация ушырайды, қалыпсызжасушаларғаайналады.

ДНҚ онкогендывирустар:Папавовирустар -1) PAPILLOMAVIRUSES- папилома вирус.Папилома вирусы сүйелшақыратын вирус, адамдақатерліісікшақырады. Сүйелжазылады, бірақкарциномағаайналумүмкін. Кеніртек, өнешжәнеөкпекарциномасыншақырумүмкін..

2) Полиома вирусы -POLYOMA VIRUSES

Адам полиома вирусы -Humanpolyomaviruses -адамдақатерліісіктершақырады.

РНҚ онкогендывирустар.Ретровирустар –АҚТҚ вирусы- Адам лимфотрофты вирусы-1 (HTLV-1)

• Т лимфоциттердінлейкемиясыншақырады.

• ТТV вирусы - TransfusionTransmittedvirus – бауыркарциномасынжәнеасқазанастындағыбездінкарциномасытудырады.

100.Оппортунистік микоздардыңқоздырғыштары.

Кандидоз қоздырғышытопырақтасуда,өсімдіктердетаралатынкеңтаралған микроорганизм.Candidaalbicansкандиданыңеңпатогендітүріжәнееңкеңтаралған.

Таза дақылын микроскопта қарағанда көбінесе жалған гифалар және бластоконодиялар көрінеді.Кәдімгі Сабуро ортасында жақсы өседі.Өсу процессі 4-7 күн.Колониялары мөлдір емес мөлшері орташа,ақ немесе қою-қоңыр ,беткейі тегіс.Клиникалық тұрғыдан :

Беткейлік кандидоздарға:Кынаптық кандидоз,тері кандидозы,терінің туа біткен кандидозы

Теренкандидоздар:бронхаларжәнеөкпе кандидозы,бүйрек кандидозы жәнет.б

Аспергелез-сапроноздыинфекция,қоздырғышкөзі-топырақ,шірігенөсімдіктер,ұзақсақталғындақылдар.Адамдарғатынысалужәнежарақатарқылытүседі.Науқастанденісауадамдарғажұқпайды.

Аспергиллюсмицелиялы- саңырауқұлақ.Гифаларытүссіз,септаланған.Конидияларырадиалдыбағыттатізбектеліпорналасады.Конидиялар-түссізнемесеқоңыр,қаратүсті.Беткейлерітегіснемесебұдырлау.

Клиникалықкөріністер.Мұндайсаңырауқұлақтариммундықтапшылыққашалдыққанадамдарарасындакездеседі.осындайинфекциялардынғаламдықтаралуыныңболжамы-қолайсыз.Көбінесіөкпеаспергиллезіпайдаболады,алоныңдамуынаөкпедеқуыстарболуысебепкер. Микотоксикоздар.

Саңырауқұлақтармен біріншілің улануорганизмге кейбір зең саңырауқұлақтар өндіретін екіншілік метоболиттер-микотоксиндердің түсуімен байланысты.Организмге тағамдармен,ауамен түскенде олар ауыр асқынулар қоздыруы,кейде өлімге әкелуі мүмкін.Осындай токсиндерді көбінесе Aspergillus flavis, Aspergillus parasitus ,Fusarium өндіреді.Fusarium graminerum дәндік дақылдарда паразиттік тіршілік етеді.Claviceps purpurea өндіретін микотоксин эрготизм ауруын қоздырады.

Афлотоксикоз қауіптімикотоксиндер, поликетидкласынажатады.Оларға аспергилл тобынажататынAspergillusflavis, Aspergillusparasitusкіреді.Оларқұрамындамайдынконцентрациясыкөпөсімдікдақылдарындаөседі.Афлотоксиндергепатоканцерогендерқатарындағыеңкұшті у болыптабылады.Температуралықөндеугетөзімді.Адамағзасынатүскендетікелейбауырдызақымдайды ,соныңнәтижесіндеадамбірнешекүнненкейінқайтысболады.

Эрготизмоладамдар мен жануарлардын, ұнғанемесемәдениқарабидайөнімдерінеспорыньяныңалкалоидтарыныңтүсуіненпайдаболатын улану түрі.Оларбұлшықетжиырылуына ,дозасыкөпболғанжағдайдаөлімге,ақылестінкемістігінеәкеледі.

Малярия ауруынPlasmodium тұқымдастығының өкілдері шақырады:P. falciparum, P. vivax, P. ovale and P. malariae.

Инфекция көзі–ауру адам, тасымалдаушы. Трансмиссивты жолменжуғады, масаарқылы

Патогенез. Қоздырғышэритроциттергеенеді, олардыбузады, бузылғанэритроциттердіңөнімдеріқанғабарады, интоксикация туғызады.Эритроциттербузылғандаадамдабезгек, әлсіздік, естентанубайқалады.Эритроциттеркөпмөлшердебузылса, буйрекжетіспеушілігінеәкеледі

Диагностика.Көріністер, анамнез, жәнеэпидемиология.Нәжістецисталардыанықтайды.Микроскопиялықәдіс, жағындыныГимзабойыншажәне метилен көгіменбойяды, қарапайымдылардыанықтайды.

Емдеу: Безгеккеқарсынегізгіпр: хлорахин,хинин,примахин,мефлохин, акрихин.

Полиомиелит(сал)

Таксономиясы.

Тұқ: Picornaviridae

Туыс:Enterovirus

Түр: Poliovirus

Морфологиясы:Қарапайым құрылысты, ұсақ,икосаэдрлі капсид,симметриясы куб.суперкапсид жоқ,геномы сегменттелмеген +РНҚ.

Инфекция көзі-тек қананауқаснемесевирустасымалдашыадам.

Берілу жолы: фек- оральды ластанған тағам, су

Патогенезі. Вирустыналгашкыенетинжери–ауызкуысынын , жуткыншактын, асказанжанеишекжолдарыныншырыштыкабаты лимфа түйіншіктеріндерепродукциялануыбасталады-Лимфалықжүйеден вирус қанғатүседі(вирусемия)-гематоэнцефалиттіктосқауылданөтіп, аксондарарқылыорталық нерв жүйесінежетеді. Вирустыңрепродукциялануыжұлынныңалдыңғымүйізініңсұрзатында, және де бас миы мен сопақшамидыңнейрондарындажалғасынтабады.

Микробиологиялық диагноз кою. Вирусологиялықәдіс: жасушадақылдарына (біріншілік - маймылдардыңбүйрегінендайындалған; ауыспалы – Hela, Hep-2 ж.т.б.) жұқтыру. Вирустыиндикациялау – ЦПӘ (толық дегенерация), таңдақтүзу, түстісынама.Вирустыидентификациялау– БР, ИФТ. Серологиялық диагноз қою – КБР, БР, ИФТ. Сарысу құрамындағыиммундыглобулинкластарын (JgG, JgA, JgM) Манчинитәсілібойыншарадиалдықиммунды-диффузиялықәдіспенанықтайды. Жедел диагноз қою - ПТР, ИФР (нәжіс, жұлынсұйықтығы).

Коксаки

Таксономиясы:

Тұқымдастығы:Picornoviridae

Туыстастығы:Enterovirus

Түрі:Коксаки вирус А және В

Морфологиясы. Коксаки вирусттары-оте майда вирустары. Вирионның симметриялық типі куб тәрізді.Пикорнавирустар құрамында липидтер жоқ,гемагглютенин бар

Антигендері:комплиментбайланыстырушы антиген бар,гемаглютинациялық касиеті бар.ГАТР көмегімен анықтауға болады.

Патогенезі. Инфекция козі-наукас жане тасымалдаушы адам.

Инфекция көзі:инфицирленген адам және тасымалдаушы адам

берілу механизмдері-фекальды-оральді жане жанасу аркылы–мұрын-жұткыншақ боліндісімен жуғады.

Шақыратын аурулары: Коксаки А герпангина,дисфагия,дене қызбасы,аяқ-қолдарда күлдіреуік,балаларда-диарея,бөртпе шығады.

Коксаки В-энцефалит,миокардит,плевродиния,асептикалық серозды менингит дамытады.

Микробиологиялык диагноз кою.Вирусологиялық әдіс.Вирусты идентификациялау:БР. Серологоиялық диагн қою.БР,КБР,ИФТ. Жедел диагн кою-ПТР, ИЭМ.

Алдын алуы-жалпы мед алдын-алу шаралары колд.Спец. Профилактикасы, вакцина егу колданылмайд.

ЕСНО-вирустары-

Таксономиясы.Тукымдастыгы:Picornaviridae

Туыст:enterovirus

Түрі: ЕСНО-вирустары

Морфологиясы:оте майда вирустар. Вирионның симметриялық типі куб тәрізді.Пикорнавирустар құрамында липидтер жоқ,гемагглютенин бар

Антигені:комплиментбайланыстырушы антиген бар,гемаглютинациялық касиеті бар.ГАТР көмегімен анықтауға болады.

Инфекция көзі:ауру немесе вирустасымалдаушы адам.

берілу жолы: фекальды оральды, сирек жағдайда ауа тамшылы жол мен жұғады.

Патогенезі:кіру қақпасы-мұрынның,жұтқыншақтың,жіңішке ішектің шырышты қабаттары,Эпителиалдық клеткаларда,лимфоидты тіндерде өсіп өнеді.вирусемия дамиды,

Диаг әдіс:Вирусты идентификациялау: БР,ИФТ,ГАТР,РСК.

Серологоиялық БР, КБР, ИФТ,ГАТР.

Жедел диагн кою-ПТР, ИЭМ

Алдын алуы: Жолпы медициналық сақтану шаралары, спецификалық профилактикасы, вакцина қолданбайды.

Емдеуі: симптоматикалық ем- шаралары.

Ящур қоздырғышы

Токсономиясы

тұқPicornaviridae,

туысAphthovirus жатады.

Морфологиясы:оте майда вирустар.сфера пішінді.құрамында липидтер жоқ,гемагглютенин бар

Дақылды өсіру:Вирусты цитопатиялық әсер тудыратын жасуша дақылында зертханалық жануарларда өсіреді.

Инфекция көзі: ауру

Таралукөзі:қатынасты-тұрмыстық, фекалды- оральдыберілужолы да мүмкін. Адам ауру күткен кездежәне піспеген сүт пен сүт өнімдері арқылы жұғады..

Патогенезі және клиникалық белгілері Вирус қызбалық жағдаймен ауыздың шырышты қабығы мен терінің ойық жараларымен сипатталатын ауруды тудырады. Вирус ену жолы- шырышты қабық және зақымдалған тері.Енген қақпа орнында 2-5 күннен кейін алғашқы белгі - мөлдір сұйықтыққа толы көпіршіктер пайда болады, кейін олар бұлыңғыр - сары түске айналады. Содан кейін вирустар қанға түсіп, қайтадан теріге немесе шырышты қабыққа енеді де екіншілік көптеген афт дамуын туғызады, ол кейінірек тіленеді. Ауру қызудың көтерілуімен ілесе жүреді, бірақ болжамы жағымды.

Диаг. Әдіс: Зерттелетін материал- жараныңқұрамы, қан,зәр. Вирустытеңізшошқаларында (аяқтабандарынаенгізу), жаңатуғантышқандарда, жасушадақылындабөлінеді; КБР,БРкөмегіменидентификациялайды.серологилықдиагностикасыүшін КБР, БР, ИФТ,ПГАР.Жеделдиагноз кою:ИФР

Арнайы сақтандыру және емдеу:Санитарлық-гигиеналық сақтану шаралары.Ауылшаруашылық малдарына инактивацияланған дақылдық вакцина егеді.адамға екпейді вакцина.Емдеу белгілерін байланысты.

Риновирустар

Токсономия:

Тұқ-ы – Picornaviridae

Туыс: Rhinovirus

Түрі: Н және М түрлері.

Морфологиясы: РНҚ құрамды,вириондары сфера пішінді, симметриясы куб тәріздес

Берілу жолдары ауа –тамшылы, тұрмыстық жанасу, инфекция көзі-ауру адам.

Патогенезі және клинкалық көріністері:Ену қақпасы-мұрынның, ауыз қуысының, коньюктиваның, бронхының шырышты қабаттары арқылы,сол жерлердің эпителиялық жасушаларында шоғырланады. Содан соң жалпы ЖРВИ –ға тән ауру белгілері, яғни ринит, бронхит және бронхопневмония дамиды.

Микробиологиялық диагноз қою: зерттелердің зат-мұрын қуыстарының бөліндісі. Вирусты бөліп алу (индикациялау) – жасуша дақылдарына жұқтыру – ЦПӘ б/ша анықтау. Вирусты идентификациялау-БР,КБР,серологиялық диагноз қою – БР, КБР. Жедел диагноз қою – ИФР.

Емдеу: Симптоматикалық.

Алдын –алу жалпы медициналық профилактикалық,спецификалық профилактикасы жоқ

RS – вирус-Респираторлы- синцитиалды вирус

Тұқ:Pneumoviridae

Туыс:Pneumovirinae

Түр:Pneumovirus

Морф,антигендік қас:РНҚ вирусы,гемаглютинины және нейраминидазасы жоқ. G және F гликопротеидтары бар. G антигені вирустын жабысуын қамтамасыз етеді, F вирустын енуін және зақымдалмаған жасушалардын қосулына ықпал етеді.

Инфекция көзі-науқас адам.

Берілу жолы-ауалы-тамшылы,тұрмыстық жанасы арқылы

патогенез: Кіру қакпасы-жоғ тыныс аалу жолы.Қоздырғыш тыныс жолдарының эпителий жасушаларын зақымдайды. Бронхит және пневмония жаңа туған нәрестелерде болады.

Диаг әдіс:Зертеу заты-көмей кілегейі,мүрын бөліндісі,қақырық.Вирустыидентификациялау:БР,ИФР,КБР..Серологоиялық диагн кою.БР,КБР,ИФР,ЖГАР.Жедел диагн кою-ИФР.ИФТ

Алдын алуы:вакцина қолданбайды.

Емдеуі:Иммундымодулятор,рибавирин.

Реовирустар

Таксономиясы

Тұқ – Reoviridae

Туыс – orthoreovirus

Қасиеттері: Вирионы сфера пішінді, сыртқы қабыршағы жоқ, капсиді екі қабатты икосаэдрлік типті симметриядан тұрады. Геномы екі-жіпшелі – сызықшалы РНҚ.

Антигендері:комплиментбайланыстырушы,типтік-спец антигені бар

Берілу жолы – ауа тамшылы, алиментарлық жолмен де таралады.(инцифирленген тағам)

Патогенезі:ЕНу қақпасы-ауыз қуысының жұтқыншақтың және жіңішке шектін шырышты қабаттарының эпителиялық жасушалары,регионалдық лимфа түйіндерінде репродукцияланады, содан кейін лимфаға және қанға түседі. Бұл инфекция ас қорыту және тыныс алу жолдарының зақымдалумен сипатталады. Нәтижесінде диарея, пневмония, энцефалит болуы мүмкін. Вирус плацента арқылы өтіп эмбриопатиялық әсер ету ықтимал.

Диаг әдіс: зерттеуге алынатын материал мұрын жұтқыншақ шайындысы, нәжіс, қан. Вирусты бөліп алу – жасуша дақылдарына жұқтырып ЦПӘ және ГАР б/ша анықтау. Идентификациялау БР, ГАТР, ИФР серологиялық әдіспен диагноз қою. БР, ГАТР, КБР.

Емдеу: симптоматикалық

Алдын-алуы: жалпы медициналық алдын-алу шаралары, спецификалық профилактика, яғни вакцина егу қолданылмайды.

Ротавирустар:

Таксономиясы:

Тұқ: Reoviridae

Туыс: Rotavirus

Құрылымы: вириондары сфера пішінді, супер капсиді жоқ.

Инфекция көзі : нәжісімен ротавирустарды бөліп шығаратын науқас және вирус тасымалдаушылар.

Берілу жолы :су арқылы,тағам өнімі,тұрмыстық жанасу.берілу мех-фекальды - оральды.

Патогенезі, клиникалық көріністері: Балаларда гастроэнтериттер қоздырады. Вирус 12 елі шектің эпителиоциттерінде өсіп – өніп оларды бұзады.Ертерек байқалатын ауру белгесінде құсу жатады. Ол іш өтуден бұрын басталады. Диарея.

Иммунитеті:IgM,IgG

Диаг қою:зертеу мат-нәжіс.вирус бөліп алу-ИЭМ, ИФТ, КБР, БР; ИФР, серологиялық диагноз қою. ИФТ, КБР, ГГАР, БР, РИФ.

Емдеу: симптоматикалық.

Алдын-алуы: медициналық алдын-алу шаралары, спецификалық профилактика жүргізіледі.тірі вакцина.

Паротит

Тұқымдастығы:Paramyxoviridae

Тұқымдасшасы: [Paramyxovirinae]

Туыстастығы:Rubulavirus

Морф,антиген қас:Сфера пішінді,вирион сыртында тікенекшесі бар қабықшасы бар.

Эпидемиялық паротит-жедел вирусты балалар инфекциясы.РНҚ вирустары, күрделі, екі қабығы бар, сферикалық пішінді.Суперкапсид нейраминидаза және гемагглютиннен турады.

Инфекция көзі:ауру адам, тасымалдаушы.

Берілу жолы: ауа тамшы,сілекеймен ластанған тұрмыстық зат

Патогенезі:Кіру қақпасы-жоғ тыныс алу жолы.Вирус ауыз қуысынан сілекей бездерін зақымдайды, кобееді, қанға туседі, вирусемия байқалады. Қанмен айналып аталық безді, қалқанша және уйқы безді, миды зақымдайды. Адамда орхит, менингит, панкреатит, нефрит, тиреоидит болады. Иммунитет:тұрақты өмір бақилық иммунитет

Микроб диаг:Вирусологиялдық ГАТР.серологиялық әдістерді ИФТ;КБР;ГАТРқолданады. Емдеу –спец иммунды глобулин.Алдын алу-вакцина.

Рабдовирустар

Тұқымдастығы-Rhabdoviridae.

Туыстастығы: Vesicolovirus, Lyssаvirus, Ephemerovirus, Cytorhabdoviru. Nucleorhabdovirus. NovirhabdovirusАдамда-стоматит,құтыру вирустары патогенді.

Вириондары-таяқша пішінді..Вирион ортасында-нуклеокапсид орн.Геномы-1 жіпшелі.Вирионда бірнеше ақуыздар бар-капсидтік,матрикстік,полимераза.

Везикулярлы стоматит Тұқ:RhabdoviridaeТуыс:Vesicolovirus

Тасымалдаушы-масалар.

Диаг әдіс:Зерт мат-везикулалар бөліндісі.Вирусты бөліп алу-ЦПӘ,Идентификациялау және сер.диаг-ИФТ,КБР,РИТ,РИФ.

Емдеу:симптоматикалық

Алдын алу:жалпы мед.сақтану шаралары,вакцина жоқ.

Құтыру вирусы

Тұқымдастығы-Rhabdoviridae.

Туыстастығы-Lyssаvirus.

Морф:таяқша пішінді.Пат:Кіру қақпасы-жануар тістеген жер.Вирус ОЖЖ перифериялық нервтің аксондарымен жылжиды.вирусемия,сопакша ми,пуркинье мишыға закымданады.ИМм:салыстырмалы төзімділік калыптасады.Мик-қ диагноз қою:зерт.мат-сілекей,қан,жұлын суйық.микроскопиялық әдіспен бабеш негри денешігін табу.Серологиялық-БР;ИФР:ИФТ;КБРЕмдеу.Алдын алу:тістелген жерді антисептикпен өңдейді.сілекей тиген жерді сабын сумен шаю.құтыруға қарсы вакцина,спец.иммундыглобулин

Герпесвирустар-

Таксономиясы.

Тұқымдастығы: Herpesviridae

1.Тұқымдасшасы: [Alphaherpesvirinae]

Туыстастығы:Simplexovirus-адамның ұшық вирусы(1-тип)

Varisellovirus-3-тип

Mardivirus-2-тип

Iltovirus-1-тип

2.Тұқымдасшасы: [Betaherpesvirinae]

Туыстастығы: Cytomegalovirus-5-тип

Muromegalovirus-тышқан ұшық вирусы 1-тип

Roseolovirus-6-7 тип

3.Тұқымдасшасы: [Gammaherpesvirinae]

Туыстастығы:Lymphocryptoovirus-4-тип

Rhadinovis-мАймылдың 2 –тип вирусы

Морф:Вирион сфера пішінді,суперкапсид бар.Антиген:типтік-спец антиген бар.

Инф көзі-ауру адам,вирустасымалдаушы.

Берілу механизмі- респираторлық, тұрмыстық- жанасу, жыныстық қатынас, ал кейде фекальды- оральды жолмен жұғады. Вирус қан, сілекей, несеп, шәућетпен, емшек сүтімен, орган алмастырғанда трансплантантпен, плацента арқылы және нәрестеге туылу жолдарынан өткенде беріледі. 

Патогенезі:ауалы тамшылы жолмен жұғып,вирусемия.нерв жас бұзылады.

Диаг әдіс. Зерттеу заттары: қан, емшек сүті, несеп, сілекей, жұлын сұйықтығы, жатыр мойынының бөліндісі, секциялық материал.Идентификациялау-ИФТ,ИФР.Жедел диагноз қою- ИФР, ПТР,ЭМ ,цитотоксия.

Емдеуі. Симптоматикалық емдеу шаралары және арнайы препараттар қолданылады: ацикловир, иммундымодуляторлар (лавомизол, интерферон), ганцикловир, фоскарнет, интерферон индукторы.

Алдын алуы. Жалпы медициналық сақтану шараларымен қатар спецификалық профилактика, яғни вакцина егу қолданылады:

3-типтік ұшық 2 түрлі зақымданулар: жел шешек және белдеу теміреткі

Дене қызуы, везикула шығу.

Тұқым Herpesviridae

Туыс Varicellavirus

Инф көзі ауру адам , вирус тасымалдаушылар

Жұғу жолы ауа тамшы, жанасу арқылы

Патогенез

Жоғарғы тыныс алу жолдарының шырышты қабатының эпителиясында көбейеді, лимфа арқылы қанға түседі.

Диаг әдіс:Зерт заттары қан, мұрын-жұтқыншақ шайындысы

Вирусологиялық Ромоновский- Гимзе әдісімен бояу, ИФТ

Емдеуі интерферон, ацикловир , симптоматикалық

Алдын алу спицификалық профилактика тірі вакцина

Ошаққа иммундыглобулин енгізу

Нағыз шешек және желшешектің қоздырғыштары

Тұқым Poxviridae

Туыс Orthopoxvirus

ДНҚ геномды, мөлшері ірі.вирион пішіні-күрделі

Дақылдандыру тауық эмбрионында

Инф көзі:науқас адам

Жұғу жолы: ауа-тамшы, тұрмыстық заттармен,науқас киімдері

Патогенезі:Ену қақпасы-Жоғарғы Тыныс алу жолдарының шырышты қабаты арқылы еніп, лимфа түйіндерінде шоғырланады. Макула -Папула – везикула-пустула айналады.

Клин көріністері

Бас ауру, қызу, ОЖЖ зақымдану,геморрагия,ісіну,некроз байқалады.

Диаг. әдіс: Зерт алынатын заттар везикула, пустула бөлінділері,мұрын-жұтқыншақ шайындысы, қан.Идентификация:Гварнери денешігін табу.Идентификация:КБР, ГАТР серологиялық: ИФТ,БР,КБР,ГАТР.Жедел диагноз кою:ЭМ;ИФР

Емдеу метисазон , интерферон, иммундыглобулин

Алдын алу тірі вакцина