2.Әбілғазы Бахадүр шығармасының тарихи маңызын анықтаңыз.
Әбілғазы Бахадүр Хан- тарихшы, шежіреші. Әбілғазы Хорезм хандығының астанасы Үргеніште Жошы ұрпағынан тараған Арабмұхамед ханның отбасында туған. Әбілғазы Арысхан медресесінде оқып, ғұлама ғалымдардан дәріс алған. Медреседе халық ауыз әдебиетін, тарихты оқып зерттеді, әскери өнер, мемлекетік басқару ісін меңгерді. Хиуаға дамылсыз шабуыл жасап, ақыры қазақ, өзбек, қарақалпақтардың күшімен 1645 жылы Хиуаны алып, хан болып жарияланды. Әбілғазы өз заманының білімді адамдарының бірі, зиялылардың ұстазы болды. Әбілғазы жазған “Түрік шежіресі” атты тарихи шығармасы кеңінен танымал болды. Бұл шығарма — Шыңғыс ханнан бұрынғы және одан кейінгі дәуірлерде Орта Азия, Қазақстан, Таяу Шығыс елдерінде болған оқиғалар мен сол тұстағы ел басқарған хандар жүргізген саясат туралы жылнама. Еңбекте қазақ халқын құраған рулар мен тайпалардың көне тарихы, тұрмыс тіршілігі мен мәдениеті жайлы құнды деректер келтірілген. Әбілғазы ханның “Түрік шежіресі” — тарихи-деректік, әдеби және тілдік жағынан өзге шежіре еңбектерден шоқтығы биік тұратын шығарма.
3.Қазақстандағы Уақытша үкімет органдарының атқарған қызметін кесте бойынша толтырыңыз.
Қазақстандағы Уақытша үкімет
Нәтижелері
Жағымды
жақтары: Уақытша үкімет және жұмысшы,
солдат және шаруа депутаттарының кеңесі
құрылды. Кеңестермен бірге Уақытша
өкіметтің органдары жұмыс істеді.Уақытша
үкімет «бұратана жұмысшы жасақтарын»
Отанына қайтару туралы шешім қабылдады. Тыл
жұмысында болған жұмысшылар орыс
жұмысшыларымен, солдаттарымен
қарым-қатынаста болып, саяси сауаттылығы
өсті. 1917 жылы бұрынғы «реквизицияланған
жұмысшылар» өз құқықтарын қорғау үшін
одақтар құрды.
Верныйда-
«Қара жұмысшылар одағы» Сергиопольде-
«Солдаттардың орыс-мұсылман ұйымын»
Петропавлда
– «Жас арбакештер одағы» құрылды.
Жағымсыз
жақтары: Уақытша үкіметке бұрынғы
империядан қалған мәселелер мұра болып
қалды. Елде ұлттық, әлеуметтік,
экономикалық діни мәселелер шешімін
таппады. Елде ашаршылық қаупі төнді.
Сырдария мен Жетісу облыстарын ашаршылық
жайлады.
Уақытша
үкіметке қарсы қозғалыс күшейіп, барған
сайын Кеңестердің ықпалы күшейді.
4-билет
1. Қазақ хандығының мемлекеттік - әкімшілік құрылымы.
2. Қазақстанда кеңес үкіметінің орнау ерекшеліктері.
3. 1917 Жылы құрылған партиялардың саяси қызметтерін салыстырыңыз.
Жауабы:
Қазақ хандығының басқару жүйесі 7 сатыдан тұрады:
Ауыл – қандас, жақын бірнеше отбасыдан құралды. Ауылбасы басқарды
Ата-аймақ – жеті атадан қосылатын бірнеше ауылдан тұрды. Ақсақал басқарды.
Ру – он немесе он бес аймақтан құралды. Рубасы басқарды.
Ұлыстық билік – бірнеше рудан тұрды. Сұлтан немесе хан басқарды.
Жүздік билік- бірнеше ұлыстан тұрды. Би басқарды. Жүздің биін ордаби депте атады. Тайпалар одағы негізінде қалыптасты. (Ұлы жүз, Орта жүз, Кіші жүз).
Хандық – үш жүзден сайланды. Хан Шыңғыс ұрпағынан сайланды. Ханды сайлауға атақты сыйлы шонжарлар қатысты.
Құрылтай- (мәслихат) бүкіл қазақ халқының бас қосқан кеңесі, ел басына ауыр күн туғанда үш жүздің белді азаматтары қатысады.
1917 ж. 25 қазанда Петроградта төңкеріс болып, билік кеңестердің қолына көшті. 1917 ж. қазан айынан 1918 ж. наурызға дейін Кеңес үкіметі Ресейге билігін орнатып үлгерді. Қазақ даласында кеңес үкіметі алдымен теміржол бойындағы қалаларда орнады. 1918 ж. қаңтарда – Оралда Кеңес үкіметі қиын жағдайда орнатылды. 28-29 наурызда контрреволюциялық күштер Кеңес үкіметін құлатты. Кейіннен Оралда азамат соғысы кезінде біржола орнады.1918 ж. Орынборда шығып тұрған Қазақ газеті жабылды. 1918 ж. сәуірде Ташкентте Түркістан өлкесінің кеңестерінің төтенше V съезі болды. Съезд Түркістан автономиялық кеңестік социалистік республикасын жария етті. ТуркАКСР құрамына Сырдария мен Жетісу облысы енді.Ерекшеліктері:
─ Кеңес үкiметiнiң бейбiт және қарулы күрес жолымен орнауы.
– Кеңес өкіметінің алдымен iрi қалаларда орнауы.
– Ұлт-азаттық және аграрлық қозғалыстың пролетариат диктатурасын орнату жолындағы күреспен ұш тасуы.
3. Қазақстандағы Уақытша үкімет органдарының атқарған қызметін кесте бойынша толтырыңыз.
|
«Алаш» партиясы |
«Үш жүз» партиясы |
Басшылары |
Жетекшісі: Әлихан Бөкейханов Мүшелері: А. Байтұрсынов, М.Дулатов, Ш.Құдайбердиев, М.Тынышпаев, Ғ.Қарашев, С.Торайғыров, Х.Ғаббасов, Ә.Ермеков ағайынды Досмұхамедовтар. |
Жетекшісі: Көлбай Тоғысов |
Саяси қызметі |
Капиталистік даму жолына бағыт алған зиялылар Автономиялық ұлттық мемлекет құру. |
Большевиктік бағыт ұстау. Кеңес өкіметін нығайтуға белсене араласты. |
Қазақ революциясына көзқарасы |
Қазақ халқын отарлық езгіден азат ету; Қазақстанның дамуына өз көзқарастарын білдіріп, бағдарламаларын насихаттады. «Алаш» партиясы ақиқат жағында болды. |
Алғашқыда социал-революцияшылдар партиясымен одақтасты. 1918 ж. большевиктердің алашордашыларға қарсы күресінде одақтасы болды. |
5 – билет