3. Суретке қарап отырып, оқиғаны сипаттаңыз.
Жауабы:
Арал апаты. Өзбекстан мен Қазақстан жерінде, Тұран ойпатының шөлді белдемінде, Үстірттің шығыс шетінде орналасқан тұйық көл арал теңізі деп аталады. Арал теңізі 1960-1970 ж дүниежүзілік теңіз деңгейінен 53,0 м биіктікте жатса, 1998 ж 18 м төһмендеген. Соның салдарынан теңіз 2 суайрыққа бөлінді Үлкен арал және кіші арал 1992 ж. Арал теңізінің тарылуына Арал апаты пайда болды.
Теңіздің жиегінен 400 шақырымға созылған «тұзды бұлт» өсімдіктер мен жануарлар түрлерін азайтты. Теңіз түбінен 70 млн тонна улы шөгінділер көтеріліп, тұзды шаңға айналып, егістіктер мен жайылымдарды улап, адам денсаулығына үлкен қауіп төндіріп отыр.
13-билет
Хх ғасырдың басындағы Қазақстанның экономикалық жағдайы.
Жауабы:
ХХ ғасырдың басында Қазақ өлкесінде тау-кен өнеркәсібі даму үстінде болды. Өйткені, қазақ жерінің қазба байлығын игеруде жақсы жолға қойыла бастаған еді. 1902 жылы барлығы 18695 жұмысшы еңбек ететін 197 өндіріс орны жұмыс ітеген. Тау-кен өндірісімен бірге өнім өңдейтін шағын кәсіп орындар жүйесі де қалыптаса бастады. Бұл кезеңде өлкенде 690 кәсіпорын болса, ал онда 7297 адам жұмыс істеген. ХХ ғасырдың ең ірі деген өндіріс орындарына Қарағанды өмір шахталары, Қазақ өлкесінің шығыс және орталық аудандарындағы түсті металлургия, Орал-Ембі мұнай өңдеу кәсіпорындары кірді. Іс жүзінде бұл өндіріс орындары шетел кәсіпкерлерінің, негізінен ағылшын, француз, американдықтардың қолында болды. «Спасск мыскеніші» акционерлік қоғамының төрағасы ағылшын парламентінің мүшесі Артур Фелл, ал төрағаның орынбасары Франция президентінің жиені Эрнест Жан Карно болды. Орыстық-Азиялық деп аталатын Риддер мен Екібастұз кеніштерінің корпорациясы ағылшын компаниясының иелігіне беріліп, оған болашақ АҚШ президенті Герберт Гувер мен ағылшын қаржыгері Уркварт қаржы салады.
Қазақ жері арқылы өтетін теміржолдарды салу нәтижесінде теміржол жұмысшыларының саны өсе бастады. Мысалы, Орынбор-Ташкент темір жолының ұзындығы 1656 км құраса, ал онда істейтін жұмысшылардың саны 30 мыңға жетті. Бұл теміржол 1901-1905 жылдары салынып, Қазақ өлкесіндегі ең негізгі магистральге айналды. Жол бойынша Шалқар, Қазалы, Перовск, Түркістан сияқты ірі бекеттер жұмыс істейді.
2.Әбілхайыр ханның Ресей патшалағымен жүрізген келіссөздерінің мәні мен сипаты.
Жауабы:
Қазақ елінің ауыр сыртқы жағдайын Кіші жүз ханы Әбілқайыр хан (1680-1748) Ресей империясының қолдауы арқылы шешпекші болды.
Әбілқайыр ханның мақсаттары:
Қалмақтар мен башқұоттардың Қазақ жерін шабуылдарын тоқтату
Петербург билеушілеріне арқа сүйеп, аға хандыққа таласта қарсыластарын жеңу
Ең басты мақсаты жоңғарларға қарсы күресте ресеймен байланысм орнату.
Әбілқайыр хан 1726 ж Ресей империясының құрамына кіруге өтініш білдіріп, елшілерін жіберген болатын. Бірақ елшілікке күманданған патша үкіметі хан ұсынысын жауапсыз қалдырған болатын.
1730 ж кіші жүз ақсүйектерінің талабы Ресеймен әскери одақ құру,Әбілқайырдың талабы Ресейдің құрамына кіру болды.1730 ж қыркүйекте Петербургке аттанған елшілер Сейтқұл Қойдағұлұлы мен Құтлымбет Қоштайұлына Ресейдің құрамына кіру туралы құжат тапсырылды.1731 ж 19 ақпан кіші жүзді империя құрамына қабылдау туралы ұсынысымен императрица Анна Иоанновна қабылдады.Кейін Тевкеелев қазақ жеріне жіберілді.
1731 ж 10 қазанда кіші жүздің 29 старшыны Ресейдің қол астына кіруге ант берді.
Патша үкіметінің мақсаты жоңғар соғыстарын пайдаланып, қазақ жеріне бекіністер салып алу болды.