20 Балл

1.Эмбриология ғылымынын анықтамасы. Эмбриологиянын медицинада маңызын сипаттап жазыныз. Эмбриология  –  ұрықтың  пайда  болуы  және  оның  құрсақтағы  немесе   жұмыртқадағы  жеке  даму  заңдылықтарын  зертейтін  ілім.  Эмбриологияның  соңғы   жетістіктері  мал,  құс,  балық  шаруашылықтарында  асылдандыру  (қолдан  ұрықтандыру,   эмбриондарды  трансплантациялау,  эмбриондардағы  гендік  инженерия),  ветеринариядағы   көбею  мүшелері  ауруларының  (бедеулік,  буаздық  патологиялары)  алдын  алу  мен  емдеу   жұмыстарында үлкен қолданыс табуда.Эмбриология әртүрлі ішкі және сыртқы зиянды факторлардын әсеринен қалыпты эмбриондық даму ана нәресте жүйесиндеги әртүлі қатынастар бұзылып түсіктер туа біткен кемістіктер нәрестенин туылғаннан кейнгі аурулары пайда болады.Олардын даму механизимин, факторларын аныктау медициналық эмбриология осы эмбриопатияларды алдын алу емдеу шараларын жете зерттейді.Бұл ғылымнын соңғы он он бес жылдықтағы жетістіктері ретинде бедеуліктін себептерин аныктау оны емдеу экстракорпоральды ұрықтандыру,фетальдік,ағзалардын трансплантациясын т.б атап өтуге болады.

2. Не себептен жасуша басты гистологиялык элемент болып табылады.

Жасулар жане олардын тіршілік әрекеттері нәтижесинде пайда болатын жасушалык емес курылымдар,организимнин құрлысы мен қызметтерінің негізі болып табылыды. Тіндерді құрайтындықтан олар гисталогиялык элеменнтер деп аталады.жасуша –бірінші және ең маңызды гистологиялық элемент,себебі ол –тіндердің басты структуралық,құрылымдық құрамдасы және де олардын негізгі қасиеттері мен қызметтерін анықтайды.Тіндерді құрайтын басты элемент –жасушалар себебі тіндердің нақты түрлерінің негізгі қасиеттерін анықтайтын да жане бір катар туындыларына-жоғарыда көрсетілген басқа гистологиялық элементтеріне бастау беретін де дәл осылар.Тіпті кейбір тіндерде басты функциялық рөлді атқаратын жасушалық емес тіндік элементтін өзі,мысалы шеміршек және сүйек тіндерінің механикалық беріктігін қамтамассыз ететін жасушааралық зат-жасушанын тіршілік әрекетінің өнімі.сомен бұл тіндерде басты гистологиялык элемент –жасуша.

3.жасушалық теория авторлары кағидалары анықтама бериниз

Жасуша –тіршіліктің ең ұсақ бірлігі болғандықтан,организмнін құрлысы мен тіршілік әрекетінің және дамуының негізі.Жасуша туралы мұндай түсінік жаңа гана емес ол -300жыл бойы ғалымда орын алған микроскопиялық зерттеулер нәтижесинде қалыптасқан.1839жылы Т.Шванн және М.шлейден өсімдіктермен жануарлардың микроскопиялық құрлысы туралы мәліметтерді жинақтап және талдап жасушалық теорияны жасады.Бұл теория жаратылыстанудың негізгі заңдарының бірі болып табылады.Қазіргі кезде жасушалық теориянын басты қағидалары төменде қарастырылады.Тіршіліктің жасушалардан да ұсақ түрлері бар,мысалы вирустар.Бірақ олар тіршіліктін бірлігі деп саналмайды.Себебі тірі организмдерге мына касиеттер тән. Көбеюге қабілеттілік зат және энергия алмасу сезімталдық адаптация өзгергіштік т.б Осы қасиеттер жинағына ие болған ең ұсақ тіршілік түрі тек қана жасуша.Ал вирус алсақ ол бұл қасиеттердің барлығына бирдей ие емес.Сондықтан вирус канша ұсақ болғанымен тіршіліктің бірлігі болып саналмаиды.Ұлы неміс патологы Рудольф Вирхов айткандай әрбір жасуша –тек қана жасушадан тұрады.Жасушанын бөліну механизімі –митоз 1880 жылдары ашылды.Жасушалық теория жасалғанға дейн ғалымдар жасушаны жасушадан емес,құрылымсыз массадан бірте бірте пайда болды деп оилаган.Жасушалардың сыртқы пішіні шар тәрізді –лейкоциттер, көп қырылы-безді эпителий,жұлдызша –жүйке мен сүйектін жасушалары т.б,

4Жасушалық емес гистологиялық элементтін –жасушааралық сипаттамасын берініз

Жасушааралық зат немесе тін матрикісі-негізгі заттан жане онда орналасқан коллаген эластикалық,ретикулинді талшықтардан тұратын жасушалық емес құрылым.Онын бұл құрамдастары жасуша ішінде синтезделіп,жасушааралық кеңістікке бөлңнңп тұратын молекулалар яғни оларда жасушалардан туындылары.Кейбір жасушааралық заттар өте нәзік болады ал басқалары мысалы сүйек тінінің –жоғарғы дәрежелі беріктік көрсетіп үлкен салмақтарға шыдайды.бұл оның құрамдастарына олардың физика химиялық қасиеттерине тіндегі қатысты мөлшеріне тәуелді.Жасушааралық заттың қызметі жасушаларды –тіндерге тіндерді мүшелерге біріктіру ғана емес ол жасушалардын тіршілігіне басқа да әртүрлі үлесін қосатын құрылым.Мысалы олардың пролиферациясына-көбеюне, дифференциялануына –жетілуіне миграциясына-көшіп қонуына т.б. құбылыстарға қатысады.Бірақ бәрібір тіндердің басты элемені жасуша,себебі жасушааралық заттың пайда болуын қалыпты жағдайын сүйемелдейтн солар.Жасушалар өлген жағдайда жасушааралық зат да булінеді.

5. 7.Хроматиннің химиялық құрамы.атқаратын фунциясына анықтама берініз

Хроматин –ядронын ең маңызды құрамдас бөлігі себебі ол тұқым қуалаушылық ДНҚ молекуласы мен оны жинақтап конденсациялайтын гистондық және гендер белсенділіггін реттейтін гистондық емес ақуыздардың кешенінен тұрады.Яғни ол-жасушанын генетикалық материалы.Хроматиннін осылай аталу себебі –құрамындағы ДНҚ молекуласынын негіздік бояулармен жақсы боялуы. Ядрода хроматинді анықтау үшін цитохимиялық Фельген реакциясын колданылады.Фиксацияланған материалдын кесінділердің концентрациясы күшті қышқылмен материалдын кесінділердін концентрациясы күшті қышқылмен өңдеу ақылы азоттық негіз пурин дезоксирибоза кантты арасындағы байланыстарды үзеді.Ядронын ДНҚ сы бар бөліктері бұл реактивпен көк күлгін түске боялады.ДНҚсы мен РНҚ сы бір мезетте ажыратып айкындау үшін метилді жасыл және пиротин бояуларын пайдаланатын БРАШЕ әдісін колданылады.осы бояу әдісімен хроматиннин ДНҚ сы метилді жасылмен –жасыл түске а ядрошық пен цитоплазманын РНҚ пиронинмен қызыл түске боялады.Хроматиннің түрлері эухроматини көп бірақ гетерохроматини аз жасушаларда мысалы гепатоциттерде гендер белсенділігі яғни транскрипциясы демек жасушадағы ақуыз синтезі де жоғары .Хроматиннин бұл түрлерінин арақатынасы керісінше болса –метаболизм денгейі демек жасуша кызметтери де басендегенді.

6. 9 Онтогенез туралы түсінік. Онтогенездін кезендері эмбриондык постэмбриондык аныктама бериниз

Пайда болуынан бастап өмірінің ақырында дейн әрбір организмде өтетін бірізділі морфологиялық физиологиялық және биохимиялық өзгерістердін жинағы онтогенез деп аталады.Жыныс жол арқылы көбейетін организмдерде онтогенездің екі кезенің ажыратады:эмбриондық және постэмбриондық. Онтогенез ұрық болып түзілуінен бастап, тіршілігінің соңына дейінгі барлық өзгерістердің жиынтығы. Онтогенез терминін неміс биологы Э.Геккель үсынған (1866). Онтогенез барысында дамып келе жатқан организмнің жеке мүшелері өсіп, жіктеледі және бірігеді. Осы күнгі көзқарастар бойынша Онтогенезге бастау болатын жасушаның ішінде организмнің одан әрі дамуын анықтайтын белгілі бір тұқым қуалаушылық бағдарламасы – код түріндегі мағлұмат сақталады. Бұл бағдарлама бойынша Онтогенез барысында ұрықтың әрбір жасушасындағы ядро мен цитоплазманың әсерлесуі; сондай-ақ, ұрықтың әр түрлі жасушалары мен жасуша кешендерінің өзара әрекеттесулері жүзеге асады. Тұқым қуалау аппараты өзіндік белок молекулаларының синтезделуін кодтау (белгілеу) арқылы морфогенетикалық процестердің жалпы бағытын ғана анықтайды, ал олардың нақтылы жүзеге асырылуы белгілі дәрежеде (тұқым қуалаушылық нормасы шеңберінде) сыртқы факторлардың әсеріне тәуелді болады. Организмдердің әр түрлі топтарында Онтогенездің тұқым қуалаушылық бағдарламасының мүлтіксіз орындалу деңгейі мен оның реттелу шегінің мүмкіншілігі мол.^[2]

Аналық жасушанын ұрықтануынан басталып нәрестенин дүниеге келген шағына дейн өтетін жаңа организмнін даму процестерн эмбриондық даму немесе эмбриогенез деп аталады.Туылғаннан кейн оған жалғасып организмнің табиғи өлімімен аяқталатын постэмбриондық даму деимиз.

7. 10Прогенез туралы түсінік,онын онтогенез үшін манызын сипаттаныз

Прогенез  –  даму  сатысындағы  ұрық  (эмбрион)  организмінде  алғашқы  жыныс   жасушаларының  –  гаметобласттың  (гонобласттың)  қалыптасып  даму  процесі.   Гаметобласттар  –  ұрық  эмбриогенезінің  (ұрықтың  құрсақтағы  немесе  жұмыртқадағы   даму  кезеңі)  алғашқы  сатыларында  сарыуыз  қапшығы  қабырғасында,  қан  тамырлары   маңында  энтодермадан  қалыптасып,  митоз  арқылы  көбейіп  дамып  жетіледі  де,  қан   тамырлар  қуысына  өтіп,  қанның  ағысымен  ұрық  организміндегі  жыныс  бездері   бастамасына  барып  қоныстанады.  Даму  сатысындағы  жыныс  безінде  жыныс   жасушаларын  қоректік  заттармен    қамтамасыз  ететін  тіректік  жасушалармен  қоршалып   дамып жетіліп, жануарлардың болашақ жынысына байланысты сперматозоидтарға немесе   овоциттерге айналады

8. 15

9. 16 гаструляция туралы тусынык

10. 17

11. 20

Безді эпителийлердің жіктелуіне анықтама беріңіз

Безді эпителийдің арқасында сүт,сілекей, асқазан және ішек сөлдері,өт,тер,тер майы өндіріледі,гормондық реттелу және т.б атқарылады Бездер эпителийі паренхимадан және тамырлар мен нервтермен жабдықталған дәнекертінді стромадан тұрады.Нақтылы без мүшелерінің микроскопиялық құрлысы жеке гистологияда қарастырылады.Бездік эпителий секреторлық немесе бездік жасушалардан-гландулоциттерден (лат.glandula-без;гр.cytus-жасуша) тұрады.Көп жасушалы бездерде олар секреторлық бөліктерін құрайды.Бұл жасушалар секретті синтездеуге,жинақтауға және шығаруға маманданған.Гландулоциттердің жоғары метаболизмдік белсенділігін оның құрылысынан байқауға болады.Бездік жасушаның базальді бөлігіне жақын орналасқан ядросы-ірі және ашық (Эухроматині көп,яғни генетикалық тұрғыдан белсенді),ішіндегі ядрошығы да ірі.Синтездік және секреторлық аппараттары цитоплазмасында жақсы дамыған.Жасушаның полярлығына байланысты олардың таралуы біркелкі емес.Органеллалардың жеке түрлерінің даму дәрежесі өндірілетін секреттің химиялық табиғатына байланысты.Мысалы,ақуызды сол өндіретін жасушаларда грЭПТ жақсы дамыған,стероидты гормон өндіретін жасушаларда-агрЭПТ.Секреторлық жасушаның жоғары мөлшердегі энергетикалық шығындары митохондриялардың көптігінен жабылады.

12. 21