1. Мөде тұсындағы Ғұн мемлекеті.

Жауабы:

Ғұн мемлекетінің негізін қалаушы Мөде шаньюй. Б.зб 2 – б.з.б 1ғғ ғұн тайпалары бір мемлекетке бірікті. Аумағы – Байкал – Тибет тауы, шығыс Түркістан –Хуанхенің орта ағысы

Мөде әскери реформалары ғұндарды қуатты мемлекетке айналдырды. Мемлекет 3 бөлікке бөлінді

• Оң қанат

• Сол қанат

• Орталық қанат

Мөде ғұндарды күшті державаға айналдыру үшін әскери реформалар жүргізді. Мөденің басшылығымен ғұндар өздерінің оңтүстігіндегі дунхуларды талқандады. Олар Саян-Алтай тайпаларына және Үйсіндерге шабуыл жасап, өзіне қаратты. Мөде батыста Юечжи тайпаларына жорық жасап, оны бағындырды. Б.з.б. 200-ші жылдары ғұндар Ордосты қаратып алды, Қытай Хань әулетінің негізін қалаушы Лю Баньмен соғысып оны жеңді. ¥лы Қытай қорғаны салынуының бір себебі осы ғүндардың шабуылынан қор-ғану амалы еді. Қытайдың "Жылнама" атты байырғы кітабында айтылатын "тұрағы жоқ, үйі жоқ ғұндар бәле болды ғой" деп келетін жолдар ғүндардың Қытай еліне қатты қауіп төндіргенін көрсетеді. Б.з.б. 188 жылы Мөде мен Қытайдың Хань императоры Гаоцзу "тыныштық және туыстық" жайлы шартқа қол қойды. Мөде Қытай ханшасын өзіне әйелдікке алды, сонымен бірге Хань империясы ғүндарға жыл сайын салық төлеп түруға тиісті болды. Ғүндардың жүргізген жаулап алу соғыстарының нәтиже-сінде Забайкальеден Тибетке және Шығыс Түркістаннан Хуанхэ өзенінің орта бойына дейін созылып жатқан жердің бәрі олардың қол астына көшті. "Ғұн державасы" орасан зор үлкен болғанымен оның осал ұрымтал жері де бартын. Мүның өзі олардың арасындағы берік бірліктің болмауымен байланысты еді. Осыдан келіп б.з.б. 59 жылы ғұндардың өз арасында соғыс басталды. Ғүндардың өз іштерін-дегі болып жатқан мүндай талас-тартыстарды Қытай мем-лекеті пайдаланып қалуға тырысты. Қытайлар үйсіндермен одақтаса отырып, ғұндарға қарсы бірнеше шабуыл ұйымдастырды.

2.Патша үкіметінің 1916 жылғы ұлт азаттық көтеріліс кезіндегі жазалау шараларына талдау жасаңыз.

Жауабы:Көтеріліс орталықтарын басып-жаныштаудан кейінгі қарусыз, бейбіт қазақ халқын жазалау, алаш қайраткерлерінің қаупінің орынды екенін растады. Жазалаушы экспедициялар жергілікті халықты қырып-жоюға тұрақты армия және казак бөлімдері, қаруланған қоныс аударушылар қатысты. Жүздеген қазақтар өлтірілді, сусыз даламен шөлді жерлерге, тауға ығыстырылды. Аштық пен суықтан қырылды. Генерал губернатор курапаткин бекіткен сот үкімдерімен 1917 ж 1 ақпанда Түркістан өлкесінде өлім жазасына 347, каторгалық жұмыстарға 168, түрмеге 129 адам кесілді.

Жетісу көтірілісінде қарсы патша үкіметі жазалау экспедициясын жіберді:

• 14 батальон

• 33 жүздік

• 42 зеңбірік

• 97 пулемет

1916 Ж қазан патша әкімшілігінің «Қырғыздарды көшіру туралы» шешім шықты.

• Пішпек, Пржевальск, Жаркен уездеріндегі шұрайлы жерлердің 2 млн 510 мың 360 десятина тартып алынды.

• Жетісудағы 238 мың астам қазақтар мен қырғыздар жазалаушылардың қудалауымен Қытайға өтіп кетті.

• 37355 қазақ отбасылары құнарсыз тауға н/е Балқаш маңындағы шөлді жерге қудаланды.

• 1916 ж 9 қыркүйекте жазалаушылар Бекболат Әшекеевті Боралдау асуында дарға асты.

• Жәмеңке Мәмбетов абақтыға қамалып, 12 басшымен бірге азаптап өлтірілді.