Ж. Аймауытовтың «Ақбілек» романындағы кейіпкерлердің өмір үшін күресін талдап жазыңыз.

Халық тағдырын толғанған жазушының қолына қалам алып, өзі ғұмыр кешкен заманның ақ-қарасын парықтауға арналған шығармасы – «Ақбілек» романы. Автор романдағы кейіпкерлердің өмір үшін күресін қалай аша білген?

«Ақбілек» романында самсаған кейіпкелер, шытырман оқиғалар көп емес. Әрбір кейіпкер естен кетпестей етіліп, сомдалған. Бұған дәлел, жазушының әр кейіпкердің сырты мен ішін бірлестіре айқындауында. Тіпті, бір көрініп жоқ болатын Іскендір диуана сынды кейіпкердің өзі есіңнен кетпестей сақталып қалады емес пе?

Романда әр кейіпкерлер орынды сомдалып, қызықтыра түседі. Шығармадағы кейіпкерлердің өмір үшін күресі әр түрлі іс-әрекеттің даму кезінде айқындалады.Роман Ақбілектей тағдырына налыған қызды өмір қиындығымен шыңдап, барлық кейіпкерлерін қайтпас мінезді етіп тәрбиелейді.Оқиға желісінде Ақбілек өмір үшін күресте сан түрлі жолдардан өтеді.Әсіресе, ақтардың қолына түсіп, одан қала берсе, айдалада жалғыз қалғандағы Ақбілектің жанталасы – өмір үшін күресі.Еліне оралып, ұятқа төзіп, өз үйінде жетімдей жаутаңдап ғұмыр кешсе де, алдағы күннен үмітін үзбейді.Ақбілектің үмітін үзбеуі жаңа өмірге деген сенімінен туған еді. Ақбілектің көрген қорлығы, қиындығы, жеңісі қазақ қыздарына сабақ боларлықтай.

Романдағы келесі бір кейіпкер «елден таңдап алған Ақбілеген аялауға» жігерсіздігі жетіспеген Бекболат еді.Бекболат сияқты бүгінгі таңда да кейбір ер- азаматтарымызда жігерсіздік бой көрсетіп жатады.

Автор романда офицердің ішкі монологін неге береді?Ол да өмір үшін күресіп жүрген кейіпкер емес пе?.. «...Әйтеуір қазақ өз алдына ие болып жатқан жоқ, ендеше орысқа бағынуы керек...»,- деп отаршылдықты көксеген, империялық саясаттың құлына айналған адамның жан сыры өзінен күштіге бағынышты жан сырын көрсетеді. Жазушы офицер арқылы қоғамдағы тартыстың бет-пердесін айқын аша білген деп ойлаймын.

Қорыта келе, «Ақбілек» романы қысқа мерзімде жазылса да, уақыт шындықтарын, кейіпкерлердің орны мен іс-әрекеттерін, бейнелі де бедерлі жеткізе білді. Шығармадағы кейіпкерлердің өмір үшін күресі арқылы, өмір ағысындағы әрбір толқынға төтеп беруге сабақ боларлықтай туынды екені хақ.Әр адам баласының ғұмырында кездесетін сан қилы соқпақтар адам баласын өзі қалаған жағына апара бермейді.Сондықтан да, өз өміріміз үшін күрес жолында табандылық танытайық.

№31 ЭССЕ

С.Сейфулиннің «Сыр сандық» өлеңіндегі нағыз досқа тән қасиеттерге өз көзқарасыңызды танытып, сыни талдау жасаңыз

Қазақ әдебиетінде өзінің сыршыл өлеңдерімен артына өшпес із қалдырған ақындардың бірегейі - Сәкен Сейфуллин. Оның лирикалық шығармалары оқырман қауымды адалдыққа, нәзіктікке жетелейді. Сондай өлеңдерінің бірі - «Сыр сандық» өлеңі. Ендеше, ақын нағыз досқа қандай қасиеттер тән деп есептейді?

Ақын өлеңде адал достық пен амал достықтың ара жігін ажыратып, тілге тиек етеді. «Шырқ айналар шіркін тауық, Жемің болса қолыңда, - деп, уақытша достарды тауыққа теңеп, қолында жемің болса ғана сенің қасыңда болатынын, ал, жем таусылса жалт беріп жоқ болатынын айтады. Мұндай алдамшы достар қазіргі уақытта да кездеседі. Атқарған қызметің, лауазымың жоғары болса немесе қолыңда қомақты қаржың болса, амал достардың сені айналшықтайтыны анық.

«Әр адамның ішкі сыры, Берік қойма сақталған»,- дей келе, нағыз достарды берік қоймаға теңейді. Менің ойымша, олар бір-біріне айтылған сырларын өз іштерінде ғана сақтайды. Құпияны сақтай білу әр адамның қолынан келе бермейді. Ендеше, ақын адалдық пен арамдық, мансап пен ар-ұждан, достық пен қастықтың ара жігін аша жазып, адам үшін құнды байлық – достықты жан-жақты дәріптеп жырлайды. Мұндай адал достар қазіргі таңда санаулы. Себебі, басыңа іс түскенде иық тірейтін, арқа сүйейтін досың болса, өмірде кездесетін қиыншылықтарға бірге төтеп беріп, небір белестерді бағындыра аласың. «Нағыз достар –Шыққанбық дос, шыңға талай, Талай сырды ойланып...» деген тармақтарын сөзіме дәлел ретінде айта аламын.

Қазіргі қоғамда адал дос пен арам досты ажырата білу қажет. Өзгеге мін таға бермей, өз бойыңда нағыз досқа тән қасиеттерді қалыптастыра білу - ізгі қасиет. Нағыз досқа тән қасиеттер деп адалдықты, құрметті, сыйластықты айтар едім. Қазақ халқының болмысында ұрпақтан-ұрпаққа жалғасып келе жатқан рухани өсиет бар. Ол - достыққа беріктік, адалдық.

Қорыта келгенде, С.Сейфуллин «Сыр сандық» өлеңі арқылы бізге достықты дәріптеп, оны бағалауды үлгі етті. Ендеше, досымызға адал болып, достығымызды сақтай білейік!

№32 ЭССЕ