Гастро

Сурак 1.

Визуалды зерттеу әдістері:

2. Асқорыту жүйесін зерттейтін рентгендік әдістер:(көрсеткіштер, зерттеу жүргізу).

Асқазан-ішек жолы мүшелерінің сәулелік зерттеу әдістері

1. Рентгенологиялық әдістер:

1. Рентгеноскопия

2. Рентгенография

3. екі және үш реттік контрастілеу арқылы зерттеу

4. фармакологиялық препараттармен зерттеу

5. томография, бірінші орында КТ

2. Ультрадыбыстық зерттеу:

1. құрсақ қабырғасы арқылы

2. өңеш арқылы (өңештің веналарының варикозды кеңеюінде және қатерлі ісігінде рентгенологиялық зерттемеге болуы мүмкін)

3. ас қорыту мүшелердегі қан айналымды зерттеу үшін доплерографияны қолданады.

3. МРТ – өңештің және бауырдың тамырларының және қатерлі ісікті ауруларын анықтауға болады. Гемохроматоз өте жақсы анықталады (темірмен асқын қанығу)

4.  Радионуклидтік зерттеу (бауыр циррозы, көкбауыр ісігі, қан кетуді, тағамның жылжу динамикасы)

Асқазан-ішек жолы мүшелерінің рентгенологиялық зерттемесінің ерекшеліктері:

1. Зерттемеге дайындық қажет

2. Рентгеноскопия қажет

3. Полипозициялы зерттеме қажет

4. Әрқашанда контрастілеу жүргізу керек

5. Зерттеуді үш сатыда өткізеді – тығыз толтыру, шырышты қабаттың рельефін зерттеу, екі реттік контрастілеу жағдайында зерттеу.

Сурак 3.

Өңеш дивертикуласы- шырышты қабаттың шырыш асты қабатпен н-се оларсыз шығуы.

Түрлері:

1. орналасуына б-сты:жұтқыншақ өңештік,буфиркациялық,эпифренальды.

2. п.б. мех. б-сты: пульсионды, тракционды,аралас.

Р: пульсионды:өңеш мойнымен байланысқан дөңгелек қап пішінді.

Тракционды: дұрыс емес,үшбұрыш пішінді.Мойны жоқ дивертикулға кіреберіс кең.

Дивертикулит: дивертикулда үш қабатты симптоммен (барий,сұйықтық,газ) сұйықтық,шырыш,ас жиналады.

Сурак 4.

Рефлюкс-эзофагит –асқазан құрамының ретроградты түрде өңешке лақтырылуымен жүретін үдемелі созылмалы ауру.

Барий сульфатын тұрып тұрып ішкізесін,артынан жатқызасын.Р.скопияны горизонталбды қалыпта жасаймыз.Полипозиционды барий сульфатымен регургитация болады.

Р. Контарстты массаның өңеш бөлігі бойымен өтуі баяулаған.Шырышты қабаттың қатпарлары біркелкі емес қарайған.Өңеште шырыш.Өңеш бөліктері ұсақ толқынды,тісшелі.Екіншілік және үшіншілік жиырылулар бар,спазмдар.

Сұрақ 5.

Диафрагманың өңештік тесігінің жарығы.Тайғанақ жарықтар (аксиальді немесе осьтік)

Рентгендік зерттеу:

• Диафрагманың өңеш тесігі аймағында асқазан қатпарлары

• Асқазанның кардиалды бөлігі диафрагмадан жоғары орналасқан

• Асқазанның жарық бөлігі асқазанның басқа бөліктерімен еркін байланысатын дөңгелек пішінді ойыс түзеді

• Өңеш асқазанға енеді( жұлық симптомы)

• Асқазанның газдық қабының кіші өлшемі

Сурак 6.

Гастрит-асқазанның кілегей қабығының қабынуы.

Жедел гастрит: шырышты қабат қатпарларының қалыңдауы,айқын еместігі.

Қарынның мотрлы эвакуаторлы қызметінің бұз:эрозивті гастрит- шырышты қабаттардың қатпарлары жастықша тәрізді,олардың кейбіреулерінде жиналған ұсақ барий әгі- эрозиялар анық-ы.

Созылмалы гастрит: Р. көрініс оның морфологиялық түріне байланысты.

1. Полип не сүйел тәрізді гастритт- асқазан шырышты қабық қатпарларының анастомоздалуы мен әртүрлі біркелкі емес сүйелді төмпешіктер анықталады.

2. Соз атрофиялық гастрит- шырышты қабық жұқарған қатпарлары жазылған асқазан гипотониялық.

3. Антральды регидті(склероздалған гастрит)-антральды бөліктің шырышты қатпарларының біркелкі емес қалыңдауы,жиектерінің тісшелігі,асқазанның шыға беріс қабырғасының регидтілігі.

Сурак 7.

Жара ауруы асқазан шырышты қабатында эрозивті жаралар п.б.мен жүретін асқазанның созылмалы ауруы.

Тура белгілері:

ниша-асқазанның контуры көлеңкесінен шығып тұратын шығыңқы(жаралы кратерда барий әгінің жинақталуы)

қабыну валы –ниша айналасында орналасқан қабыну валы

кейде жара антральды бөлік немесе он екі елі ішек жуашығында орналасса, ниша контур бойында емес, осы ағзалардың кілегей қабатының рельефінде контрастты заттың дөңгелек немесе овальды жинақталуы(рельеф нишасы), ол контрастты затпен аз толтырылғанда көрінеді

Жанама белгілері:

Қатпарлар конвергенциясы –кілегей қабаттың нишаға қарай қатпарлануы

Де Кервен симптомы – сұқ саусақ белгісі, жараға бағытталады

Локальды спазм

Жергілікті гипермобильділік

Ашқарынға асқазанда көп сұйықтықтың болуы (спецификалық емес белгісі)

Сурак 8.

Асқазанның қатерлі ісіктері диф.диагностикасы.

1. Эндофитті ісіктер.Р зерттеу:ісіктің айналымды өсуі кезіндегі асқазан қуысының деформациясымен тарылуы.

Қабырғасының шектелген инфильтрациясы кезінде жалпақ,ойыс толу дефектісі,регидті.Зақымдалмаған жиек аймағында баспалдақ,жиегінің үзілуі анықталады.Шырышты қабаттың қатпарлары регидті, қозғалмайды(тұрып қалған толқындар).Кейде олар жазылған және көрінбейды.

2. Экзофитті ісіктер.Басты Р симптом.толқынды,дұрыс емес жиегі бар,дұрыс емес дөңгелек пішінді шеткі немесе орталық толу кемістігі. оз

Түсті орамжапырақ түрінде бұдырлы,асқазанның өзгермеген бөлімдеріне өтуі баспалдақ тәрізді.

Ісіктің беткейінде шырышты қабықтың атипті «қатерлі» рельефі.

Зақымдалмаған аймақпен шекарасында шырышты қабат қатпарларының үзілуі көрінеді.

Зақымдалған аймақ деңгейінде асқазан қабырғасы регидті,созылғыштығы жоқ.

• Пенетрациялық жара-дұрыс емес жиі дивертикул пішінді,жиектері дұрыс емес,құрамындағы сұйықтық үш қабатты.Тіндер қалыңдауы-қалыңдауына байланысты барий әгі ұзақ сақталып қалады.Жанама белгілері:асқазан және он екі елі ішектің тоникалық,моторлы,эвакуаторлы,секрейиялы қызметінің бұзылысы,гастриттің белгілері және ауырсыну.

• Перфорациялық жара құрсақ қуысында бос газ және сұйықтық болуымен көрінеді.

• Қатерлі малигнизацияланған жара: Р.белгілері жаралы кратер (ойыс) пішінді өзгеруі,мүшенің қабырғасында орналасуы,жиегінен шықпайды.Оның өлшемдерінің ұлғаюы,тығыз,бұдырлы ойық ассимметриялығы.Шырышты қабық қатпарларының үзілуі.Жараға таяу жатқан асқазан аймақтарының регидтілігі.

ДИФ ДИАГНОСТИКАСЫ:

Асқазан полиптері.Полиптер бір немесе бірнешеу болуы мүмкін.

Рентгенография

айқын,түзу немесе ұсақ толқынды жиектері бар.

• Дөңгелек пішінді орталық толу кемістігі;

• Аяқшаның болуы кезінде толу кемістігі жеңіл ығысады.

• Шырышты қабық рельефі өзгермеген.

• Қабырға эластикалылығымен перистальтикасы бұзылмаған.

• Малигнизация кезінде: пішіні өзгереді. Аяқшасы жоғалады, жиектері айқын емес, қабырғасы ригидті.

Эпителиальды емес ісіктер:

Рентгендік зерттеу:

• сопақша пішінді орталық толу кемістігі,

• жиегі дұрыс, беткейі жазық,

• толу кемістігі орталығында ойықша анықталады

• шырышты қабат қатпарлары үзілмейді, керісінше толу кемістігін айналып өтеді

• эластикасы бұзылмайды.

Сурак 9.

Он екі елі ішектің аурулары және зерттеу әдістері.

Дуоденит –он екі елі ішектің қабыну ауруы.

Рентген:

• шырышты қабат қалыңдауы, гипертониялық дуоденостаз.

• Жарада барий сульфатының депосы дөңгелек пішінді немесе ойықша пішінді.

• Жиектерінің тартытлуы түріндегі жаралы деформация, қалталарының кеңеюі,тарылулар; шырышты қабық қатпарларының жараға конвергенциясы мен бірге ісінуі.

• Ойықша айналасында ойыстар анықталады.

• Гипермоторлы дискинезия болады.

Энтерит- Дискинезия түріндегі бұзылыстар болады.

Шырышты қабаттың ісінуі болады.

Ішек қуысында көлденең деңгейлі түсетін газ және сұйықтық.

Жіңішке ішек патологиялары

Механикалық ішек өтімсіздігі ішек бойындағы механикалық кедергінің пайда болуы (тығыз нәжіс массасы, ішек тұзақтарының жабысқағы, ісік, ішектің айналып кетуі).

Жалпы шолу рентгенограммасында ішек тұзақтарының 5-6 см ұлғаюы мен қампаюы көрінеді. Ең негізгі рентгенологиялық белгісі – КЛОЙБЕР ТАБАҚШАСЫ.

Динамикалық ішек өтімсіздігі жіңішке ішектің моторлы қызметінің бұзылысы мен байланысты.

Жалпы шолу рентгенограммасында жіңішке ішек тұзағының қампаюы мен сұйықтықтың горизонтальды деңгейінің анық еместігі.

Динамикалық ішек өтімсіздігінде Клойбер табақшасы болмайды.

Тоқ ішектің қатерлі ісігі. Ісіктің рентгенологиялық диагностикасы жартылай және толық толтыру кезіндегі рентгенологиялық суреттен тұрады

Крон ауруы-көбіне жіңішке ішектің терминальды бөлігінде тоқ ішектің зақымдалуымен бірге жүреді.

Рентген:

• ауыз арқылы және контрастты клизма көмегімен.

• Ішекті контрасттау шектелген аймақтағы ішектің айқын тарылуы.

• Ішектің қалдық эластикалылығы сақталған.

• Тарылу жиегі тісшеленген, жаралардың себебінен.

• Ішек аралық және сыртқы жыланкөздер анықталады.

• Шырыщты қабық өзгерген.

• Зақымдалған аймақтан сау аймаққа өту біртіндеп.

УДЗ: ішек қабырғасы қалыңдауы, ішек қабырғасының қалыңдауы, ішастардың бүрісуі, лимфа түйіндерінің ұлғаюы.

Ішек туберкулезі:

Р. инфильтративты жаралы өзгерістер анықталады.

Соқыр ішек спазмдалған, Штирлин симптомы.

КТ,МРТ: ішек қабырғасы қалыңдауы, туберкулезды асцит, лимфа түйіндерінің гиперплазиясы.

Сурак 10.

БЖК (созылмалы арнайы емес жаралы колит)-тоқ ішектің кілегей қабатында жара, геморрагия және іріңдіктің п.б. жүретін некротикалық қабыну процесі.

Р.

• ішектің қалыңдауы

• ішектің ісінуі

• псевдополипозды қатпарлар

• қатпарлар жолының өзгеруі

• ішек қуысы тарылуы

• каустрациясының жазылуы немесе болмауы

• эластикалылығы төмендеуі.

Тоқ ішектің қатерлі ісігі. Ісіктің рентгенологиялық диагностикасы жартылай және толық толтыру кезіндегі рентгенологиялық суреттен тұрады.

Тоқ ішектің рагіндегі рентгенологиялық белгілер:

• Толу дефектісі (жиектік,циркулярлы немесе орталық);

• Ішектегі шектелген тарылу;

• Ішектің контурының тегіс еместігі, кілегейдің атипиялық рельефі, қатпарлар үзілісі, зақымдалу аймағында гаустрлардың болмауы;

• Контрастты заттың толық емес эвакуациясы.

ЭНДОКРИНОЛОГИЯ:

Сурак 1.

Түрік ершігі

Р

Бассүйегінің сына тәрізді сүйегінің ойысындағы гипофизді зерттеуге және де нейроэндокринді патологияны зерттеу үшін қажет консервативті әдіс;

Формасын, өлшемін, контурын анықтауға бды;

Екі проекцияда: фронтальды және бүйір

Басқа да жазықтықта түсіріледі.Мыс, көзделген

Көрсеткіштер

Гипофиз ісігі

Етеккір, спермаматогенез бұзылысы, бедеулік

Қантсыз диабет

Эндокрин жүйесі аурулары: гигантизм, акромегалия, ергежейлілік

Бас ауруы көз көру бұзылысымен қатар жүруі.

МРТ

Көрсеткіш:

Көз көру, эндокринді, неврологиялық бұзылыстар

Тамырлар, диафрагма, гипофизді анықтау үшін

Қарсы көрсеткіш:

Жеті жасқа дейінгі бала

Жүктілер

Семіздік

Эпилепсия

Металл имплантант

Аллергия

Клаустрафобия.

Гипофиз ісігі

Гипоталамус-гипофиз аймағын визуализациялау мақсатында қолданылатын аспаптық әдістерге рентгенокраниография, компьютерлі томография (КТ) және магнитті-резонансты томография (МРТ) жатады. Қосымша зерттеу әдістеріне көру алаңдарын анықтау (периметрия) жатады, бұл зерттеу әдісі гипофиздің макроаденомасымен сырқаттанған науқастарға, сонымен қатар көру қызметі бұзылып, жабыспалармен асқынған нейрохирургиялық араласудан кейінгі науқастарға тағайындалады.

Гипофиздің интраселлярлы ісіктерінің рентгендиагностикасы түрік ершігінің өлшемдерін анықтауға негізделеді. Қалыпты жағдайда түрік ершігінің өлшемдері тең: сагиттальды — 12–15 мм, вертикальды— 8–9 мм.

Гипофиздің үлкен аденомалары түрік ершігі өлшемдерінің үлғаюына, кіреберісінің кеңеюіне, сына тәрізді сүйек өсінділерінің жіңішкеріп, қысқаруына, түбінің тереңдеуіне, ершік арқасының бұзылуына, екі контурлы болуына (бір немесе екі кескіннің нақты болмауы) әкеледі, дегенмен бұл ешқандай диагностикалық қиындықтар тудырмайды . Түрік ершігінің шекарасынан аспайтын гипофиз микроаденомаларының рентгенограммаларында ешқандай өзгерістер анықталмайды.

КТ. Гипофизді визуализациялаудың аса қымбат емес және ақпаратты әдістерінің бірі . Дегенмен, КТ қолдануына кескіннің жазықты сипаты, сүйектік құрылымдардан тарайтын кедергілер, рентгенологиялық тығыздығы цереброспинальды сұйықтыққа немесе қалыпты ми тініне жақын шағын патологиялық түзілістерді ажырату кезіндегі қиындықтар кедергі келтіреді.

МРТ. Гипофиз бен гипоталамусты визуализациялау әдісі ретінде, сонымен қатар гипоталамус-гипофизарлы аймақтағы түзілістердің топикалық диагностикасы мақсатында қолданылады МРТ гипофизде дамыған азғантай өзгерістердің өзін, ісіктердің, кисталардың, қан құйылулардың кистозды компоненттерін анықтауға мүмкіндік береді. МРТ-да сүйек тіндері мен түрлі тұздардың шөгуі анықталмайды.

Контрасты заттарды қолдану МРТ-ның диагностикалық мүмкіндіктерін арттырады. МРТ-ның негізгі артықшылығы- сәулелік жүктеменің болмауы, яғни науқасты бірнеше рет динамикалық бақылау мүмкіндігінің болуында.

Сурак 2.

Қалқанша безін зерттеу әдістері.

Қалқанша без ауруларымен сырқаттанған науқастарды аспаптық зерттеу әдістеріне УДЗ, сцинтиграфия, пункциялы биопсия, компьютерлік және магниттік-резонансты томография және т.б. әдістер жатады. Қарапайым, ақпаратты, қауіпсіз және инвазивті емес ҚБ зерттеу әдісінің бірі УДЗ болып табылады. УДЗ без бөліктерінің, түйінді түзілістердің өлшемін, эхоқұрылымын нақты анықтауға толық мүмкіндік береді.

Ультрадыбысты бақылау ҚБ пункциялы биопсиясының ақпараттылығын арттырады.

Қалқанша безі мен ондағы түйіндердің эхоқұрылымын анықтау, басқа да зерттеу әдістерімен бірге құнды диагностикалық маңыздылыққа ие болады, дегенмен УДЗ өз кезегінде анықталған өзгерістердің морфологиялық құрылымын анықтай алмайды. УДЗ жауап беретін басты сұрағы - без көлемін бағалау. ҚБ бөліктерінің көлемін анықтау үшін оның үш проекциядағы ең үлкен өлшемдерін алады. Алынған нәтижелерді эллипсоидттылық коэффициентіне көбейтеді (0,479) (3.8 сурет).

Ересек әйел адамдарда ҚБ көлемі 18 мл аспайды, ал ер адамдарда— 25 мл. Сонымен, жемсау немесе ҚБ патологиялық ұлғаюы деп УДЗ бойынша без көлемінің әйелдерде 18 мл-ден, ал ер адамдарда 25 мл-ден артық болуын айтамыз (3.2 кесте). Қазіргі кезде өкінішке орай балалардағы ҚБ көлемін бағалау жөніндегі ортақ қағида жоқ. Дегенмен, бағдарлық жас шамалық нормативтерді (қалыптпмаларды) қолдану ыңғайлы. Эпидемиологиялық зерттеулерде балалар денесінің ауданы есептелінетін нормативтер қолданылады.

Сцинтиграфия. Егер гормональды зерттеу ҚБ қызметін, пальпация мен УДЗ без құрылымын зерттесе, сцинтиграфия ҚБ морфофункционалды сипаттамасын алуға мүмкіндік береді, соның ішінде негізгі екі параметрді бағалайды: радиофармпрепаратты сіңіруі мен ҚБ бойына таралуы. ҚБ көлемін, құрылымдық өзгерістерін (түйіндерді анықтау), қызметін анықтау үшін сцинтиграфия аз ақпаратты. ҚБ сцинтиграфиясы үшін жиі моновалентті анион, йод секілді органификацияға ұшырамайтын, безбен жақсы сіңірілетін технеция изотопы ^99mТс-пертехнетат (^99mТс) қолданылады.

Қысқа жартылай ыдырау уақыты 99mТс (6 сағ) мен қалқанша безбен аз сіңірілуі сәулелену мөлшерін азайтады. 99mТс көктамырға енгізіледі және изотопты енгізгеннен кейін зерттеу бірден жүргізіледі. 99mТс –мен сцинтиграфияны жүргізуге басты көрсеткіштер:

• Тиреотоксикоздың түрлі патогенетикалық варианттарының салыстырмалы диагностикасы: ҚБ шынайы гиперфункциясы (Грейвс ауруы, ҚБ функционалды автономиясы) және деструктивті тиреотоксикоз (босанудан кейінгі тиреоидит, жасөспірімдік тиреоидит, 2 типті амиодарон-индуцирленген тиреотоксикоз). Бірінші жағдайда сцинтиграфияда 99mТс сіңірілуі жоғары болады (3.9 а сурет), ал екіншісінде — сіңірілуі төмен немесе мүлдем сіңірілмейді (3.9 б сурет);

• ҚБ функционалды автономиясының компенсирленген (эутиреоз көрінісінде) және декомпенсирленген (тиреотоксикоз көрінісінде) диагностикасы. Сондықтан зерттеу жиі түйінді және көп түйінді жемсау кезінде тағайындалады.

ҚБ функционалды автономиясының диагностикасы кезінде түйінді түзілістердің бірнеше сцинтиграфиялық сипаттамаларын ажыратады. «Ыстық» немесе автономды функционирлеуші түйін УДЗ бойынша анықталған түйіннің қалыпты без тінімен салыстырғанда изотопты көп сіңіру (жинау) нәтижесінде анықталады (3.9 в сурет). Түйінді қоршаған тіннің изотопты жинауы төмен немесе мүлдем төмен болуы мүмкін, сондықтан бұл кезде гиперфункциялы түйін анықталады. «Жылы» түйіндердің изотопты сіңіруі оны қоршаған тіннің изотопты сіңіруімен бірдей болады. «Суық» түйіндер сцинтиграммада изотопты жинау ақауы ретінде анықталады (3.9 г сурет). Қызметі жағынан олар қалыпты немесе төмендеген белсенділікте болады. ҚБ сцинтиграфиясы түйінді түзілістің морфологиясы жөнінде қорытынды жасауға ақпарат бермейді: бұл салада жіңішке инелі биопсияның маңызы үлкен. «Суық» түйіндер 5–8% жағдайда қатерлі ісіктер болып табылады, «ыстық» түйіндер- сирек кездеседі.

Сцинтиграфия.ҚБ сцинтиграфиясында 99mТс-ден басқа екі изотоп қолданылады: ¹³¹I және ¹²³I. Салыстырмалы үлкен сәулелік жүктемесі мен жартылай ыдырау уақытының үлкен болуына байланысты ¹³¹I изотопын қолдану кей жағдайлармен шектеледі, яғни осы изотоптың ҚБ-бен сіңірілуі мен шығарылуының көрсеткішіне негізделіп, емдік мөлшері (уытты жемсау мен ҚБ обырының ¹³¹I терапиясы) есептеледі. Сонымен қатар, ол функционирлеуші, йодты сіңіруін әлі жоғалтпаған, ҚБ-дің жоғары дифференцирленген рагының метастаздарын визуализациялау үшін қолданылады. Бұл мақсатта ¹²³I қолданған ыңғайлы, себебі бұл жағдайда сцинтиграфияны изотопты енгізгеннен бірнеше уақыттан кейін орындауға болады.

^99mТс изотопымен салыстырғанда йод изотоптары органификацияға ұшырайды, бұл йод органификациясының ақауларымен байланысы бар туа біткен гипотиреоздың этиологиялық диагностикасында ерекше орын алады. Сонымен қатар, йод изотоптары ҚБ эктопирленген тінін визуализациялауда қолданылады.

ҚБ жіңішке инелі аспирациялы биопсиясы (ЖИАБ) барлық пальпацияланатын түйінді түзілістерде және УДЗ бойынша диаметрі 1 см-ден асатын түйіндерге тағайындалады. ЖИАБ кіші түйінді түзілістерге қатерлі ісікке тән эхографиялық белгілер анықталғанда жасалады. ЖИАБ басты мақсаты— түйінді жемсаумен дамитын сырқаттарды салыстырмалы диагностикалау.

ЖИАБ УДЗ бақылауында жүргізу зерттеудің ақпараттылығын арттырады, әсіресе кистозды өзгерістер мен диаметрі бойынша үлкен емес түйінді түзілістерде. ЖИАБ-дан кейін гистологиялық емес, цитологиялық зерттеудің жүргізілетінін айта кеткен жөн, яғни ҚБ тілімін зерттеу емес, өзгерген жасушаларды зерттеу.

ҚБ ауруларын диагностикалауда МРТ және КТ секілді қосымша зерттеу әдістері қолданылады. МРТ мен КТ көрсеткіштері өте сирек кездеседі, мысалы: көкірек аралық ағзаларын жаншитын көкірек арты жемсауын визиуализациялау. Бұл жағдайда КТ қарағанда МРТ ақпаратты. Сонымен қатар, ол эндокринді офтальмопатия емінің әсерін диагностикалау мен бағалауда қолданылуы мүмкін.

Аспаптық зерттеулер арасында өңешті бариймен контрастап көкірек арты кеңістігі мен мойын ағзаларын (кеңірдек, өңеш) рентгенографиялық зерттеу өз маңыздылығын жоғалтқан жоқ. Бұл зерттеу үлкен көлемдегі жемсау трахеяны ығыстырған деген күмән туғанда тағайындалады.

Сурак 3.