3.Геофизика дегеніміз не?

Геофизика — Жердің ішкі құрылысын, физикалық қасиеттерін және оның қатты, сұйық, газ қабаттарында өтетін құбылыстарды зерттейтін ғылымдар жиынтығы.[1] Геофизиканың негізгі салалары соңғы төрт ғасыр ішінде дамып келеді. 17 ғ-да мұхит деңгейінің көтерілуі жөнінде алғашқы теориялық болжамдар жасала бастады. Кейінірек ауырлық күшінің өрісі, ауадағы физ. құбылыстар, Жердің ішкі құрылысы және оның магнит өрісі, жер сілкіну туралы ілімдер кеңінен өріс алды. Геофизика көп салалы ғылым ретінде тек 20 ғ-дың 40 — 60-жылдарында ғана қалыптасты.Геофизиканың геомагнетизм (Жер шарының және оның бөліктерінің магнит өрісі туралы ілім), аэрономия (атмосфераның ең жоғ. қабаттарындағы құбылыстар туралы ілім), метеорология (атмосф. құбылыстар туралы ілім) сияқты негізгі салалары бар. Оның ішінде метеорология: динамикалық метеорология, синоптикалық метеорология және климатология болып бөлінеді.

Билет №8

1.Қазақстандағы қандай қауіпті қолайсыз атмосфералық құбылыстарды білесің?

қуаңшылық , аңызақ , үсік , көктайғақ, шаңды дауылдарды

2.Орал тауына сипаттама бер

Қазақстанда Орал тауының оңтүстік бөлігі - Мұғалжар тауы орналасқан. Тау Жаманқаланың (Орск) тұсынан басталып, солтүстіктен оңтүстікке қарай созыла орналасқан, ұзындығы - 450 км, ені 30 км, орташа биіктігі 450-500 м. Ең биік нүктелері - Үлкен Боқтыбай (657 м), Айрық (633 м). Тау Орал тауының жалғасы болып табылады. Ол экзогенді процестер әсерімен мүжіліп, аласарған таулардың қатарына жатады.

3.Гумидті процесс дегеніміз не?

Тірі ағзалардың тіршілігін жойғаннан кейінгі шіруіне байланысты болатын құбылыстар ,процестер

Билет №9

1.Қазақстандағы тұрақты желдерді ата

Дүниежүзілік желдер жіктеліміне Қазақстан аумағында тұрақты соғатын 23 жел тіркелген. Оларды Қазақстан бойынша мынадай аймақтарға бөледі: ашық далада (Жосалы, Сілеті, т.б.); шөл және шөлейт, үлкен ашық су қоймалары төңірегінде (Каспий теңізі, Балқаш, Алакөл көлдері, т.б.); тау аңғарларында және тау аралық өңірлерде («Жетісу қақпасы», «Шілік аңғары», «Жаңғызтөбе», «Қордай», т.б.); орташа биіктіктегі таулар мен қырқаларда («Ерейментау», «Ұлытау», «Қарқаралы», «Мұғалжар», т.б.) соғатын желдер.

2.Солтүстік Қазақ жазығының географиялық орынын анықта

Солтүстік Қазақ жазығы - Қазақстан жерінде Орал тауларынан Алтайға дейін ені 200-250 км жіңішке алапты жазық. Ол оңтүстіктен солтүстікке қарай еңіс, яғни ылдилай береді. Оңтүстігінде Сарыарқамен шектеседі.

3.Дефляция дегеніміз не?

Дефляция топырақ пен тау жыныстарының жел әсерінен үгілуі

Билет №10

1.Кенсіз пайдалы қазбаларға нелер жатады,кен орындарын ата

Асбест( ,фосфорит ,тұз.

2.Ақсу-Жабағылы қорығына сипаттама бер

Ақсу-Жабағылы қорығы — Талас Алатауының (Батыс Тянь-Шань) солтүстік-батыс бөлігін және Өгем жотасын алып жатқан Қазақстандағы тұңғыш қорық. Жамбыл облысының Жуалы ауданы мен Оңтүстік Қазақстан облысының Тұрар Рысқұлов ауданы аумағында орналасқан. Қорық Ақсу және Жабағылы атты екі өзеннің арасына орналасқан.[1] Ол 1926 ж. құрылған. Құрамында Қаратаудағы «Қарабастау» (126 гектар) және «Әулие» (100 гектар) телімдері бар. Жерінің ауданы 128118 гектар (2007). Қазір Ақсу–Жабағылы қорығы ЮНЕСКО жасаған дүниежүзілік қорықтар тізіміне енген.

3.Кайназой эрасы дегеніміз не?

грекше (кайнос - жаңа ) төрттік (антропоген) неоген палеоген

Билет №11

1.Жанатын пайдалы қазбалардың кен орындарын анықта

2.наурызым қорығына сипаттама бер

Науырзым мемлекеттік табиғи қорығы Қазақстанның ертеден келе жатқан қорықтарының бірі, ол 1931 жылы ұйымдастырылған. Қазіргі кездегі алаңы 1914,0 мың гектарды құрайды. Әкімшілік жағынан Қорық Қостанай облысының Науырзым мен Әулиекөл аудандарында орналасқан.

2002 жылы Қазақстан Республикасының Үкіметі Науырзым қорығын «Солтүстік Қазақстанның даласы мен өзендері» номенация құрамында Бүкіләлемдік мәдени және табиғи мұрасы ЮНЕСКО Тізіміне ұсынды.

Қорық флорасы 687 жоғарғы өсімдіктер түрінен тұрады.

Қордың аумағында 342 омыртқалы жануарлар түрі белгіленген: 44 аңтар түрі, 282 құстардың түрі, рептилия мен амфибияның 3 түрінен және 10 балық түрлері. Науырзым борында тиіндар, тышқандар, қояндар: орман аққояндары және дала орқояндары бар. Бұл жерлерде кәдімгі ірі кірпікшешен және кішкентай, құлақты дала кірпікшешендері жүреді.

Негізгі фаунаны сүтқоректі кеміргіштер: сұр тышқандар, тышқандар, аламандар (кәдімгі, эверсман, жоңғар), саршұнақтар (үлкен, кіші, сары) және дала суырлары құрайды.

3.Неоген дәуірі дегеніміз не?

Неоген кезеңі - кайнозой эрасының ұзақтығы 24,6 млн. жылмен өлшенетін екінші (ортаңғы) геологиялық кезеңі. Бұдан 23 — 1,6 млн. жылдар бұрынғы уақыт аралығын қамтыған.

Билет №12

1.Қазақстанда жыл бойына жауын-шашын қалай таралған?

130-1600

2.Батыс Тянь-Шаньның Қазақстандық жоталарын ата

қырғыз жотасы, талас алатауының батыс тармағы ,ташкент маңы

3.Нивальды белдеу дегеніміз не?

Нивальды белдеу, нивалдық белдеу, нивалдық-гляциалдық белдеу (лат. nіvalіs – қарлы, суық), көп жылдық қар белдеуі (мәңгі қар мен мұз белдеуі) – таудағы ең жоғарғы табиғи белдеу; мәңгі қарлар мен мұздықтар белдеуі; қар сызығынан жоғары орналасқан таулардағы, сондай-ақ полюс атыраптарындағы нивальдық климатты ең жоғары биіктік белдеу. Қар шекарасынан жоғары жатады. Нивальды белдеудің төменгі шекарасы полюстік аймақта: Антарктида мен Гренландияда теңіз деңгейіне ұштасады, Орталық Азияның Гималай, Гандисышань, Памир, тағы басқа тау жоталарында және Оңтүстік Америкадағы Анд тауларында 6500 м биіктіктен өтеді. Қатты түрде түсетін жылдық жауын-шашын мөлшері олардың еру және булану мөлшерінен артық. Мұздықтар мен қар алаңы көбіне беткейдің көлеңкелі жағында пайда болады. Тау беткейінің тік жерлерінде қар көшкіні жиі болып, беткей жыныстарының физикалық үгілулері қарқынды жүреді. Өсімдік дүниесі өте кедей: Нивальды белдеуде мүк пен қына ғана өседі.

Билет №13

1.Қазқстан климатының қалыптасуына қандай факторлар әсер етеді?

күн радияциясы,атмосфералық циркуляция , жердің төсегіш беті

2.Балқаш-Алакөл алабына жататын өзендерді сипатта

Балқаш - Алакөл алабы.

Бұл алаптың ең үлкен өзені - Іле. Іле өзені Шығыс Тянь-Шань тауларынан басталатын Текес және Күнгес (Күнес) өзендерінің қосылуынан пайда болады. Текес өзенінің құяр сағасынан өзеннің жалпы ұзындығы 1439 км, оның Қазақстан жеріндегі ұзындығы 815 км. Республика шегіндегі ірі салалары:

Түрген

Талғар

Қаскелең

Күрті

Шілік

Шарын

Өсек.

3.Радиациялық жылу дегеніміз не?

күн сәулесінің жылуы

Билет №14

1.Қазақстан климатына қандай ауа массаларының типтері әсер етеді?

арктикалық қоңыржай тропиктік

2.Бөген дегеніміз не? Еліміздегі ірі бөгендерді ата

Бөген, су бөгені — арнасын бөгетпен бөгеу немесе жер бедерінің көлемді ойыстарына су толтыру арқылы құрылатын жасанды су қоймасы. Бөген өзен ағынын тиімді пайдалану (электр энергиясын өндіру, кеме қатынасы, сумен қамтамасыз ету, егін суару, балық өсіру, т.б.) мақсатында жасалады. Шағын Бөгендерді әуіт, тоған деп те атайды. Су мөлшерін реттеу мерзіміне байланысты тәуліктік, апталық, маусымдық (немесе жылдық) және көп жылдық Бөген болып жіктеледі. Дүние жүзіндегі ең ірі [Ангара|Ангарадағы Братск Бөгенінің көлемі 170 км3. Қазақстанда Ертіс өзенінде аса ірі Бұқтырма, Іледе — Қапшағай, Сырдарияда — Шардара Бөгендері бар.

Бөген - Сағалық өңірінде бірте-бірте кеңи түскен өзен аңғарын теңіз суы басып кетуіне байланысты пайда болатын шығанақтар. Ашық және жабық бөгендер болып екі түрге бөлінеді. Ашық бөгендер теңіз суымен басыбайлы байланыста болса, жабың бөгендер теңіз айдынынан көшпе аралдар мен бел-белестер арқылы дараланған күйде ұшырасады.

Айдархан бөгені Алмалы бөгені Амангелді бөгені Арнасай бөгені Аспара бөгені Астана бөгені Ащыбұлақ (бөген) Ащыкөл тоғаны Ащысу (бөген) Ақешкі бөгені Ақкөл бөгені Ақсай бөгені Ақсары бөгені Ақсеңгір бөгені Ақсу бөгені Бітік бөгені Бадам бөгені Балықты Cарқыл бөгені Бартоғай бөгені Бағырлай бөгені Бұқтырма бөгені Бөген бөгені Дөңгелек бөгені Екібастұз бөгендері Есіл бөгені Жартас бөгені Жезді бөгені Желқуар бөгені Жемсу бөгені Жоғарғы Тобыл бөгені Зеркальное Кіші Үлбі бөгені Казталов бөгендері Кеңгір бөгені Киров бөгені Комсомол бөгені Күрті бөгені Көкпекті бөгені Көксарай су қоймасы Көкөзек бөгені Молодежное бөгені Мұратсай бөгені