1.Тағаммен бірге түсетін көмірсулар. Көмірсулардың қорытылуы.Көмірсулар қорытылуының бұзылысы.

Организмге түскен тағамдардың 50% көмірсулар . Организмге тәулігіне 400-500г көмірсулар түседі. Оның 80%крахмалдың жануар тектес тағамдарда крахмалдың аналогы –гликоген болады. Өсімдік тектес тағамдарда көп бөлігін сахароза құрайды балда, жемісте. Крахмал түрлі жармалардың ұнның ,картаптың құрамында көбірек кездеседі. Қант көбіне қант қызылшасыда, сәбізде мол болады. Ағза үшін негізіен жемістердің құрамыдағы қант өте пайдалы себебі ол терең сіңеді. Адам денесінде жиналған артық көмірсулар бауырда, бұлшықеттерде қор ретінде жиналады. Адамның тамақтану үшін пайдаланаты көмірсулар Формула

полисахарид

крахмал гликоген

дисохарид мальтоза сахараза лактоза

моносахарид т глюкоза глюкоза глюкоза фруктоза глюкоза галактоза

Көмірсулар қорытылуы. Көмірсулар адам ағзасыда энергия көзі болып табылады. Көмірсулар ауыз қуысында Альфа амилаза ферментінің әсеріне декстриндерге ыдырайды . Бірақ бұд процесс ауыз қуысында ұзақ сақтамайды. Тек мехаикалық өңделуден кейін тамақ түйірі асқазанға сілекей ге шылынған асқазан сөлінен тамақ құрамындағы Альфа амилаза көмірсуды қорыта береді. Бірақ асқазан pH(1,5-2,0)қышқылды орта болғандықтан Альфа амилаза әсерін жояды. Ішек қуысыда сілтілі орта болғандықтан тамақ түйіріндегі амилазаның активтілігі қайта түзеледі. Крахмал -> Гилкоген -> малтоза ға дейін ыдырайды , Мальтоза ішек сөлінің ұйқы безінің мальтозасының әсерінен глюкозаға , ішек сөліндегі сахароза дисахаридті ыдыратады,яғни барлық гексоздарға дейін ыдырайды , олардың көбі глюкоза .

Көмірсулардың қорытылуының бұзылуы .Энокринді система бұзылу себеп болатын көмірсу алмасуының бұзылу ағзада глюкозаның концетрациясының қалыптыдан ауытқуынан болады 3 түрі Гипогликемия –Қан құрамыда глюкозаның төмендеуі. Гипергликемия – жоғарғы болуы Глюкозурия –зәрмен көп мөлшерде глюкоза шығару. Қантты диабет. Инсулин жетіспеушілігі, Кантты диабет кезінде организмде глюконеогеноз , гликогенолиз процесстері басым болады .гликогеногенез мүлдем тоқтамайды , сол себепті қанда глюкоза деңгейі жоғарлау гипергликемия. Глюкоза зәрге шығып глюкозурия болады. Гипогликемияда анемия дамиды.

2.Ішек қуысындағы моносахоридтердің түзілуі. Көмірсулардың сіңірілуі. Моносахаридтер – қарапайым көмірсулар .Олар Тағаммен бірге сыртқы ортадан түседі. Моносахариттер ащы ішектегі майда түтіктермен әртүрлі жылдамдықпен сіңіріледі . Ең үлкен жылдамдықта .Моносахаридтер ->галоктоза>глюкоза >фруктоза >пентоза сіңіріледі . Сіңірілудің 2 жол бар . 1. Активті Галоктоза , Глюкоза АТФ энергиясын жұмсау арқылы сіңіріп АТФ арқылы -> глюкоза 6-фосфатқа айналады осы түрде сіңіріледі.2.Пассивті фруктоза ,пентоза Е қоры жұмсалмай концентрация аз жерге диффузия арқылы тасымалданады. Қақпа венасы арқылы бауырға барады. Сіңірілу 2 жолмен жүреді

Активті АТФ энергиясын қажет етеді. 2 түрі бар І реттік Активті заттарды тасымалдау тікелей АТФ энергиясы жұмсалады.м-ы: ион тасымалдануы ІІ реттік кейбір иондардың электрохимиялық градиенті болады, бұл градиент ионды мембранадан АТФ энергиясы тасымалданғанда пайда болады

Пассивті Қажет етпейді Коцентрациясы көп жерден конц. аз жерге тасымалдау диффузды ол мембрананың 2 жағында заттардың конц. теңескенге дейін жүреді. АТФ энергиясын қажет етпейді энергия қорын аз жерге тасымалдайды

3.Липидтердің қорытылуы мен сіңірілуі, бұзылыстары және медокаментозды коррекция.

Липидтердің қорытылуы.Ауыз қуысында липидтерге әсер ететін ферменттер жоқ болған соң олар тек механикалық әдіспен ұнтақталады. Асқазандағы липаза активті емес, себебі асқазан сөлінің pH(1,5-2,0) тең.Ал липазаның оптимум pH4-5 ке тең . Ересек адамдарда липидтердің гидролизденуі ащы ішекте тұйық безінің липазасының әсерінен өтеді.

O

CH2-O-C CH2-OH CH2-OH CH2-OH

O R O O

CH-O-C R-COOH CH-O-C R-C-O-OH CH-O-C CH-OH+ БМК

O R O R R

CH2-C CH2-O-C CH2-OH CH2-OH

R R

ТАГ ДАГ МАГ глицерин

Майлар осы липазаның әсер етуімен диглициридке моноглицеридке- глицерин- май қышқылына ыдырайды.

Липидтердің сіңірілуі. Фосфолипидтердің гидролизденуіне фосфолипаза деген фермент қажет. Бұл фермент ұйқы безінде түзіледі. Оның 4 түрі бар. А1, А2,С,Д Формула

O

CH2-O A1

R O

CH-O-C A2 ФОСФАЛИПАЗА

R CH

CH2-O-P-O-CH2-CH2-N+(CH3)3 C

O D

Глицерин , қысқа көмірсутек тізбегінен тұратын БМҚ азотты негіздері суда жақсы ериді,сондықтан ішектің кілегей қабатынан диффузия әдісімен жеңіл сіңірілу МАГ, ХС, ФЛ- тер жәе өт қышқылдары сулы ортада тұрақты мицелла түзеді, мицелла диффузия әсерінен ішек қабырғасына сіңеді, 70% мицелла түрінде ал 30% пиноцитоз түрінде сіңіріледі. МАЙ сіңірілуінің бұзылуынан нәжісте ыдырамаған май мен күрделі май қышқылдары көбейеді, ол ақ сұр түсті болады. Бұл жағдайда стеатория деп аталады. Липитердің холестерин- 5,2 триглицеридтер -1,0 мкмол/л фофолипидтер . Дислипидемия липид концентрациясы бұзылуы 1. Гиперлипидемия –плазмада липид жоғарлау,2. Гипертриглицеридемия.3. комбинерленген. Коррекция диета майлардың ішекте сіңірілуін жақсарту А, Д, Е, К витаминдер тагайыдалады.

Липидтер алмасуындағы ішек қабырғасының ролі.

Липидтер ауызда қорытылмайды. Олар ащы ішекте және 12 елі ішекте кілегейлі қабатының эпителий клеткаларына мицеллалар түсіп, мицелла сол жерде құрамдас бөлшектерге ыдырайды . МАГ, ХС, БМҚ , ФЛ, өт қышқылдары осы клеткаларға суда еритін глицерин, азот негіз қысқа көміртегі тізбегінен тұратын БМҚ фосфор қышқылдары келіп түседі . Сонымен ішектің эпителий клеткалары на липидтерді синтездеу ушін керекті заттар болады. Олардың мөлшері көп болған соң клеткаларына липидтерді синтезін католиздейді. Бұл процесс липогенез деп аталады . Липогенез ГЛ+ БМҚ + МАГ+ ДАГ- ТАГ. Ішек қабырғасында хиломикрондар түзіліп олар ірі молекулалардан. Одан лимфаға өтіп одан оң қарыншаға барып кіші қан айналымға түсіп өкпеге барады.

5. Ағзадағы хиломикрондардың тағдыры.Липидтер алмасуында өкпенің рөлі. Клеткаларда жоғарғы энергиялық материалды қамтамасыз етеу үші және холестеринді тасымалдау үшін ішек клеткаларында хиломикрондар синтезделеді . Бұл бөлшектерді тек қана ішек клеткаларында синтездеу қабілетті. Хиломикрондардың диаметрі 0,1-0,5 мкм кейбіреуінің диаметрі1,5 мкм дейін жетеді. Құрамында 80% ТГ 7% ФЛ 10-11% Холестерин 2% белок болады .ХМ – лимфа жүйесіне – кеуде лимфа өзегіне – оң қарынша – оң жүрекше – өкпе . ХМ –дар өкпеге жеткенде қор ретінде жиналады. ХМ –дар өкпеден шығып , қандағы Хм –ң мөлшерін толтырады . ХМ – сол жүрекше- улкен қан айналым шеңбері- бауырға барады.