24.Ш.Уәлиханов, а.Құнанбаев еңбектеріндегі тәрбие және оқыту идеялары.

Абай Құнанбайұлының негізгі идеясы гуманистік тәрбие беру; барлық адамды оқыту,тәрбиелеу; тәрбиені имандылыққа негіздеу;ақыл,қайрат,жүректі бірдей ұстау. Абай тәрбие құралына, ең алдымен , үлгі өнегені жатқызады,тәрбиеде өзін өзі тәрбиелеу, есеп беру, сынай қарау, жауапкершілікті болу, өзін өзі бағалау ең маңызды деп санаған. «Артық ғылым кітапта, ерінбей оқып көруге»,  «Ғылымды іздеп, дүниені көздеп, екі жаққа үнілдім», деген ойлардың да авторы Абай. Ол ақыл ой, еңбек, отбасы, имандылық, эстетика тәрбиесін жете қарастырған.Еңбекті Абай, басқада қазақ ағартушылары сияқты байлықтың, молшылықтың көзі деп санады. Жастарды еңбекке шақырды. Оған 1886 жылы жазған мына бір шумақ өлеңін келтіруге болады.  

      «Қартайдық, қайғы ойладың ұлғайды арман,

        Шошимын кейінгі жас балалардан,

       Терін сатпай, телміріп көзін сатып,

      Теп тегіс жұрттың бәрі болды аларман деп, өз кезіндегі еңбек етпейтін жастардың осындай жағымсыз мінездерін сынады. Енді бірде Абай

      «Осындай сидам жігіт елде мол ақ,

        Бәрі де шаруаға келеді олақ,

        Сырын түзер біреу жоқ, сыртын түзеп,

        Бар өнері қу борбай сымпыс шолақ.

Шоқан Уәлихановтың негізгі идеясы қазақ халқының білімінің сипаты гумандық, халықтық сипат алады деп санаған; әділетке білім мен ғылым ғана жеткізеді; көшпенділер прогресі оқу ағарту барысында еркін дамыды. Сондай ақ ол қазақ халқы есігінде құлпысы, жерінде абақтысы болмаған халық  деген терең философиялық ойдың да авторы.

25.Экономикалық тәрбие. Экологиялық тәрбие. Эстетикалық тәрбие. Дене тәрбиесі.

экологиялық тәрбие. Бұл тәрбиенің мақсаттары -тәрбиеленушілерде қоршаған ортаға деген жауапкершілік;табиғатты ұлттық және жалпы адамзаттық құндылық ретінде тану мен оған жауапкершілікті қатынастар жасау жөніндегі білімдер қплыптастыру;нақты тіршілік аймағы табиғатын зерттеп,мүмкін болар экологиялық жағдайлардың ауысуынан туындайтын зардаптардың алдын алуға үйрету; сонымен бірге қоршаған ортадан ляззат алу арқылы табиғат субъекттерінің баршасына қатысты қайырымдылық сезімін тәрбиелеу. Экологиялық тәрбиеге байланысты іс-әрекеттер мазмұны:

-тәрбиеленушілердің қоршаған табиғатты зерттеп,тануы;

-табиғаттың экологиялық қалпына талдау жүргізу;

-әлем,ел,оқушы жасап жатқан ортаның экологиялық жүйесі проблемаларымен танысу;

-адам әрекет-қылығын зерттеп,нақты аймақ пен бүкіл әлемдік экологиялық жағдай,одан болар ықпалдарды зерттеп,білу. 

эстетикалық тәрбие. Бұл тұлғаның эстетикалық көңіл-күй-сезімдік және тұлғалық сана мен оған сәйкес іс-әрекет қалыптастыру және дамыту. Бұл тәрбие түрі Тұлғаның өзіндік білім игеруі мен өзіндік дамуы барысында іске асады әрі құндылық мәнін иелейді. Эстетикалық тәрбие өз ішінде эстетикалық көңіл шаруалары мен бағамдарын туындататын болмыстын әсем нысандары мен олардың қасиеттеріне бағытталған тәрбие жұмыстарының формалары және әдістемелік жұмыстар түрдерін қамтиды. Эстетикалық тәрбие және білім алудағы мақсаттар:тұлғаның өнер мен қоршаған болмыс нысандарын қабылдау,ишеру және бағалау дайындығын дамыту;көркем өнер,руxани және дене шынықтыру мәдениеті саласында шығармашылық қабілеттерін қалыптастыру. Эстетикалық тәрбие тұлғаның әсемдікті тануға орайласқан санасын,оның қасиеттерін,бағалау-эстетикалық қатынастарын және олардың әрекет қылық пен мінезде,өз қалаулары мен іс-әрекеттеріндегі көрінісіг ашуға,анықтауға бағытталған. Қазіргі заман жағдайларына орай аса маныздылары ретінде эстетикалық тәрбиенің келесі бағыттары алға тартылуда:көркем өнерлік білімді үздіксіз дамыту;оқушылардың ән күй мәдениетін қалыптастыру,театрға байланысты тәрбие мен білім беру,көркем әдебиеттік қабілеттер дарыту және дамыту т.с.с. Әсемдікке тәрбиелеудің нәтижелік көрсеткіштері:тәрбиеленушілердің эстетикалық санасының даму деңгейі;олардың эстетикалық құнды заттар,құбылыстар,көркем шығармалар әлемінен игерілген қорға шығармашылдықпен қатысты.Эстетикалық тэрбие бойынша қызметтер мазмұны:мұражайлар мен көрмелерге саяxаттар ұйымдастыру,көркем әдебиет туындылары бойынша конференциялар өткізу;дөнгелек үстел төнірегінде кездесулер ұйымдастыру;әйгілі орындаушылар күйтабақтарын жинақтау;Тірі табиғат бұрышын және т.б. жасау. 

дене тәрбиесі-тән -денелік бой тіктеу үшін қажетті білімжер мен әдістерді ұрпақтан ұрпаққа ауыстыра жеткізуге бағытталған педагогикалық ұйымдасқан процесс.Дене тәрбиесінің мақсаты-адам тұлғасының,оның дене қасиеттері мен қабілеттерінің жан жақты жетілуі,қозғалысты дағдылары мен ептіліктерінің қалыптасуы,тән саулығын көрсету.Дене тәрбиесінің негізгі құрал-жабдықтары-дене шынықтыру жаттығулары,табиғаттың тума күштерін пайдалану,гигиена ережелерін ұстану. Дене шынықтыруға арналған жаттығулар тән-дене қабілеттерінің дамуына әр тараптан әсер етеді.Олардың адам ағзасына ықпал жасау заңдылықтарын тану және оларды орынды қолдана білуден әрбір оқушы не ересек дене шынықтыру мәдениетін,дене тәрбиесі мақсаттарын іске асыруға пайдалана алады.Бұл тәрбие түрі үш негізгі бағытта орындалып жатады:жалпы дене дайындығы,кәсіби дене дайындығы,кәсіби дайындық.ДТ-не орай іс әрекеттер мазмұны өз ішіне таңғы гимназтиканы,таза ауада жүріп-тұруды,кешкі серуенді,салауаттық күндерін,әрқилы спорттық бөлімдерге қатысуды,Туристік саяxаттарды және т.б. қамтиды. 

экономикалық тәрбие тәрбиеленушілердің мүмкіндіктеріне орай өндіріс,заттасқан және руxани игіліктерді бөлісу,алмасу мен қажеттікке жарату жөніндегі біртұтас түсініктерді меңгерту бағытталады.Экономикалық тәрбиенің негізгі мақсаты-нарықтық заман аймағында бағыт-бағдар алып жүруге қабілетті әрі өз іс-әрекеті мен қызметін эконокалық тұрғыдан үнемді де тиімді іске асыра білетін тұлға қалыптастыру.Бұл мақсаттың жүзеге келуі ұланғайыр міндеттер кешенін шеше білуге байланысты.Атап айтсақ олар:

-тәрбиеленушілерде экономикалық білімдер мен экономикалық іс-әрекеттерге деген қажетсіну сезімін қалыптастыру;

-негізгі экономикалық ұғымдарды,категориялар,заңдар мен процестерді меңгеру;

-табыскерлікті,жауапкершілікті,өзіңдік дербестікті дамыту;

-табыскерлік іс-әрекетке қажет дағдыларды игеру;

-мүмкін болар қиыншылықтарға псиxологиялық дайындық қалыптастыру. 

ЭТ мазмұны тәрбиеленушілердің экономикалық білімдерді меңгеруі үшін қажет әрқилы құрал-жабдықтарды пайдалануына,экономика бастауларын оқу барысында, сондай-ақ сабақтан тыс үйренуіне,кәсіби оқуына жол ашады.ЭТ формалары мен әдістері оқушылардың экономикалық білімдерді қажетсінуінен өз бетінше игеру және оларды қалыптан тысжағдайларда пайдала білу ептіліктерін орнықтыруға бағытталған.