1.Тағаммен бірге түсетін көмірсулар. Көмірсулардың қорытылуы. Көмірсулар қорытылуының бұзылысы.

Адам организмі тамақпен бірге белгілі бір көмірсуды қажет етпейді, организмге түскен тағамдардың беретін энергияның 50% көмірсу береді. Организмге тәулігіне 400-500г көмірсу түседі. 80% крахмалдың, жануар тектес тағамда (бауырда) крахмал аналогы-гликоген болады. Өсімдік тектес тағамдарда көп бөлігін-сахароза құрайды. (жеміс,бал)

Көмірсулардың қорытылуы. Көмірсу ауыз қуысында сілекей сөліндегі α-амилаза ферменті әсерінен декстриндерге мальтоза , мальтоза әсерінен , 2 глюкозаға дейін гликоген α-амилазаның әсәрінен ыдырау мүмкін. Бірақ бұл процесс жүрмейді, себебі ас ауыз қуысында ұзақ сақталынбайды. Тек механикалық өңдеу, яғни шайнау процесі жүреді. Тамақ түйірі асқазанға сілекейге шыланған асқазан сөлінен, тағам құрамындағы α-амилаза көмірсуды қорыта береді. Асқазан сөлінде көмірсуларды ыдырататын ферменттер болмайды, ал тағаммен түскен целлюлоза ас қорыту жолында сәйкес фермент болмағандықтан қорытылмайды, ол ішектің перистальтикасын күшейтеді. Ішек қуысында сілтімен орта болғандықтан тамақ түйіріндегі амилазаның активтілігі қайтадан осы кезде ұйқы безінің ішек сөлінің α-амилазасы түзіледі.

Көмірсулардың қорытылуының бұзылуы. Эндокринді система бұзылу себеп болатын көмірсу алмасуының бұзылу ағзада глюкозаның концентрациясының қалыптыдан ауытқуынан болады. 3 түрі:

1.гипогликемия-қан құрамында глюкозаның төмендеуі

2. гипергликемия- жоғары болуы

3. глюкозурия-зәрмен көп мөлшерде глюкоза шығып кетуі

Қантты диабет. Инсулин жетіспеушілігі. Қантты диабет кезінде организмде глюконеогенез, гликогенолиз процесстері басым болады. Гликогеногенез мүлдем тоқтайды. Сол себепті қанда глюкоза деңгейі жоғарылайды гипергликемия

Глюкоза зәрге шығып глюкозурия болады. Гипогликемия анемияда болады.

2. Ішек қуысындағы моносахоридтердің түзілуі. Көмірсулардың сіңірілуі.

1. Ішек қуысындағы моносахаридтердің түзілуі. Көмірсулардың сіңірілуі

Аш ішектегі майда түтіктермен әр түрлі жылдамдықпен сіңірледі. Ең үлкен жылдамдықты галактоза, глюкоза, фруктоза, пентоза, сіңіріледі.

Сіңірілу 2 жолмен жүреді

Активті АТФ энергиясын қажет етеді. 2 түрі бар І реттік Активті заттарды тасымалдау тікелей АТФ энергиясы жұмсалады.м-ы: ион тасымалдануы ІІ реттік кейбір иондардың электрохимиялық градиенті болады, бұл градиент ионды мембранадан АТФ энергиясы тасымалданғанда пайда болады

Пассивті Қажет етпейді Коцентрациясы көп жерден конц. аз жерге тасымалдау диффузды ол мембрананың 2 жағында заттардың конц. теңескенге дейін жүреді. АТФ энергиясын қажет етпейді энергия қорын аз жерге тасымалдайды

3. Липидтердің қорытылуы мен сіңірілуі, бұзылыстары және медокаментозды коррекция

Майлар негізінен панкреатит сөлімен келіп түсетін панкреатиттік липазаның әсерімен 12 елі ішек пен ащы ішекте қорытылады. Липазаның жұмыс істеуіне қажет РН 7-8 тең. Майлар осы липазаның әсер етуімен диглицеридке-моноглицеридке-глицерин-май қышқылына ыдырайды. Майлардың ыдырауы 2 сатыда жүреді:

1. Майлар гидролизінің нәтижесінде түзілген заттар ішек қабырғаларында сіңіріле бастайды. Глицерин суда жақсы ерігендіктен ішектің кілегей қабатына оңай сіңеді.

2. Жоғары май қышқылдары: С15Н31СООН-пальмитин, С17Н35СООН-стеарин, С17Н35СООН-олеин тек өт қышқылы болғанда ғана жақсы сіңеді, себебі өт қышқылы май қышқылы мен холеин деп аталатын комплекстер түзеді. Ол комплекстердің суда еритін және ішек қабырғаларында оңай сіңетін қасиеті бар.

Бұзылысы : Липидтердің -холестерин -5,2

-триглицеридтер -1,0 мкмоль\л

-фосфолипидтер

Дислипидемия – липид концентрациясының бұзылысы.

1. гиперлипидемия-плазмада липидтердің жоғарылауы

2. гипертриглицеридемия

3. комбинирленген

Коррекция

Жалпы риск <5% болса өмір салтын өзгертуі, диета сақтау керек.

4. Липидтер алмасуындағы ішек қабырғасының ролі.

Липидтер ауызда қорытылмайды олар ащы ішек және 12 елі ішекте қорытылады.

Мицелий құрайды гидрофопты болады- суда ерімейтіндер ажырап ішектердің жасушасына енеді. Содан ішектің қабырғасында хиломикрондар түзіліп олар ірі молекулалардан одан лимфаға өтіп одан оң қарыншаға барып кіші қан айналымға түсіп өкпеге барады.

5. Ағзадағы хиломикрондардың тағдыры.Липидтер алмасуында өкпенің рөлі.

Хиломикрондар размерім айтарлықтай үлкен, сондықтан майлы тамақ ішкен соң сүт тәрізді түр береді. Хиломикрондар қаннан бірнеше сағат ішінде жоғалады.

6. Липидтердің транспорттық түрлері.

Липидтер сулы ортада ерімейді, сондықтан липидтердің қанмен тасымалдануы үшін липидтердің нәруыздармен комплексі липопротеидтер қажет. Ал организмде липопротеидтердің:

- хиломикрондар

-тығыздығы өте төмен ЛП

- тығыздығы аралық ЛП

- тығыздығы төмен ЛП

- тығыздығы жоғары ЛП

7. Липидтердің энергетикалық маңызы.Май қышқылдарының бета тотығуы.

Тәулігіне липидтер 80% өсімдіктерден жануар майлардан организмге түссе, тәуліктік қажеттілік 40% қамтамасыз етеді.

Липидтер тағамның бағалы құрамдас бөлігі, адам организмі энергияның көп мөлшерін майлардан алады. Табиғи майлар құрамындабасқа пайдалы заттар соның ішінде А,Д,Е витаминдері қоспа түрінде кездеседі. Адам организмі үшін қажетті тәуліктік май мөлшері 60-70 г. Майлар адам организмінде энергетикалық маңызды болуына байланысты резервтік қоректік заттар болып табылады. Липаза ферментінің әсерінен майлар ішектерде глицеринмен органикалық қышқылдарға гидролизденеді. Гидролиз өнімдері ішек қабырғалары арқылы сіңіріледі де организмде жаңа майлар синтезделеді

Май қышқылдарының В тотығуы.

Май қышқылдарының В тотығуы май қышқылдары біртіндеп көміртек атомын бөліп шығару жолымен тотығады, сөйтіп бастапқы қышқыл тиесінше көміртегінің 2 атомына қысқарады. Кнооп бұл үдерісті В тотыгу деп атады. В тотығуына бос май қышқылдары емес, оның активтенген түрі-ацил КоА ұшырайды.