6.“Кемістік құрылымы” құрылымы түсінігі. Әртүрлі кеместіктер кезіндегі біріншілік және екіншілік бұзылыстар.

Біріншілік және екіншілік ұғым туралы түсінікті Л.С.Выготский еңгізген. Біріншілік кемістік патогенді факторлардың әсерлерінің салдарынан қандай да бір биологиялық жүйенің (анализаторлар, бас миының жоғарғы бөліктері және т.б.) органикалық зақымдалуы немесе жетілмеуі салдарынан пайда болады. Екіншілік кемістік – біріншілік кемістіктердің салдарынан туындайтын, психикалық жеткіліксіздік және әлеуметтік тәртіптің бұзылуымен сипатталады (естімейтіндерде сөйлеу тілінің бұзылуы, соқырларда қабылдаудың және кеңістікті бағдарлаудың бұзылуы және т.б.).Психикалық процестердің дамуының бұзылуының жүйелік негізделуін кеңестік психологияда 1920 жж Л.С.Выготский қарастырған.

Психикалық функцияның компенсациясы –бұл дамымай қалған немесе психикалық функциялардың бұзылуын қалыптастыру.

Компенсацияның екі түрі анықталады, 1-ші түрі: ішкі жүйелік компенсация, ол зақымдалған структураның сақталған жүйе элементтерімен іске асырылады. 2-ші түрі: жүйеаралық компенсация. Ол бұрын атқарылмаған басқа структураның жаңа элементтерін іске қолдануы және функцияны жүйелі қайта қалпына келтіру арқылы қалыптасады. Л.С. Выготский жалпы адамдар арасындағы сөйлеудің қажеттілігін қалыптастыру керек, сонда ғана сөйлеу пайда болады деген.

7.Ақыл ойы кем балалар. Анықтамасы.Баланың интелектуалды даму бұзылыстарының себептері.

Ақыл-ойы кемдік(олигофрения) дегеніміз-орталық жүйке жүйесінің органикалық зақымдануы нәтижесінде танымдық іс-әрекеттің түбегейлі бұзылуы. Олигофрения – грек тілінен аударғанда, ақылы аз деген мағынаны білдіреді. Бұл терминді ХІХ ғ. басында неміс психиатры Э.Крепелин енгізді. Бұл терминмен этиологиялары әр текті, клиникалық симптоматикасы әртүрлі, негізгі ерекшеліктері– тотальдық психикалық жетіспеушілік болып табылатын балаларды атайды. Клиникалық көріністерін сипаттайтын негізгі белгілер:1. Психикалық жетіспеушіліктің түзелмеуі. 2. Интеллектуалдық құрылымның кемістігі, дәйексіз ойлаудың жеткіліксіздігі немесе мүлдем болмауы.

Деменция – егер ақыл-ойы кемдік 2-3 жасқа дейінгі кезеңде әртүрлі органикалық зақымданулардың әсерінен пайда болса, ал одан кейін пайда болған ой-өріс кемістігі ұғымына деменция кіреді. Ми қызметінің бұзылуы біраз уақыт қалыпты жұмыс істегеннен кейін пайда болады. Деменция себептері түрлі жарақаттар мен ми аурулары (менингит,

энцефалит, менингоэнцефалит). Деменцияда ми жұмысының бұзылуы прогрессивтік сипат алады. Емдеу және педагогикалық көмек көрсету арқылы науқас баланың психологиялық жағдайын тұрақты күйге келтіруге болады. Ол үшін жоғары педагогикалық тәжірибе керек.

Ақыл-ой кемістігінің дәрежелері:

1.Дебиль(миақы)-ақыл-ой кемістігінің жеңіл,әрі кең таралған түрі.Олар 75-80% құрайды.IQ-50-70

2.Имбециль(миғұла)-анағұрлым төмен дәреже.Олар 10%.IQ-35-49

3.Идиотия(нақұрыстық)-қабылдау қызметінің мүлдем жетілмеуі.IQ-25-39.

Баланың интеллектуалды даму бұзылысының себептері.

1. Эндогендік факторлардың әсерінен пайда болады. Олигофрения тұқымқуалау патологиясымен байланысты.

2. Экзогендік факторларға байланысты. (улану, жұқпалы аурулар,бас сүйегінің зақымдануы, құрсақтағы немесе туғаннан кейінгі кезеңдегі мидың зақымдануы. Ультракүлгін сәулелер, рентген т.б.) Орталық жүйке жүйесінің зақымдануынан пайда болатын генетикалық әсерлер:

- әртүрлі хромосомдық кемістіктермен байланысты олигофрения, оның ішінде, (хромосомдар санының өзгеруі, мозайка түріндегі өзгеру, формасының өзгеруі.3. Экзимопатия – туа біткен әртүрлі ферменттердің жеткіліксіз дамуы әсерінен ағзадағы зат алмасуының бұзылуы. Ферменттердің жеткіліксіз болуы ағзада әртүрлі қажетсіз заттардың жиналуын туғызады. Бұл өз кезегінде баланың миына зиян тигізеді. Мысалы, жүрек-қантамыр аурулары, сүйек, жүйке, тері, бұлшық ет, есту, көру органдарының кемістігі.4. Интоксикация– газбен, химиялық заттармен, никотин, героин, кӛп мӛлшердегі дәрі-дәрмектер қолданудан улану. Жұқпалы аурулар, тұмау, қызамық, т.б. Ағзадағы зат алмасуының бұзылуынан жинақталған заттармен,болашақ ана ағзасына әртүрлі паразиттерді жұқтыру (токсоплазмоз), радиация. Ананың эндокриндік аурулары(диабет,қалқанша бездің ұлғаюы, ішкі органдардың созылмалы аурулары,ана мен баланың резус факторының сәйкес келмеуі, ананың мерез ауруы кӛп жағдайларда баланың спирохета ауруына әкеп соғады, Құрсақтағы баланың соғылу, құлау нәтижесінде алған жарақаттары, сондай-ақ, кемақылдылық туу кезіндегі қолданылатын қысқаштардың баланың басын шамадан тыс қысуы арқылы болуы да мүмкін. Асфиксия және т.б. келеңсіз жағдайлар кемақылдыққа әкелуі мүмкін. Сондай-ақ экзогендік формаларға баланың 1,5-2 жасында ОЖЖ зақымдануы, менингит, энцефалит, соматикалық аурулар, бас-ми жарақаттары, экзогендік және эндогендік факторлардың қабаттасуынан болған олигофренияға микроцефалия, гидроцефалия, кретинизм т.б. жатады.