20.Мәди Бәпиұлының «Қарқаралы»,«Қаракесек» өлеңдері арқылы ақын өмірінің көрінісін талдап жазыңыз.

Мәди Бәпиұлы Қарқаралы руынан шыққан,Қарқаралыда дүниеге келген.Ол өзінің туған жері Қарқаралының сұлу табиғатын,әсем келбетін,басынан бұлт кетпейтін заңғар тауларын жырға қосады.Ол өзінің туған жеріне сыймай,өсекшілер мен жағымпаздардың кесірінен елін,жерін тастап,Қараөткелде жыл қыстап шыққанын,сонда жаты, қатты сырқаттанып қалғанын,жақын адамының болмағынын күйзеле өлеңіне қосады.Жазықсыз жала жабылған кезде,сайғақ құрлы болмай,туған жерінен бір тыныш таппағанын,бір атадан қалған жалғыз тұяқ болғандықтан,ешкімнің жаны ашымайтынын,кіндік кескен жерін қимай-қимай тастап кете барғанын жырлайды.Әр өлеңінде «туған жерім,елім,кір жуып,кіндік қаным танған жерім» деген жыр жолдары бар.Әрбір ер жігіттің басына қиындық туған кезде жастық дәурені,балалық шағы өткен жерін қимастықтан еске алады.Жас адамның өмірі найзаның өткір жүзіндей екенін,қайда қадаса сол жерге сіңіп кетуге болатынын айта келіп,бірақ бәрібір өз туғаан жеріне ештеңе жетпейтінін жырға қосады.Мәди заманындағы халық арасындағы алауыздықты,өсекшілдікті,өтірік айтушылықты,мінездерін өлтіре сынап,осындайлардың кесірі қаншама жақсы – жайсаңдарға тиіп,өмірлерінің қор болғандарын айтады.

Қорыта айтар болсам, «заманың түлкі болса,тазы болып шал» дегендей,бойыңдыжаман әдеттерден аулақ ұстау керек.Ешбір адам кіндік қаны танған туған жерінен безінбесін дегім келеді.Әркімге өз елі,өз жері ыстық.Туған жердің ауасы,суы,тезегі,ешкімнің есінен де,ойынан да кетпес.Өсек пен жағымпаздық Абай атамыз айтқандай,адамның өміріне заласын тигізетін дұшпандық.

https://vk.com/ubtent2kxx

21-эссе: Біржан салдың «Теміртас» өлеңіндегі ақын өмірінің көріністерін талдап жазыңыз.

Қазақ халқының әншілік, ақындық өнерін биікке көтерген ірі тұлғалардың бірі – Біржан сал Қожағұлұлы. Ол ең әуелі, ақын. Ақын деп кімді айтамыз? Өлең, терме, толғау, жыр-дастандарды өз ойынан ауызша немесе жазба түрде шығаратын қабілетті, табиғи дарын иесін ақын дейміз. Жұртына сөзі жағып, талантын мойындағанда, еліне ерекше еңбегі сіңгенде ғана мұндай құрметті атақты халық береді. Біржан- сол өлең мен жырды қастерлеген халықтың ішінде жүзден жүйрік, мыңнан тұлпар болып шыққандардың бірі.

Қазақ поэзиясы мен өнерінің тарихында алатын орны ерекші даңқты халық композиторы, асқан әнші, дарқан ақын Біржан салдың есімі мен тамаша шығармалары қалың бұқараның сүйіспеншілік құрметіне бөленіп,бүгінгі түрі ұлттық, мазмұны социалистік жаңа мәдениетіміздің сарқылмас асыл қазынасына айналып отыр. Біржанның композиторлығы, әншілігі,ақындығы өзінің замандастарын қандайлық қызықтырып баурап алатын болса, қазіргі ақын-жазушы, әнші-композиторларды, жалпы мәдениеттік қауымды соншалық қызықтырып әкеткендігінің куәсіміз. Оның асқақ үнге, терең де нәзік лиризмге толы тамаша ән өлеңдері мен жырлары, айтыс өлеңдері мен тапқыр сықақтары өз заманындағы, өзі өскен қоғамдық ортадағы күрделі әлеуметтік, ізгі адамгершілік мәселелерді тербеніп толғайды. Демек, Біржанның ақындық шығармалары өзінің өмірлік сыр-сипаты жағыннан қазақ әдебиетінде бұқарашыл, прогресшіл тенденцияға саяды. Өлеңі әніне сай, поэзиялық қуаты мол бұл шығармалардың әрқайсысы Біржан өмірінен, сол дәуірдің шындығынан хабар береді. Оның өмірінің соңғы сәттерінде айтқан өлең шумақтарының орны бөлек. Өмір бойы ел кезіп, сауық құрып үйреніп қалған Біржанды алпыстан асқан шағында ағайын-туыстары «қартайдың, үйде отыр» деп ауылдан алысқа шығармайды. Тіпті үйден де шығармауға тырысады. Тіпті «жынданды» деп керегеге таңып тастаған кездері де болады. Біржан салдың қайғылы халі, ішкі зары бүкіл достарын есіне түсіріп, өлімнің жақындап қалғанын сезгендей ішкі улы шерін әнімен айтады. Осы жағдай оның «Теміртас» өлеңінде толық баяндалады.

Сонымен Біржанның ақындығы, әншілігі, композиторлығы біздің мәдениет жұртшылығымызға толық танылған, жаға социалистік мәдениетіміздің сарқылмас асыл қазынасына айналғаны тарихи шындық. Тарих қайталанбайды, өмір өз заңымен ілгерілей бермек, жаңа қауым өзінің жаңа өнерін жасайды. Жаңа өнер дамыған сайын Біржан сияқты ардагер ақын, өнерпаздың шығармалары, ұмытылмас абзал бейнесі бізден аластамайды, әрқашан қасымызда күмбірлеп күй тартып, шырқап ән салып, сырласып, мұңдасып, әзілдесіп күліп-ойнап, мәңгі бірге жасамақ.

https://vk.com/ubtent2kxx