16.Популяциялық экология-демэкология туралы түсінік беріңіз

Демэкология – Популяциялар экологиясы – бір түрді дарақтардың табиғи топтамаларын, яғни популяцияларды (популяциялар, ішкі популяциялық таптар мен олардың өзара қатынасы қалыптасатын жағдайларыды, популяция санының динамикасын, дене құрылысын) зерттейтін экология бөлімі.

Популяция (лат. рopulus – халық, тұрғын халық) – белгілі бір кеңістікте генетикалық жүйе түзетін, бір түрге жататын және көбеюі арқылы өзін-өзі жаңғыртып отыратын организмдер тобы.

Популяция терминін 1903 жылы Дания биологы В.Иогансен (1857-1927) енгізді. Эволюция заңдылықтарын, түрлердің пайда болуын зерттейтін ғылымдар популяцияны микроэволюциялық процестің ең шағын бірлігі ретінде қарастырса, ал экологтар популяцияны түр аралық әсерлесу мен өнімділік тұрғысынан зерттейді. Популяцияны зерттеудегі микроэволюциялық, генетикалық, экологиялық бағыттарды біріктіретін биологияның жаңа саласы – популяциялық биология қалыптасты. Жойылып кету қаупі төнген түрлерді сақтап қалу, зиянды түрлердің санын тежеу, экожүйе құрамына жаңа түрлерді енгізуде (интродукция) популяцияны зерттеудің маңызы зор.

17. Қауымдатық экология-синэкология туралы түсінік беріңіз

Синэкология - бірлестіктер экологиясы (биоценология) ретінде әр-түрлі түрлерге жататын популяциялар (өсімдіктер, жануарлар, микроорганизмдер) жиынтығын біртұтас организмдер деңгейінде зерттейді. Организмдер бірлестіктерінің қалыптасуы, құрылымы, динамикасы, қарым-қатынастар, энергия, және зат алмасулар, сандық және сапалық өзгерістер, биологиялық өнімділігі мен бірлестіктердің тұрақтылығы туралы жан-жақты мәселелер қаралады.

Синэкология (грек тілінен аудар syn-бірге )-әр түрге жататын өсімдіктер, жануарлар мен микроорганизмдердің популяцияларының ассоциацияларын (биоценоздар, олардыњ ќалыптасу жолдары мен қоршаѓан ортамен өзара әсерін зерттейтін экологияныњ бµлімі. Жеке ѓылыми баѓыт ретінде синэкология 1910 жылы халыќаралыќ ботаникалыќ конгресте бµлініпшыќты. «Синэкология» ғылымын ѓылымѓы енгізген швейцар ботанигі К.Шретер болып есептеледі.Әр түрдің популяцияларыныњ макрожүйеге бірігуінен-бірлестіктер немесе биоценоздар түзіледі. Биоценоз (грек тілінен bios-өмір, koinos-жалпы ортақ)-қоршаған ортаның бірдей жаѓдайында бірге тіршілік ететін өсімдіктер, жануарлар мен микроорганизмдер популяцияларыныњ жиынтыѓы. «Биоценоз» ғылымын 1877 жылы неміс зоологы К. Мебиус (1825-1908) ұсынды.Ешќандай биценоз ќоршаѓан ортадан тәуелсіз, не одан тыс өздігінен дами алмайды. Нєтижесінде жеке бµліктерініњ күрделі өзара әсерлері ќалыптасќан, тірі және өлі компаненттерінің жиынтыѓынан тұратын белгілі бір комплекстер түзіледіт Белгілі бір дірежеде біртекті жаѓдайлармен сипатталатын, аѓзалардыњ белгілі бір бірлестігімен (биоценоз)ќоныстандырылѓан кеңістік- биотоп (грек тілінен аударѓанда topos-орын)деп аталады. Егер биотопты биоценоз өмір сүретін орын ретінде сипаттасақ, онда биоценозды белгілі бір наќты биотопќа тєн, тарихи ќалыптасќан аѓзалар комплексі деп ќарастыруѓа болады. Кез келген биоценоз биотоппен бірігіп, одан джа жоѓары дењгейдегі биологиялыќ жүйе-биогеоценозды түзеді. «биоценоз » ғылымын 1940 жылы В.Н. Сукачев ұсынѓан. В.Н. Сукачев (1880-1967) биогеоценозѓа мынадай аныќтама берген-«жер бетінің белгілі бір бөлігінде табиѓи жаѓдайлары біртекті (атмосфера, тау жыныстары, µсімдіктер , жануарлар єлемі, микроорганизмдер дүниесі, топыраќ және гидрологиялыќ жаѓдайлар) бірлестік, ол өзін ќұрайтын компаненттердіњ өзара ерекшеліктерімен, белгілі бір зат жєне энергия алмасуымен, басќа да табиѓат ќұбылыстарымен, ішкі ќарама-ќайшылыќты біртетастыќпен сипатталатын, үнемі ќозѓалыста, дамуда болатын жиынтыќ». «Биогеоценоз» ғылымы шет елдерде кењінен таралѓан, 1935 жылы А.Тенсли ұсынѓан «Экожүйе» ғылымына жаќын.