Мемлекеттік емтихан билеттерінің жауабы Билет № 1

1. Отбасы дәстүр» туралы әңгімелеңіз

Отбасы – әр адамның алтын ұясы. Әр отбасында ұлттық дәстүрлер қалыптасу керек.

Қазақ отбасында ұл баланы, қыз баланы тәрбиелеуге үлкен мән беріледі. Сондықтан «Әке көрген оқ жонар, шеше көрген тон пішер» дейді. Отбасында ұлға үйдің күрделі, ірі жұмыстарын үйретеді. Мысалы: шеге қағу, ағаш жару, мал бағу сияқты жұмыстар. Ал қызға тамақ пісіру, үй жинау сияқты жұмыстарды үйретеді.

Менің анам анам үйге қонақ шақырып, қазақ дастарқанын даярлауды балаларына үйретеді. Әр түрлі ұлттық тағамдар жасаймыз. Әкем отбасымен демалыс күндерін бірге өткізгенді ұнатады. Біз демалыс күндері саяжайға бақша егуге, саяхатқа шығуға, машинамен барамыз.

Сенбі күні кешке отбасымен жиналып, отбасылық сұхбат құрамыз. Біз кітап оқимыз, теледидар көреміз. Оқып, көргенімізді бір-бірімізге айтып, ортаға салып әңгімелесеміз.

2. Фонетика. Дыбыстар классификациясы

Дауысты дыбыстар: (Гласные звуки в казахском языке) 

Дауысты дыбыстар түрлері Виды гласных звуков
Тілдің қатынасына қарай По подъему языка		Жақтың қатынасына қарай По положению челюсти			Еріннің қатынасына қарай По участию губ
жуан твердые	жіңішке мягкие		ашық открытые	қысаң сжатые		еріндік губные	езулік нелабиализованные
а,о,ы,ұ,э,у	ә,ө,і,ү,е,и		а,ә,е,о,ө,э	ы,и,і,у,ұ,ү		о,ө,у,ұ,ү	а,ә,е,э,ы,і,и

Дауыссыз дыбыстар: (Согласные звуки в казахском языке) 

Дауыссыз дыбыстар түрлері Виды согласных звуков
Ұяң Звонкие	Қатаң Глухие	Үнді Сонорные
б,в, г, ғ, д, ж, з	к,қ,п,с,т,ф,х,ц,ч,ш,щ,һ	й,р,л,м,н,ң,(у)

Итого в казахском языке:

• букв - 42, из них 15 гласных и 25 согласных + Ъ и Ь.

• звуков - 37, из них 12 гласных и 25 согласных.

Буындар:

1. Ашық: A, BA  2. Тұйық: AB  3. Бітеу: BAB, где

A - дауысты (гласный звук)  B - дауыссыз (согласный звук)

Пример фонетического разбора (Мысал):

3. Отбасы, дәстүр, шаңырақ сөздеріне фонетикалық талдау жаса.

Отбасы¹ - 3 буын, от - тұйық; ба, сы - ашық.  О - дауысты, жуан, ашық, еріндік;  т - дауыссыз, қатаң;  б - дауыссыз, ұяң;  а - дауысты, жуан, ашық, езулік;  с - дауыссыз, қатаң;  ы - дауысты, жуан, қысаң, езулік. 

____________________________ Сөзде 6 әріп, 6 дыбыс бар. 

Билет № 2

1. Ақ бата – қасиетті тұмар

Қазақ халқы «Батаменен ел көгерер, жаңбырменен жер көгерер» деп текке айтпаған. Үлкеннің алғысын алу қазақ халқының ескіден келе жатқан дәстүрі. Алысқа сапарға аттанарда, оқуға бара жатқанда, жұмысқа барарда, немесе жаңа бір бизнес бастағанда ауыл ақсақалының батасын алады. Ол кісі барлық жақсы тілектерді айтып, ақжол тілейді. Жастар жаңа отау құрғанда оларға ата-анасы, немесе сол үйдің үлкен кісісі бата береді. Ал үлкендердің батасын алмау жаман ырым болып саналады. Мысалы наурызда мынадай бата береді:

Ақ мол болсын,

Ұлыс оң болсын,

Қайда барсаң жол болсын!

Қызық қолдасын

Ісің оңдасын.