1.Электр станциялары энергетикалық кəсіпорындарында, табиғи энергия
көздерін электр немесе жылу энергиясына түрлендіреді. Жылу станцияларында,
əдетте табиғи энергия көздері ретінде колданылатын көмip, газ, мұнай, шымтезек,
жанармайдың потенциалдык энергиялары, бу ағынының жоғары температуралы
жəне жоғары қысымды кинетикалық энергияларына, одан соң бу турбинасының
механикалық энергиясына, ақырында, синхронды генераторлар арқылы электр
энергиясына түрленеді.
Электр станцияларында өндірілетін электр энергиясы өндіріліп, тұтынушылар
арасында таратылады жəне оны қашық аралықтарға жеткізу электр желісі мен
электр қосалқы станциялары арқылы іске асады.
Табиғи энергия көздерінің қолдануына байланысты станциялар бірнеше
түрге(шартты түрде) бөлінеді. Соның ішінде негізгілері:
а) конденсациялық бу турбиналы– КЭС;
б) бу турбиналы жылу электр орталықгары– ЖЭО(ТЭЦ);
в) газтурбиналық жене бу-газдық қондырғылар– (ГТЭС, БГТЭС);
г) атом электрстанциялары– АЭС;
д) жер астындағы энергия көздерін пайдаланатын геотермалды
станциялар;
е) су энергиясын пайдаланатын электр станциялары(СЭС– ГЭС);
ж) күн сəулесінің энергиясын пайдаланатын(КСЭС) электр
станциялары болып бөлінеді.
2. Жылу электр станциялары(ЖЭС). Бұлар органикалық отынның химиялық
энергиясын пайдаланады(1.3-сурет). Отынның жану энергиясы су, бу жəне газ
түріндегі заттарға беріледі. Бұл заттарды жылу алмастырғыш жүйелерінде аралық
дене деп атайды. Аралық денеге жылуын берген түтін мұржа(труба) арқылы
атмосфераға шығарылып тасталады. Қыздырылған аралық дене жылу жеткізуші
ретінде тұтынушыларға жіберіліп, жылуын бергеннен кейін жылу алмастырғышқа
қайтарылады да процесс қайталанып, үздіксіз жүріп отырады. Міне, осылай жылу
энергиясы өндіріледі. Ал электр энергиясын өндіргенде қыздырылған аралық
дене жұмыс өндіргіш ретінде қозғалтқыштарға жіберіліп, механикалық жұмыс
атқарылып болған соң шыққан жүйесіне қайтып келеді.
Қозғалтқыштарға тіркелген электр генераторларында(1.3-сурет) механикалық
энергия электр энергиясына айналады[2.3]. Жылу электр станцияларының(шартты
түрде) екі түрі бар:
1. Конденсацияық электр станциялары(КЭС) немесе мемлекеттік аймақтық
электр станциялары(МАЭС, орысша ГРЭС).
2. Жылу электр орталықтары(ЖЭО-орысша ТЭЦ).
трубинасы. 5. Механикалық энергия. 6. Электр генераторы. 7. Электрлік энергия.
3Тұтынушыларға жылу мен электр энергиясын беретін жылу электр станциялары
– жылу электр орталықтары деп аталады(ЖЭО). Жылу энергиясы ыстық су түрінде
жылыту процестерінде пайдаланылса, төменгі потенциалды бу түрінде өнеркəсіпте
жəне басқа салаларда қолданылады. Энергияның екі түрін бірден шығаратын
осындай орталықтар басқа жылу электр станцияларынан əлдеқайда ұтымды[1,2,3].
Жылуды құбырлар арқылы30-50 км қашықтықтағы тұтынушыларға жеткізуге
болады[4,5].
ЖЭО-да электр энергиясы6-24 кВ желі арқылы жергілікті тұтынушыларға,
ал қалған энергия кернеуі35-220 кВ желімен энергетикалық жүйеге немесе
қашықтықтағы тұтынушыларға беріледі.
1.5-суретте жылу электр орталықтарының жалпы құрылымдық сұлбасы
берілген.
Жылу энергиясын толық пайдалану арқасында ЖЭО-ның пайдалы əсер
коэффициенті60-65%-ға жақын, яғни жоғары көрсеткішке таяу.
Электр станциясының(КЭС, ЖЭО) отыны үш түрлі агрегаттық күйде болады:
қатты, сұйық, газ түрінде.
Қатты отын сан алуан түрлі болып келеді. Оның ішінде: ағаш, сабан, ауыл
шаруашылығының қалдықтары, шымтезек, жаңғыш тақта тас, қоңыр көмір, тас
көмір, антрацит жəне басқалары бар.
Қоңыр көмір, тас көмір жəне антрациттің қорлары орасан зор, олардың негізінде
қуатты электр станцияларын салуға болады. Тас көмірдің қызуы аса жоғары– 3500-ден7500 ккал/кг-ға дейін жетеді. Міне, осындай қасиеттеріне қарай көмір– электр
станцияның негізгі қатты отыны болып саналады.
Қуаттылығы бір миллион киловатт қазіргі жылу электр станциясының тəуліктік
отын жұмсауы– табиғи тас көмірдің10 мың тоннасына шақ келеді. Көмірдің осындай
орасан зор мөлшері(5 ауыр жүк тиеген темір жол составы) кəдімгі бірнеше гектар
жерді қажет еткен болар еді. Сондықтан, көмір жағудың қарқынды жетілдірілген
əдістері қажет.
Көмір кесектері қаншалықты ұсақ болса, оның ауамен жанасу беті соншалықты
үлкен болып, ол тез жанып кетеді. Бұл ретте, қазанның кішкентей оттығында
көмірдің біраз мөлшерін жаға отырып, үлкен мөлшеріндегі энергия берілісін алуға
болады.
1.5-сурет. Жылу электр орталықтарының жалпы құрылымдық сұлбасы
1 – бу генераторы. 2 – бу турбинасы. 3 – электр генераторы. 4 – салқындатқыш
(конденсатор). 5 – сорғы. 6 – жылу жүйесіне жіберілетін бу. 7 – жылу желісінің бойлері.
8 – жылу желісінің насосы. 9 – өндіріс қажетіне жіберілетін бу.
4 Су тасқынының механикалық энергиясын электр энергиясына түрлендіретін электр станциясы - су электр станциясы деп аталады [1,2,3,4,5]. Олар су энергиясы көздеріне жақын жерлерде өзендерде, теңіз жағалауларының маңайына салынады.
Су электр станциясының жұмысы гидравлика және гидродинамика заңдарына негізделген (6).
Су электр станциясының қуаты төмен қарай аққан су тасқынының секундтық шығынына және жоғарғы су қоймасы мен төменгі қойманың су деңгейінің қашықтығына, яғни судың қысымына байланысты (1.8; 1.9, 1.10-суреттер).
Судың қысымын көбейту үшін жасанды гидротехникалық ғимараттар салынады. Жазық жердегі өзен суының қысымы бөгеттермен (плотина), ал таулы жерде әдейі айналдыра салынған арнамен (каналмен) көбейтіледі. Таулы жердегі мұндай каналды деревациялық канал деп атайды 1.8-сурет.
Тегіс жерде плотинамен салынатын су электр станциясыың негізінен екі түрі
Өзеннің арнасына салынады (орысша-русловая ГЭС).
Станция үйі плотинаның қасында салынады (орысша-плотинная ГЭС). Өзеннің арнасына салынатын су электр станциясының жоғары және төменгі
су қоймасы деңгейінің қашықтығы 25-30 метрден аспайды (1.10-сурет), ал станциялардың үйі плотинаның қасында салынса 30-35 метрге дейін жетеді [1,2,3].
Су электр станциясының ерекшеліктері:
Су қоры бар және құрлысқа қолайлы жерде салынады. Әдетте, СЭС-ның салынған жері тұтынушылардың орналасқан жеріне сәйкес келмейді.
Өндірілген электр энергиясының айтарлықтай бөлігіне жоғары кернеулі (110500 кВ) электер желісіне береді.
Ерікті графикпен жұмыс істейді.
Жоғары маневрлі станцияға жатады. Себебі, гидротрубинаны жұмысқа қосу және электр жүктемесін алу небәрі 3-5 минутқа созылады.
Пайдалы әсер коэффициенті жоғары (п = 0,85).
Су қысымын жасау сұлбасы
а) бөгет арқылы; б) деривациялық канал арқылы.
1– канал. 2 – қысым туғызатын бассейн. 3 – турбинаға су жеткізетін құбыр.
4 – СЭС үйі. 5 – өзен арнасы. 6 – бөгет
Өзеннің арнасына салынатын су электр станциясының сұлбасы а) қысым тудыратын сұлба. б) су торабының сұлбалық жоспары.
1 - судың жогаргы деңгейі. 2 - судың төменгі деңгейі. 3 - бөгет. 4 - бетоннан жасалган
5 Атом электр станцияларында(АЭС) кейбір ауыр элементтердің ядросын
нейтрондық, сəуле түсіру арқылы жарып, ыдыратқанда туатын энергияны немесе
термоядролық реакциялар энергиясын пайдаланады[1, 2, 3, 4].
Қазіргі АЭС-терде табиғи энергия көзі ретінде уран– 235-ті жəне элементтердің
ядроларының бөліну кезіндегі энергиясы пайдаланылады. Бұл энергия бастапқыда
ядро бөлінгенде олардың сынықтарының кинетикалық энергиясы түрінде туады.
Содан кейін кинетикалық энергияның басым көпшілігі жылуға айналады да,
қалғаны жан-жаққа шашыраған электромагниттік жəне корпускалалық сəулелермен
бірге жоғалады. Жылу энергиясы реактордың жылу алмастырғыш жүйелерінде
алынып, жылу электр станцияларындағыдай механикалық энергияға жəне одан
əрі электр энергиясына айналдырылады. Осыған сəйкес атом электр станцияларын
жылу электр станцияларының бір түрі деп те қарауға болады. Бұл аталған электр
станцияларындағы(ЖЭС,АЭС) бу-қазан агрегаты, бу немесе газ турбинасы жəне
электр генераторлары сияқты негізгі элементтері бірдей. Əрине, АЭС-тердегі
ядролық отындардың жылу бөлгіштік қабілеті кəдімгі органикалық отындардан
бірнеше есе артық.
Реакторда бөлінетін жылу турбинаға бір контурлы, екі контурлы немесе үш
контурлы сұлбамен берілуі мүмкін(1.7-сурет).
Атом электр станциясының жалпы құрылымдық сұлбасы
а, б, в– бір немесе екі, үш контурлы сұлбалар
1 – бірінші биологиялық қорғанысы бар реактор. 2 – екінші биологиялық қорғаныс.
3 – турбина. 4 – электр генерторы. 5 – бу немесе газ салқындатқыш. 6 – сорғы немесе
компенсатор. 7 – регенативтік жылу алмастырғыш. 8 – айналма сорғы.
9 – бу генераторы. 10 – аралық жылу алмастырғыш.
6.Жел электр станциялары(ЖЭС)
Жел электр станциялары– ауа массасының қозғалыс энергиясын пайдаланады.
Жел электр станцияларының қуаты шамамен100-400 кВт. Қазіргі уақытта
өндірісте қуатты жел агрегаттары дайындалуда. Мұндай қондырғылар ауыл
шаруашылығында, шалғай аудандарда, матеорологиялық станцияларда жəне басқа
да шаруашылықта пайдаланылады.
Жел энергиясын қолдану оның жылдамдығына жəне бағытына байланысты
[2,3,6]. Мысалы, желдің жылдамдығы5-8 м/с-та қалыпты, 14 м/с-та күшті жел, 20-25 м/с-та құйын, ал жылдамдығы30 м/с асатын жел дауыл деп есептелінеді. Кейбір
уақыттарда желдің екпіні100 м/с жететіндігі байқалды[3,4].
Ғалымдардың зерттеулерінің нəтижесінде бір шаршы километр желдің бетінен
шамамен қуаты250-750 кВт электр энергиясын алуға болатындығы анықталды.
Ол жылына2,19-6,57 млн. кВт-сағ электр энергияны өндіргенмен тең. Теориялық
тұрғыдан қарағанда жылына18.000 млрд кВт-сағат электр энергиясы өндірілуі
мүмкін.
Жел агрегатының жалпы сұлбасы.
1 – жел қалақшалары. 2 – электр генераторы. 3 – тоқ өткізгіш(кабелі). 4 – биік мұнара.
5 – электр энергиясын тарататын үй. 6 – найзағай қайтарғыш
7 Күн сәулесінің энергиясын пайдаланатын электр станциялары (КСЭС)
Ең қуатты энергия көзі - күн энергиясы. Күн сәулесінің толық қуаты 4,10 млрд. кВт болып есептелінеді. Жер бетінің күн сәулесіне тік орналасқан әрбір шаршы метріне 0,35 кВт, ал жалпы жер бетіне 1,4 кВт күн сәулесінің радиациясы түсетіндігі анықталған (6). Әрине, бұл келтірілген цифрлар күн энергиясын пайдалануды зерттеудің қажеттігін дәлелдейді. Дүниежүзінде күн энергиясын электр энергиясына түрлендірудің бірнеше бағыты зерттеліп отыр [3,4].
Олар:
Термодинамикалық цикл арқылы күн энергиясын электр энергиясына айналдыру.
Фотоэлектрлік әдісті қолдану.
Жартылай өткізгішті генераторларды пайдалану.
суретте күн батареясы элементінің сұлбасы көрсетілген.
Күн батареясының қуаты ондаған немесе жүздеген киловатқа жетеді. Оның пайдалы әсер коэффициенті 25% да, бағасы жоғары. Сондықтан күн батареясын пайдаланып, күн энергиясын электр энергиясына айналдыру, әзірге өндірісте көп қолданылмайды
Ал, күн энергиясын жартылай өткізгішті генераторларды қолданып, электр энергиясына түрлендіру дамымай отыр. Олардың пайдалы әсер коэффициенті 6-12 пайыздан аспайды.
монокристалдық кремний. 3,4 – электродтар.
Сонымен, алдағы уақытта күн энергиясын электр энергиясына түрлендірудің
ең тиімді əдісі– термодинамикалық цикл тəсілі.
1.16-суретте күн энергиясын электр энергиясына термодинамикалық цикл
тəсілмен түрлендіру қондырғысының сұлбасы берілген.
Бұл қондырғының жұмыс ұстанымы мынадай: Биік мұнарға сумен толтырылған
күн қазаны(1) қондырылған. Мұнараның жанына көптеген сəуле жинақтағыш
айналар(2) орналастырылған. Ол айналар жинақталған күн сəулесін қазанға
бағыттайды да қазандағы суды(3) қыздырады. Су буға(4) айналады. Содан кейін бу
құбырлармен(5) бу турбинасына беріледі. Ақырында бу турбинасымен(6) білікті
қосылған электр генераторы(7) электр энергияны өндіреді(КЭС, ЖЭО, АЭС, СЭС-ты сияқты). Əзірге, осындай қондырғылардың пайдалы əсер коэффициенті төмен
жəне анықталған бағасы жоғары.
Күн
энергиясын электр энергиясына
термодинамикалық цикл тəсілімен
түрлендіру қондырғысының сұлбасы
1 – күн қазаны. 2 – күн сəулесін шоғырландыратын айналар(гелиокен-центратор). 3 – су.
4 – бу. 5 – бу құбыры. 6 – бу турбинасы. 7 – электр генераторы. 8 – электр өткізгіштер.
9 – бу салқындатқыш(конденсатор). 10 – салқындататын су сорғысы. 11 – су сорғысы.
8. Электроэнергетиканың өзінің ерекшеліктері бар, соның ішіндегі
негізгілері:
– əмбебаптығы;
– қоғамның əрекет ісіне жəне адамның өміріне терең енуі;
– өндіру процесіне жəне адамдар өміріне энергияның түрлендіру жəне
техниканы түбірімен өзгерту əсері; еңбекті электрмен қаруландырудың жəне өндіріс
процестерін электрмен қамтамасыздандырудың нəтижесінде өнімділіктің өсуінің
жоғарлауы; еңбектің жəне өмірдің ыңғайлы жағдайының өсуі;
– электр жəне жылу энергиясын пайдаланудың бір қалыпта еместігі(сағат,
тəулік, апта, айлық, жыл бойынша);
– тұтынушыларды электрмен сенімді жəне үзіліссіз қамтамасыздандыру. Бұл
үшін міндетті түрде резервтік қордың болуы;
– негізгі энергияны өндіру орталығы мен пайдалану ауданы аймақтардың жəне
энергетикалық ресурстардың бір жерден шықпауы;
– энергияны өндірудегі жəне тасымалдаудағы өте жоғары дəрежеде шоғырлан-ған күрделі жəне қымбат энергиялық жабдықтар мен ғимараттарды пайдалану.
«Электроэнергетика» пəні студенттерді болашақтағы мамандығымен–
энергетикамен, оның қоғамдағы маңызымен, даму тарихымен жəне оның
техникалық прогреске əсерімен таныстырады.
Бұл пəн студенттерді барлық оқу мерзімінде энергетиканың əрбір саласымен
таныстырады, олардың бір-бірімен байланысын түсіндіреді, энергетикалық
жүйе жəне ондағы негізгі өндіру, тасымалдау, түрлендіру, тарату жəне пайдалану
процестерімен таныстырады, энергетикалық қондырғылардың жұмыс істеу
принциптерін, олардың құрылғыларын, қазіргі уақыттағы жағдайларын жəне
келешекте дамуын көрсетеді.
Қазіргі заманда«энергетика» жəне«энергетикалық ғылым» түсініктемелерін
шешілген, тұрақталған мəселе деуге болмайды.
9. Энергетикалық жүйе(ЭЖ)(энергетическая система) – үздіксіз электр
жəне жылу энергияларын өндіру, түрлендіру жəне тарату процестері режімінің
орталығымен, сонымен бірге осы режімді ортақ басқарылатындығымен
анықталынатын жəне бір-бірімен қосылған электр станцияларының, электр жəне
жылу тораптарының жиынтығы.
Электр станциясы(ЭС)(электростанция) – электр энергиясын немесе электр
жəне жылу энергиясын бірге өндіруге арналған энергетикалық қондырғы.
Электрлік қосалқы станция(ЭҚС)(электрическая подстанция) – электр
энергиясын түрлендіруге жəне таратуға арналған электр қондырғысы.
Электр желісі(ЭЖ)(электрическая линия) – электр энергиясын тұтынушыларға
жеткізіп беруге арналған электрлік қондырғы.
Электр торабы(ЭТ)(электрическая сеть) – электр желісі мен қосалқы
станциялардың жиынтығы.
Электрлік жүйе(электрическая система) – энергетикалық жүйенің бөлігі.
Оған жылу торабы, су торабы немесе жылу энергиясын тұтынушылар кірмейді.
Электр қондырғысы(ЭҚ) (электроустановка)– бір-бірімен жалғастырылған,
электр энергиясын өндіретін, түрлендіретін, жеткізіп беретін, тарататын, жинайтын
немесе тұтынатын электр жабдықтарының жиынтығы.
Электр жабдығы(ЭЖБ) (электрооборудование)– бір нақты объектімен бірге
қолдануға бейімделген арнайы қолданылатын электр техникалық құрылғы(бұйым).
Энергетиканың үш факторы. Қазіргі замандағы энергетика жəне оның
болашақта дамуы үш факторларға байланысты. Олар техникалық, əлеуметтік-
саясат жəне биосфералық(экологиялық) аспектлер. Бұл жағдайлар бір-бірімен өте
тығыз байланысты.
10. Электр қабылдағыштардың санаттары және электрмен жабдықтаудың сенімділігін қамтамасыз ету
Электрмен жабдықтаудың сенімділігін қамтамасыз етуге қатысты электр қабылдағыштар мынадай үш санатқа бөлінеді: І санаттағы электр қабылдағыштар – электрмен жабдықтаудағы үзілісі адамдардың өміріне қауіп төндіретін, кәсіпорындардың экономикасына айтарлықтай зардап тигізетін, негізгі қымбат жабдықтың зақымдалуы, өнімнің жаппай бүлінуі, күрделі технологиялық үрдістің бұзылуы, коммуналдық шаруашылықтың аса маңызды элементтерінің қызмет етуінің бұзылуына әкеліп соғатын электр қабылдағыштар. І санаттағы электр қабылдағыштардың құрамынан іркіліссіз жұмысы адам өміріне қауіп төндірудің, жарылыстардың, өрттердің және негізгі қымбат тұратын құрал-жабдықтардың бұзылуының алдын алу мақсатында өндірістің авариясыз тоқтамауына қажет электр қабылдағыштардың ерекше тобы бөлінеді. ІІ санаттағы электр қабылдағыштар – өнімнің жаппай шығарылмауына, жұмысшылардың, механизмдердің және өнеркәсіптік көліктің жаппай тоқтап тұруына, қала және ауыл тұрғындарының айтарлықтай санының қалыпты қызметінің бұзылуына әкелетін электр қабылдағыштар. ІІІ санаттағы электр қабылдағыштар – І және ІІ санаттағы электр қабылдағыштарға жатпайтын электр қабылдағыштар.
Техникалық жүйелердің сенімділігінің проблемасы соңғы екі-үш онжылдықта қат-ты шиеленісіп кетті, ал ол келесі айқын себептермен түсіндіріледі:
- жекелеген тораптар мен элементтердің санының көптігінен электротехникалық жүйе-лердің күрделілігінің бірден жоғарылауы;
- бұйымдар пайдаланылатын шарттардың төтеншелігі (жоғары жылдамдық, едәуір үдеу-шілік, жоғары температуралар мен қысымдар, дірілдер және т.б.);
- жүйенің немесе жекелеген тораптардың жұмыс режимдерінің қарқындылығы;
- жұмыс сапасына қойылатын талаптардың артуы (жоғары дәлдік, тиімділік және т.б.);
- жүйенің атқаратын қызметінің жауапкершілігінің артуы, тоқтап қалудың жоғары эко-номикалық және техникалық құны;
- толық немесе жекелей автоматтандыру және жүйенің немесе оның элементтерінің қызметін адамның тікелей бақылауын болдырмау.
Сенімділік – электротехникалық құрылғының арналымы мен оның қолданылуына тәуелді болатын бірқатар қасиеттермен сипатталатын күрделі түсінік: тоқтаусыздығы, ұзақ мерзімділігі, жөндеуге жарамдылығы мен сақталымдылығы.
11 Резервті автоматты түрде қосу (АРҚ) Ажыратылған электрмен жабдықтау желілерінің беріктігі, тұйық желілерге қарағанда төмен болады, себебі себебі жалғыз қуат көзін өшірген кезде жүйедегі барлық элементтердің өшуіне алып келеді. Тұтынушыларды қайтадан электрмен жабдықтау автоматты түрде басқа қорек көзіне резервті автоматты түрде байланысты тұтынушылар қосу (АРҚ) арқылы жүзеге асыруға болады.
АРҚ схемалары себептерге шинасындағы кернеудің үшін мынадай талаптар қойылады:
1. Кез-келген жоғалуы кезінде АРҚ сұлбалары әрекет етуі керек. Сондай-ақ жұмыстық қорек көзіндегі ажыратқыштардың апаттық, қате немесе өз-өзінен өшу кезінде және жұмыстық қорек көзіндегі шинаның кернеуінің жоғалуы кезінде әрекет ету керек. Тұтынушылар шинасында қысқа тұйықталу болған кезде резервті қорек көзін қосуға рұқсат етіледі;
2. Тұтынушылардың қоректенуінің ұзақ үзілісінің уақытын азайту үшін резервтік қоректенудің іске қосылуы, жұмыстық көздің ажыратуынан кейін бірден мүмкіндігінше жылдам іске асырылуы қажет;
3. АРҚ әрекеті резервтік көздің қалыптастырылмаған қысқа тұйықталуғабірнеше рет қосылуын болдырмау үшін бір ретті болуы қажет;
4. АРҚ сұлбасы резервтік көздің ажыратылмаған жұмыстық көздегі қысқа тұйықталуға қосылмау үшін жұмыстық көздің ажыратқышының сөндірілуіне дейін іске қосылуға тиіс. Бұл шарттың орындалуы, сондай-ақ жекелегенжағдайларда синхронды емес екі қорек көзінің қосылуын болдырмайды;
5. АРҚ, оның ажыратқышының қосылуы жағдайында жұмыс көзін қоректендіретін шиналардағы кернеудің жоғалуы кезінде жұмыс істеу үшін
АРҚ сұлбасы минималды кернеудің арнайы жіберу органдарымен толықтырылуы қажет;Резервтік көздің қалыптаспаған қысқа тұйықталуға қосылған жағдайында ажыратылуын тездету үшін қоректік көздің АРҚ-дан кейінгі қорғанысының әрекетінің жылдамдатылуы қарастырылу керек. Бұл әсіресе қоректенуді жоғалтқан тұтынушылар жүктеменің тасымалдайтын басқа қорек көзіне қосылған кезінде өте маңызды. Бұл жағдайда қысқа тұйықталу тоғын тез арада сөндіру резервтік қорек көзіне қосылған тұтынушылардың қалыпты жұмысының бұзылуының алдын алу үшін қажет.
12 Электроаппараттың қосылу сұлбалары радиальды және магистральды түрде қосамыз.
Радиалды сұлба.
Радиалды сұлбамен жанғандарға торап, көлік ресорлы, станциялық тораптар және де отқа қауіпті және шаңды өндірістерде қолданылады.
Электроэнергиясының таратылуы радиалды желі бойынша іске асады. Радиалды сұлбаның жақсы жағы өте жоғары сенімділікті қамтамасыз етеді, ол жерде автоматиканың элементтерін оңай түрде қолдануға болады.
а) 1кВ-қа дейінгі электр қабылдағыштарының магистральды сұлбасы;
б) 1кВ-қа дейінгі электр қондырғыларын қоректендіретін трансформаторлы магис
Бірақ оның кемшілігі шығыны өте көп, тарату құрылғыларындағы щиттарды, кабельдерді төсеуге, қымбат түседі.тралінің блоктық сұлбасы.
ТП
0,4 кВ
ТП 10/0,4
840
b
ШРА1
ШРА3
б) 1000 В дейінгі ЭЖ қоректендіруге арналған «трансформатор-магистраль» блогының сұлбасы
а) 1000 В дейін ЭЖ магистралдық қоректендіру сұлбасы
0,4 кВ
ТП
кабель
СП1
СП2
СП3
в) СП күштік пунктерін магистралдық қоректендіру сұлбасы