А) Бөлімшедегі көркемдік өнерпаздық және халықтық өнері

Рота жеке құрамынын әскери ұжымды біріктіру, әскери тәртіпті нығайту, өнегелі (адамгершілік) жағдайды құрудын маңызды құралдары көркемдік өнерпаздық және халықтық өнері болады.Сондаяқ, ол рухани талаптарды, әр түрлі бейнелеу, музыкалық өнерлерінің мүмкіндігін және талантарын ашу және дамыту,бөлімшеде мәдени дәрежесін көтермелеу, жақсы көркемді мәнерін дамыту және демалысты ұйымдастыруы болады

Ротада көркемдік өнерпаздық ұжымын құру , жеке құрамды жан-жақты және терен зертеуден, белсенділерді анықтаудан, бөлімшенің қоғамдық тұрмысына қабілетті және қатысқысы келетіндерден, көркемдік өнерпазын жетекшілік ететіндерден бастау қажет.

Бұл жұмыста бөлімше командирінің ТжИЖ бойынша орынбасары бөлімше белсенділеріне сүйенеді. Алдын ала өлен айтуға,хореография, көркемдік оқуға,музыкалық аспаптарда ойнайтын, сурет салу өнері бар жауынгерлерді тандау керек.

Белсенділерді тандағанан кейін, бөлімшеде қандай кружоктар құру, кімді жетекшілер қылып қою керегін анықтау.Кажет етсе, ұйымдастыру кезінде көмек көрсетуді кәсіби клуб және кітапхана қызметшылеріне сұрастыру.

Бөлімще мәдениұйымдастырушы рота жеке құрамнын жалпы жиналысында бекітіледі және бөлімше командирінің ТжИЖ бойынша орындасары жетекшілігімен жұмыс істейді.

Бөлімшенің мәдени тұрмысы тиімді ретінде мәдениұйымдастырушы, ай сайын рота командирінің ТжИЖ бойынша орындасары бекітілетін жоспар құрайды.

Жоспар мазмұны:

- кружок және клубтардын жұмыс орны, күні, уақыты;

- бөлімше мәдени-көрнекі тұрмысының негізгі іс-шаралары;

- көркемдік өнерпаз жетекшілерімен оқу-әдістемелік жұмыстар;

- жоспарланған іс-шараларды материалдық қамтамасыз ету сұрақтары.

Кружок жетекшілері перспрективтік жоспар и(оқу мезгіліне)құрастырады. Онда ол мақсатын,жұмыс тапсырмаларын, өткізу орындарын,күні және уақытын көрсетеді. Аптасына 2-3 сабақ өткізуді ұсынады: сәрсенбі-тәрбие жұмысы уақытында және сенбі-жексенбіде – түстен кейін уақытта.Мазмұны және мақсатына қарай жұмыс уақыты әдетте 1-1.5 сағатан көп болмау.

Б) Бөлімшедегі жаппай-спорт жұмысы

Әскерлік тұрмыс жеке құрамнан жоғары моральдық-психологиялық, жауынгерлік қасиеттер және физикалық қуш қажет етеді.

Әскери қызметші денсаулықтан басқа белгіленген физикалық күштермен ие болу керек:

- төзімділікпен;

- күшімен;

- икемділікпен;

- шұғыл реакциямен.

Бұл әскери қызметшілерде калыптасатын қасиеттер:

- тәнертенгілік физикалық жаттығуларда;

- жоспарланған физикалық дайындықта жүргенде;

- әр түрлі жаттығулар өткізілген кездерде;

- жаппай спортық іс-шаралар өткізілген кездерде .

Жаппай-спортық жұмысты бөлімшелерде командир және оның ТжИЖ бойынша орынбасары ұйымдастырады.

Жоспарланған физикалық дайындық сабақтары жаппай-спортық жұмысымен тіркеседі, бөлінетін уақыты: 2-3рет аптасына,сондай-ақ жексенбі және мейрам күндері.

Жаппай-спортық жұмыстарды бөлімшеде өткізу үшін физикалық жағынан дайындалған әскери қызметшілер арасынан рота спортұйымдастырушы( спорторг) тандалады.Әлде ол бөлімше командирінің шешімімен немесе жалпы жеке құрам жиналыс шешімі бойынша тағайындалуі мүмкін.

Спортұйымдастырушы офицер, келісім шарт бойынша әскери қызметшілер арасынан тандалады,ол жақсы физикалық дайыдығы ғана емес,физикалық мәдениет білімі, белсенді спортшы,жеке құрамды сонынан ерту қасиеті бар,ротада белсенді жаппай-спорт жұмысын ұйымдастыралатын болу керек.

Спортұйымдастырушы бөлімше командирі жетекшісімен жұмыс істейді, өз қызметінде келесі жұмыс түрлерін қолданады:

- жеке,бөлімше,есептоп,экипаж,взвод бірлігіне әртүрлі спорт түрінен спорт жарыстары ;

- дайындау және әскери-спортық комплекс нормативін тапсыру;

- спорт түрлері бойынша командаларды жаттықтыру және тапсыру спорт разрядтарына;

- рота спорт командаларды әскери бөлім бірлік жарыстарына дайындалу және қатысу.

Жаппай-спортық жұмыс тиімді, мақсатты, жұйелі және үздіксіз мақсатында жоспарлануы қажет.

Спорт жұмысынын жоспары бір айға рота (батареи) спортұйымдастырушысы құрастырады.

Спорт сайыстарының жүргізуін қорытындау:

- взводтарда - апта сайын;

- ротада (батареяда) – айына бір рет.

Сондықтан рота командирі және оның ТжИЖ бойынша орынбасары,взвод командирлері осы жұмысты тек жетекшілік ету емес және өздері спорт шеберлігін өзі үлгі беру және барлық бөлімше жеке құрамын осыған жетілдіру, физикалық шыныққан, заманай ұрыстын қиыншылықтарын қабілетті меңгеретін төзімді жауынгерлер дайындау.

Екінші сұрақ бойынша қорытынды: көркемдік өнерпаздық және халықтық өнерді және жаппай-спортық жұмыс, бос уақытты мәдени өткізу жұмысмының ең көп таратылған және белсенді түрлері болып табылады, әскери қызметшілердін көп топтарын қатыстырып, олардын нақты тілектері және мұқтаждығын ескерте бөлімшелерде жүйелі өткізу керек.

3-сұрақ. Демалыс алдындағы және демалыс күндері, жауынгерлік жағдайда, бөлімдер мен бөлімшелерде жеке құраммен бос уақытты мәдени өткізу жұмыстарын жүргізу шараларын ұйымдастыру және оның тәртібі.

Жеке құрам бос уақыты манызды өткізуді ұйымдастыру негізі - алдынала ойланып құралған бос уақытты мәдени өткізу іс-шаралар жоспары.

Демалысалды және демалыс (мереке) күндері бос уақыты өткізуді ұйымдастыру кезінде командир, онын ТжИЖ бойынша орынбасары белсенділермен бірге жоспарлайтын іс-шараларды жеке құрам талаптары бойынша, бөлім масштабында өтетін іс-шаралар, онда қанша жеке құрам бөлінетінің талқылау керек, әдетте ол бейсембі күні өтеді, Мемлекет тарихында, оның Қарулы Күштерінде атаулы және айтулы күндерді ескере отырып жоспарлау керек.

Бос уақытты мәдени өткізуге құралған іс-шаралары жоспарын жұмадан қалдырмай командирге бекіту керек.

Алдынала жоспарлау жоспардағы іс-шараларды алдынала дайындауға мүмкіндік береді, әкери қызметшілерді өткізілетін іс-шараларды хабарлауға және жеке уакытын жоспарлауға көмек береді.

Жоспардын әдісі әр турлі болуы мүмкін, бірақ іс-шаранын атауы, өткізетін орны және уақыты, жауапты ұйымдастырушылар міндетті түрде болу керек.

Сенбі күндері мынандай іс-шаралар қоюға болады: жергілікті радио газет, әскери қызметшілердін өтініші бойынша көркемдік өнерпаздық концертін тындау.

Жексембі күндері тускі уақытқа дейін жоспарлануы және өткізілуі мүмкін: «Айбын», «Армейский магазин», телехабарын көру, тақырыпты тәнертенгіліктер, викториналар, сұхбаттар, мәденижорықтар, спорттық жарыстар.

Түстен кейінгі уақыттарда қызықты бос уақыттын өткізу формаларын ескерткендері лайықты, өйткены жеке құрам бұған дейін басқа іс-шараларға қатысып келді, енді оны тек жана іс-шаралармен қызықтыру қажет.Сондықтан осы мезгілде музыкалық және әдебиетік-музыкалық кештер, демалыс кештері, КВН, көркемдік өнерпаздық концерті,репетициялар және т.б.ұйымдастырылуы мүмкін.

Жеке құрам хат жазуға, оқуға, шахмат ойнауға және т.б. мүмкіншіліктері (уақыты) болуды карастыру керек.

Жексенбі күннің қорытындысын өткізу қажет (командирлермен және белсенділермен). Бұл ретте өткізілген іс-шараларды, ұйымдастырушылардын рөлін, келесі жексенбі күндері ұқсас іс-шаралар өткізу ұйымдастыру үшін талдау лайықты.

Жауынгерлік жағдайда бос уақытты мәдени өткізуге жұмысын жоспарлау қамтиды:

- күш және құралдарды есептеу;

- негізгі шоғырландыру күштерін бағытын анықтау;

- бос уақытты мәдени өткізуге іс-шараларының тізімі, оларды ұйымдастыру және өткізу тәртібін.

Бос уақытты мәдени өткізуге жұмысын жауынгерлік жағдайда жоспарлай және ұйымдастыра отырын командирдін ТжИЖ бойынша орынбасары келесі ерешектерді ескеруі қажет:

- бос уақытты мәдени өткізуге жұмысы ұздіксіз өтіу қажет;

- жаппай іс-шаралар өткізу мүмкіндіктері шектеулі.

Сондықтан жұмысты шағын топтармен және тіпті жеке әскери қызметшілермен өткізу лайықты, өйткені бос уақытты мәдени өткізуге жұмысын мазмұні, түрі мен әдісі нақты әр жағдайдан және жауынгерлік тапсырмадан байланысты.

Жауынгерлік жағдайдағы бос уақытты мәдени өткізуге жұмысын әдістері әрежелері сияқты жеделдік қасиеттері бар.

Жауынгерлік жағдайдағы бос уақытты мәдени өткізуге жұмысын ұйымдастыру кезіндегі тәжрибе, ең көп тиімді түрлерін көрсетті:

- портативтық радиоқабылдағыштарды қолданып радиохабарлар тындау;

- аумақтағы жауынгерлік қимылдарды және қызметтестердін ерлігін парақшалардан оқу;

- жауынгерлік парақшалар шығару;

- бригада көркемдік өнерпаздық концертін және жеке орындаушылардын жауынгерлік позицияда тікелей орындауын ұйымдастыру.

Әскери қызметшілерге шағын музыкалық өнерпаз ұжымдар және бригада көркемдік өнерпаздық концертері, кәсіби ансамбльдер орындаулары ерекше әйгілі болды.

Бос уақытты мәдени өткізу жұмысын жауынгерлік жағдайда жоспарлауды командирдін ТжИЖ бойынша орынбасары:

  а) төменгі құрылым лауазымды тұлғалармен бос уақытты мәдени өткізуге іс-шараларын дайындау және өткізу бойынша сұрақтарды және оларды басқада моральдық-психологиялық қамтамасыз етуін келісуді;

  б) штабтармен қатысты бос уақытты мәдени өткізу мекемелерін әскери жауынгерлік реттеріне орналастыруды, олардын қорғануын ұйымдастыруын, жеке құраммен жинақтауды;

 в) бос уақытты мәдени өткізуге жұмысын материалдық-техникалық қамтамасыз етуді тыл органдарымен өзарақимылдасуды ұйымдастырады.

Осылайша, бос уақытты мәдени өткізу жұмысы оқулық және жауынгерлік қызметте тапсырманы тиімді шешуіне қол жеткізеді:

- бос уақытты мәдени өткізу жұмысынын күш және құралдардын тұрақты жауынгерлік әзірлігімен және олардын келісе қолдануымен;

- бос уақытты мәдени өткізу жұмысының негізгі шоғырландырған күш-жігерін басымдық бағытында нақты жоспарлауымен және ұйымдастыруымен;

- бос уақытты мәдени өткізу жұмысының әр түрлілік әдісімен және турлерінен;

- басқада моральдық-психологиялық қамтамасыз ету іс-шаралармен өзаракимылдасуды;

- жылжымалы және стационарлық бос уақытты мәдени өткізу мекемелерін ұрысқа жарамдылығын уақтытында қайта құру.

Тақырып бойынша қорытынды:Әр әскери қызметшіге патриот қасиетін, азаматтықты, жауыугерлікті тәрбиелеу тапсырмасын шешу үшін ТжИЖ құрылымы негізі тұтас болып бос уақытты мәдени өткізу жұмысы жоғары рөлде тұрады.

Ол Президент және ҚР үкіметі шешімдеріне сәйкес, ҚР ҚМ және ҚР ҚМ ТжИЖ департамент бұйрықтары мен директиваларымен, бөлім және бөлімшелер жеке құрамының нақты тапсырмалармен ұйымдастырылады және өткізіледі.

Бос уақытты мәдени өткізу жұмысының ұйымдастыру турлерін ұдай жетілдіру – өз Отаны – Қазақстан Республикасын қорғауда олардын беделдігін көтермелеудін, әскери қызметшілердін мәдениетін дамытудын негізгі жағдайы.