12.5. Ұйымның қаржылық тұрақтылығын бағалау

 

«Қаржылық тұрақтылық» түсінігі мағынасы бойынша «төлем қабілеттілігі», «несие қабілеттілігі» түсініктеріне қарағанда кең түсінік болып саналады, себебі ол өзіне ұйым қызметінің көптеген тараптарын қамтыйды.           

Қаржылық тұрақтылығын бағалау үшін коэффициенттер жүйесі қолданылады. Келесі коэффициенттер пайдаланылады:                                         

1) меншікті және несиелік капиталдың шоғырлану коэффициенті (автономия) К_ав.                                                    

Несиелік капиталдың шоғырлану коэффициенті К_нк:

К_нк = НК / А

мұнда НК - несиелік капитал.

           А – теңгерім активі.

Бұл екі коэффициенттің қосындысы: К_мк  + К_нк = 1;

2)  ненсиелік және меншікті капитал ара қатынасының коэффициенті  (капиталдандыру ко­эффициенті) – К_ара :

К_ара = НК / МК,

Коэффициент ұйымның активіне жұмсалған меншікті капиталдың әрбір теңгесіне келетін несиелік капиталдың шамасын көрсетеді.

3)  меншікті капиталдың оңтайлы пайдалану коэффициенті К_оң:

К_оң = МАК / МК,

мұнда МАК – меншікті айналым капиталы.

Коэффициент К_оң меншікті капиталдың қандай бөлігі ағымдығы қызметті қаржыландыру үшін пайдаланғанын көрсетеді, яғни айналым капиталына қаншасы келетінін, ал оның қаншасы капиталдандырылғанын көрсетеді. Ұйымның қызмет түріне және оның активінің, оның ішінде айналым капиталының,  құрылымына байланысты бұл көрсеткіштің мәні едәуір өзгеріп отыруы мүмкін. 

МАК = МК + ҰМП - АТА.

Ұзақ мерзімді пассив негізгі капитал мен күрделі салымға жұмсалады деп болжағаннан кейін оны меншікті капиталға теңестіреді.

4)  ұзақ мерзімді салымдардың құрылым коэффициенті К_сқ:

К_сқ = ҰМП / АТА

мұнда ҰМП – ұзақ метзімді пассивтер;

            АТА – айналымнан тыс активтер.

Бұл коэффициент негізгі капитал мен басқа айналымнан тыс активтердің қандай бөлігі  ұзақ мерзімді несие көзінен қаржыландырылғанын көрсетеді.

5)  тұрақты қаржыландыру коэффициенті К_тқ:

К_тқ = (МК + ҰМП) / (АТА + АА),

мұнда МК + ҰМП - тұрақты капитал;

           АТА + АА – айналымнан тыс және ағымдағы капитал сомасы

           немесе теңгерім  валютасы (ТВ).

Меншікті және ұзақ мерзімді несиелік капиталдардың айналымнан тыс капитал мен айналым капиталының құнына қатынасы барлық активтің қандай бөлігі тұрақты капитал арқылы қаржыландыратынын білдіреді. Сонымен қатар, тұрақты қаржыландыру коэффи- циенті (К_тқ) ұйымның қысқа мерзімді несие көзімен қаражаттың орнын толтырудан тәуелсіздік (тәуелділік) дәрежесін байқатады. 

6)  мүліктің нақты құнының коэффициенті К_н:

К_н = Р_м / ТВ,

мұнда Р_и – негізгі капиталдың, шикізаттың және аяқталмаған өндірістің  қосынды құны.