- •1. Шлактардың балқыту кезіндегі физика-химиялық рөлі.
- •2. Металлургияда қолданылатын отынның түрлері мен алыну жолдары
- •3. Қара металлургиядағы кесектеудің негізгі әдістері және олардың қысқаша сипаттамасы
- •1. Балқымалардан металдардың кристалдану процесінің механизмі мен кинетикасы
- •2. Орнықты режимде жылудың жылуөткізгіштікпен берілуі
- •3. Кешенделген ыстық үрлеудің оттегі, ылғалдық, отындық қоспалар және температурасы бойынша құрамын сипаттаңыз
- •4. Металлургиялық өңдеуге шихталарды дайындау
- •1. Шлактардың химиялық сипаттамасы, қышқылдығы
- •2. Жылудың тасымалдану түрлері, анықтамалары, мысал келтіру
- •3. Электрдоғалы пеште болат балқыту процесі
- •4. Мырыш концентраттарын «қайнау қабаты» пешінде күйдірген кездегі негізгі компоненттердің әрекеті
- •1. Ректификация негіздері. Ректификациялық бағананың (колоннаның) жұмыс істеу режимі
- •2. Қайтарма жылуды пайдаланудың негізгі әдістері
- •3. Индукциялық пеште болат балқыту процесі
- •4. Шахталы пештің құрылысы мен жұмыс істеу принципі
- •1. Оксидті балқымалар құрылысының әр түрлі теорияларын талдап шығыңыз
- •2. Идеал және нақты сұйықтар үшін Бернулли теңдеуі. Оның энергетикалық және геометриялық мәнін түсіндіріңіз
- •3. Теміркендік агломераттың негізділік сипаттамасы, агломераттың құрамындағы FeO концентрациясының агломераттық беріктігіне әсері
- •4. Қорғасынды агломератты тотықсыздандырып балқытудың химизмі
- •1. Шлактың тұтқырлығы, оны анықтайтын әдістер. Тұтқырлықтың температура мен құрамға тәуелділігі.
- •2. Жылуберу процестерін зерттеуде ұқсастық теориясының қолданылуы
- •3. Домна процесі, маңызы, домна шихтасының негізгі компоненттері
- •4. Сілтілеу әдістері, аппараттары
- •1. Шлактар мен металдардың жоғалу себептері. Жоғалуды төмендететін әдістер
- •2. Ньютон-Рихман теңдеуіндегі негізгі параметр және оның физикалық мәні
- •3. Металлургиядағы автоклавты процестер
- •4. Көптабанды пештің құрылысы, жұмыс істеу принципі, процестің көрсеткіштері
- •1. Металдарды электрохимиялық ығыстыру негіздері
- •2. Шекаралық ламинарлық қабат және конвективті жылуалмасудағы оның маңызы
- •3. Өндірістік шлактар қандай талаптарға сай болу керек
- •4. Шарпыма пештің құрылысы және жұмыс істеу принципі
- •1. Шаймалау түрлері мен жабдықтары. Мысалдар
- •2. Сәулелі ағындар түрлері. Сәулелі жылуалмасудың негізгі анықтамалары
- •3. Коксқа қатысты кендік жүктеме дегеніміз не, кендік жүктеме процестің жылулық күйіне қалай әсер етеді
- •4. Мыстың шикізатын Ванюков пешінде балқыту процесінің теориялық негіздері
- •1. Шлактың тығыздығы және беттік керілісі, олардың рөлі.(қызыл кітап 247 стр)
- •2. Жылудың сәулеленумен берілуінің негізгі заңдары
- •3. Скрап-кендік процестің технологиясы
- •4. Кентермиялық пештің құрылысы және жұмыс істеу принципі( 207 стр кызыл китап)
- •Кендік шикізаттарды күйдіру түрлері.
- •Термиялық массивті және жұқа денелер, қыздыру ерекшеліктері
- •3. Қара мысты отпен тазалау кезіндегі қоспалардың әрекеті
- •4. Домна пешінде шойынның түзілуі
- •1. Кендік материалдарды автоклавты шаймалау әдісі.
- •2. Ұқсастық критериялары. Рейнольдс критериясының қолданылу аймағы
- •3. Мыс анодтарын қайда және қалай балқытып шығарады
- •4. Темірдің редукциялануы қандай газдармен атқараылады (мысал ретінде, домна пешінің шахтасындағы реакцияларды қарастыру)
- •Гидрометаллургиядағы негізгі процестер мен операциялар (мысал келтіріңіз).
- •2. Орнықпаған режим кезіндегі жылуөткізгіштік
- •3. Кокссыз металл балқыту технологиясы
- •4. Алюминийді электролиз әдісімен алу, электролиз кезінде жүретін негізгі процестер
- •1. Қатты көміртегі арқылы оксидтердің тотықсыздану механизмі мен кинетикасы
- •2. Отынның жану температуралары, есептеу теңдеулері мен қолданылуы
- •3. Темірді жанама және тікелей редукциялау дәрежесі қалай бағаланады
- •4. Никель электролизі кезіндегі технологиялық режимдер
- •1. Металлургияда сорбцияның қолданылуы.
- •2. Ұқсастық теориясының қолданылуы. Ұқсастық теоремалары
- •3. Кен мен концентраттарды жерасты және үймелі шаймалау
- •4. Сазбалшықты Байер әдісімен алудың теориялық негіздері
- •2. Ньютон-Рихман заңы және оның физикалық мәні
- •3. Металлургиялық кокс, көміртегінің, күлдің, күкірттің мөлшері бойынша және кесектілігі бойынша сипаттамасы
- •4. Вольфрам концентраттарын содамен пісіру арқылы өңдеу
- •1.Металдарды алудың металтермиялық әдістері.
- •2. Электрэнергиясынан жылу өндіру принциптері
- •4. Шеелит концентратын автоклавта содамен өңдеу
- •2. Жылуөндіру принципі бойынша пештердің жіктелуі
- •4. Мысты штейндерді конвертерлеу кезінде жүретін реакциялар
- •1. Ионалмастырғыштардың негізгі қасиеті
- •2. Отынның жану жылуы. Шартты отын
- •3. Конвертерлік болаттың сапалық құрамын қалыптастыру, болатты тотықсыздандыру процесінің қажеттілігі
- •4. Құрамында алтыны бар полиметалдық шикізатты үйіндіде шаймалау әдісімен өңдеу
- •2. Өнеркәсіптік пештердің жылулық режимдері
- •3. Электрометаллургиялық өндірісті ұйымдастырған кездегі жаңа процестердің (Мидрекс-процесс) орны мен маңызы
- •4. Жоғарыкремнийлі бокситтерді пісірудің теориялық негізі
- •1. Бейтарап экстрагенттермен металл тұздарын экстракциялау механизмі.
- •2. Пештегі жылу балансын құру сатылары және есептеу жолдары
- •3. Ұнтақ металлургия әдістерімен тұтас вольфрам мен молибденді өндіру
- •4. Болатты тазалау әдістері
- •Металдарды алудың металтермиялық әдістері.
- •2. Отқа төзімді материалдар. Олардың жұмысшы және физикалық қасиеттері
- •3. Концентраттардан теміркендік жентектерді өндіру, шикі және күйдірілген жентектердің сипаттамалары
- •4. Мырышты сульфатты ерітіндісін қоспалардан цементация арқылы тазалау
- •2. Жылудың жылуөткізгіштікпен берілуі. Фурье заңы
- •3. Болатты құю
- •4. Қорғасын өндірісінің технологиялық сұлбасын келтіріңіз
- •1. Автоклавты шаймалаудың механизмі мен кинетикасының ерекшеліктері
- •2. Технологиялық тағайындалуы және конструктивті белгілері бойынша пештердің сыныптамасы, мысал келтіру
- •3. Штейннің жалпы сипаттамасы
- •4. Мыс өндірісің аралық өнімдерін және қалдықтарын өңдеудің жаңа технологиялары
- •1. Сульфидтерді бактериялды шаймалаудың термодинамикасы мен кинетикасы
- •2. Өнеркәсіптік пеш және оның құрылымдық элементтері
- •3. Алюминий гидроксидін кальцинациялау процесі
- •4. Мартен процесі
1. Балқымалардан металдардың кристалдану процесінің механизмі мен кинетикасы
При застывании расплавленного металла можно выделить два одновременно протекающих процесса. Это: образование центров кристаллизации (процесс, требующий некоторого переохлаждения), и рост кристаллов.
Скорость процесса кристаллизации зависит от скорости протекания обоих процессов, в то же время скорость процесса роста кристаллов зависит от скорости образования центров кристаллизации. С увеличением интервала переохлаждения наблюдается увеличение скорости образования центров кри-сталлов (рисунок 8). До некоторого предела увеличивается и скорость роста кристаллов. Однако, при некотором переохлаждении наступает уменьшение скорости кристаллов. В случае сильного переохлаждения будут получаться мелкие кристаллы. Возможно даже отсутствие кристаллизации. В этом случае будут получены аморфные металлы. При небольшом переохлаждении получаются крупные кристаллы. Так получают монокристаллы
Строение и кристаллизация металлов.
Металлы и сплавы в твердом состоянии имеют поликристаллическую структуру, состоящую из отдельных зерен – монокристаллических областей, ориентированных относительно друг друга под различными углами. На границе между зернами атомы имеют менее правильное расположение, чем в объеме зерна. Линейный размер зерен составляет 1–104 мкм.
С помощью рентгеноструктурного анализа установлено, что кристаллическое строение твердых тел, состоящих из различных атомов, описывается 14 различными типами пространственных элементарных ячеек.
Наиболее широко применяются металлы и сплавы, образованные одним из 3-х типов пространственных решеток, определяемых отдельно взятой элементарной ячейкой (рис.1):
– кубической объемно центрированной ОЦК (a–Fe, b–Fe, d–Fe, Cr, W, Mo, V и др.);
– кубической гранецентрированной ГЦК (g–Fe, Cu, Al, Ni, Pb и др.);
– гексагональной плотноупакованной ГПУ (Ti, Mg, Zn, Be и др.).
a б в
|
Рисунок 1 – Атомно-кристаллическое строение металлов с кубической объемно центрированной (а); гранецентрированной (б) и гексагональной плотноупакованной (в) элементарными ячейками
Переход металла из жидкого состояния в твердое (кристаллическое) называется кристаллизацией. Подвижность атомов при снижении температуры уменьшается, устанавливается определенный порядок в их расположении с образованием отдельных групп атомов, близких к элементарным ячейкам, имеющимся в твердом металле. Возникают центры кристаллизации – зародыши, вокруг которых постепенно образуется твердая фаза. Кристаллизация происходит вследствие перехода к более устойчивому состоянию с меньшей свободной энергией.
Когда жидкий металл остывает, температура его снижается, что приводит к высвобождению энергии. Температура является характеристикой суммарной тепловой энергии расплава и связана с кинетической энергией молекул. При охлаждении расплава интенсивность теплового движения молекул снижается. Характеристикой данной энергии является удельная теплоемкость, выражаемая, например, в кДж/(кг∙оС).
Когда расплав достигает температуры, называемой температурой ликвидус, связи между атомами на макроуровне заметно упрочняются. До тех пор, пока жидкая фаза не превратится в твердую, выделяется повышенное количество энергии. Энергия, выделяющаяся на этой стадии, называется скрытой теплотой плавления, энтальпией плавления или просто скрытой теплотой. Температура остается постоянной до окончания процесса фазового перехода. Скрытая теплота измеряется в кДж/кг. Температура, при которой металл или выделившаяся фаза полностью затвердевают, называется температурой солидус.
Для чистых металлов температуры ликвидус и солидус совпадают. Сплавы обычно кристаллизуются в некотором интервале температур, называемом интервалом кристаллизации.
Процесс кристаллизации характеризуют кривыми охлаждения или нагревания, изображенными в координатах температура – время. На рисунке 2 изображены кривые охлаждения металла и двухкомпонентного сплава.
При охлаждении расплавленного чистого металла вначале (участок 1 – 2 рисунок 2,а) понижение температуры идет плавно.
При достижении температуры кристаллизации на кривой охлаждения (рис. 2,а) появляется горизонтальный участок 2 – 3, так как отвод тепла в окружающую среду компенсируется выделяющейся скрытой теплотой кристаллизации.
После окончания кристаллизации температура вновь понижается равномерно (участок 3 – 4 рис. 2, а).
При охлаждении из жидкого состояния сплава двух металлов процесс кристаллизации протекает несколько иначе (рис. 2, б).
а б
Рисунок 2 – Кривые охлаждения металла (а) и двухкомпонентного сплава (б)
Точка 2 соответствует началу выделения из жидкой фазы кристаллов одного из компонентов сплава. Выделяющаяся при кристаллизации теплота замедляет ход кривой охлаждения, и в точке 2 кривая изменяет наклон (участок 2 – 3). Выпадение кристаллов избыточного компонента и равномерное понижение температуры происходят, пока сплав не достигнет определенного состава. В дальнейшем наблюдается одновременная кристаллизация компонентов, происходящая при постоянной температуре (участок 3 – 4 рис. 2,б). После полного затвердевания сплава в точке 4 его температура снова начинает снижаться по плавной кривой 4 – 5.
Температура, соответствующая каким-либо фазовым превращениям в металле или сплаве, называется критической точкой.
При нагревании твердых металлов или сплавов процесс их расплавления сопровождается поглощением теплоты.
