Marta Radziszewska
Zarządzanie
Grupa:43-AH-A-1
Przedmiot: Kadra kierownicza i organizacja pracy kierowniczej
Style i techniki przywództwa
Wstęp
Sprawne funkcjonowanie każdej organizacji uzależnione jest nie tylko od jej pracowników, ale także od osób, które tą organizacją zarządzają. Tematem mojego referatu są ,,Style i techniki przywództwa''. W mojej pracy chciałabym przedstawić czym jest przywództwo, jak jest ono rozumiane i przedstawić klasyfikacje i podziały technik przywództwa.
1. Pojęcie przywództwa
W większości przypadków przez przywództwo rozumiemy wpływanie na zachowanie innych osób, które polega na: zmianie częstości występowania określonych zachowań, tworzeniu nowych wzorców zachowań lub dostarczaniu wskazówek dotyczących modyfikacji zachowań.
Przywództwo pojmowane jest w różny sposób w zależności od podejścia autorów definicji. Poniżej przedstawię te najbardziej popularne.
Zdaniem R.M. Stogdilla, przywództwo jest właściwością i procesem jednocześnie. Od strony procesu, przywództwo polega na ukierunkowywaniu i koordynowaniu działań członków zorganizowanej grupy, której celem działania jest osiągnięcie określonych celów. Proces ten zachodzi bez użycia siły czy przemocy. Od strony właściwości, przywództwo, to zbiór cech osobowości, przypisywane są one osobom, które postrzegane są jako stosujące te działania z pozytywnym skutkiem.
J.W. Gardner sformułował pięć kryteriów wyróżniających ,,przywódców'' od ,,zwykłych kierowników'' pracujących na kierowniczych stanowiskach w organizacji:
,, 1. Przywódca myśli długofalowo, wybiegając daleko poza problemy bieżące i horyzont kwartalnego sprawozdania.
2. Przywódca nie ogranicza się w swych zainteresowaniach do zakresu jednostki organizacyjnej, którą kieruje. Chce wiedzieć jak oddziałują na siebie poszczególne człony przedsiębiorstwa lub instytucji i stara się stale poszerzać zakres swoich wpływów.
3. Przywódca przywiązuje dużą wagę do wizji, wartości i motywacji.
4. Przywódca posiada szczególne umiejętności radzenia sobie ze sprzecznymi potrzebami różnych składowych organizacji.
5. Przywódca nie akceptuje aktualnego stanu rzeczy.''
H. P. Sims i Ch. C. Manz sformułowali cztery etapy przywództwa ze względu na ewoluowanie czynnika efektywności:
a) przywódca -siłacz- sprawuje władzę poprzez rozkazy, jego autorytet wywodzi się z zajmowanego przez niego stanowiska, stara się wymusić na podwładnych posłuszeństwo poprzez strach, co jest mu potrzebne do stosowania kar, mają one doprowadzić do wyeliminowania zachowań niepożądanych z punktu widzenia organizacji
b) przywódca- kontrahent- przyznaje nagrody podwładnym, którzy robią to co on od nich oczekuje, liczy na to, że osoby mu podległe będą posłuszne ze względu na wynikające z tego korzyści
c) przywódca- wizjoner- stwarza interesujące cele komunikując je w porywający sposób swoim podwładnym, chce ich zachęcić do emocjonalnego działania by zrealizować wizję organizacji
d) przywódca- superlider- przywiązuje dużą wagę do usamodzielniania się podwładnych i stara się stworzyć im warunki do rozwoju, motywacja podwładnych oparta ma być na wewnętrznej motywacji i poczuciu odpowiedzialności za rozwiązywanie problemów organizacji
Zgodnie z definicją M. De Pree przywódcą jest osoba, która potrafi zrezygnować ze swoich ambicji by umożliwić innym wcielenie najbardziej nietypowych pomysłów. Zdaniem De Pree, to pracownicy pokazują swoim zaangażowaniem, że ich zwierzchnik jest rzeczywistym przywódcą. Przywódca oddziałuje na zachowania pracowników, nie tłumaczy jednak w jaki sposób mają zrealizować daną wizję, ale dlaczego. Powinien on być przykładem spójności zachowań z wartościami, które deklaruje. Nawiązuje prawdziwe, zażyłe relacje z pracownikami poprzez ciągłe podążanie za deklarowanymi wartościami, w swoim działaniu nie kieruje się obecnie panującą modą1.
Swoją definicję przywództwa stworzył również J. Burns. Jego zdaniem o przywództwie można mówić kiedy zwolennicy za sprawą liderów zabiegają o cele, które reprezentują wartości jednakowe dla całej organizacji lub grupy. Sztuką jest umiejętność dostrzegania i wcielania wspólnych celów, kierowania talentów, wiedzy i zdolności grupy w stronę wcześniej ustalonych wyników. Przywództwo nie wymaga użycia siły, jego celem może być zdefiniowanie kultury grupy lub organizacji2.
Należy też zwrócić uwagę na różnice występujące między zarządzaniem, kierowaniem a przywództwem. Wspominany już wcześniej J.W. Gardner dostrzegł różnicę między tymi pojęciami i zdefiniował je w taki sposób:
,, a) zarządzanie- to proces mający zapewnić wdrożenie programu i osiągnięcie celów organizacji,
b) przywództwo- to proces tworzenia wizji rozwoju i pobudzania ludzkich motywacji,
c) kierowanie- to proces skoncentrowany na nadzorowaniu i koordynowaniu przez przełożonego pracy innych ludzi, podwładnych.''
Zarządzanie jest więc procesem ujętym szeroko, w jego skład wchodzi kierowanie i przywództwo. Odnoszą się one do całej organizacji i ludzi, natomiast samo zarządzanie jest pojęciem przede wszystkim w ujęciu rzeczowym. Zadaniem kierowania jest oddziaływanie na podwładnych w legalnych i sformalizowanych organizacjach. Kierownik posiadając określone cechy osobowości ma możliwość stania się przywódcą, rozwijanie tych umiejętności powinno być priorytetem, wizja organizacji jest oparta na wartościach deklarowanych przez daną organizację3.
Przywództwo jest w bezpośredni sposób związane z pojęciem władzy. Najbardziej znaną definicję władzy sformułował Max Weber. Jego zdaniem władza polega na wymuszaniu podporządkowania za pomocą użycia siły. Weber odróżniał pojęcie władzy od pojęcia autorytetu. Autorytet jego zdaniem związany jest z akceptowaniem posłuszeństwa i uznaniem pozycji panującego. Max Weber uważał, że władza jest szczególnym typem zachowania, który polega na modyfikowaniu zachowań innych osób. Mając władzę, dana osoba posiada środki umożliwiające jej sprawowanie owej władzy. Przykładami oddziaływania na zachowania innych mogą być bodźce materialne, perswazja lub przemoc psychiczna. W wyniku tego oddziaływania powstają relacje nadrzędności i podrzędności między podwładnymi i rządzącymi. Posiadanie władzy wiąże się z możliwością podejmowania decyzji, narzucaniem innym swojej woli i egzekwowania określonych zachowań. Weber próbował znaleźć odpowiedź na pytanie dlaczego podwładni akceptują władzę i w tym celu wyodrębnił trzy rodzaje władzy: władzę tradycyjną, władzę charyzmatyczną i władzę racjonalną. Władza tradycyjna opiera się na dziedziczeniu określonej pozycji społecznej w wyniku sukcesji i przechodzenia władzy z pokolenia na pokolenie. W zależności od prawa zwyczajowego danego społeczeństwa może się ona przejawiać w trzech formach: patriarchat- władza mężczyzn, matriarchat- władza kobiet, gerontokracja- władza starszych. Źródłem władzy charyzmatycznej są pewne cechy charakteru, które powodują, że człowiek staje się przywódcą pod wpływem wewnętrznej siły. Władza racjonalna wynika z wypracowanych reguł czy procedur postępowania, pochodzi z mianowania lub z wyboru4.
Oprócz typów władzy określonych przez Maxa Webera można wyróżnić także inne rodzaje: władza formalna, władza nagradzania, władza wymuszania, władza odniesienia i władza ekspercka.
Pierwszy typ to władza formalna. Jest to wywieranie wpływu na innych poprzez autorytet formalny, to znaczy że organizacja wyznacza ludziom określone funkcje i stanowiska. Wszyscy kierownicy dysponują tym rodzajem władzy, natomiast im wyżej w hierarchii kierowniczej tym jej zakres jest większy.
Władza nagradzania jest wywieraniem wpływu poprzez nagrody. Oddziałująca osoba nagradza osobę jej podwładną za skuteczne wykonanie poleceń. Nagrody mogą mieć charakter formalny np. podwyżki, premie, awanse i charakter nieformalny np. pochwały, uznanie. Znaczenie tego typu władzy uzależnione jest od kontroli kierownika nad profitami i ich znaczeniem dla pracowników.
Władza wymuszania jest to wywieranie wpływu poprzez stosowanie kar. Można karać osobę na którą się oddziałuje za niewykonanie lub nieodpowiednie wykonanie danego zadania. Wymusza się stosowanie się do określonych wymagań. Kary mogą mieć charakter formalny np. nagana, kara finansowa lub charakter nieformalny np. brak akceptacji grupy, przymus psychologiczny. Jest ona tym większa im bardziej restrykcyjne środki posiada kierownik i im większy budzą strach wśród podwładnych.
Władza odniesienia, wywieranie wpływu w tym przypadku oparte jest na naśladownictwie i utożsamianiu się z określoną osobą. Władza odniesienia oparta jest na charyzmie, powstaje emocjonalny związek pomiędzy osobą posiadającą władzę, a osobą na którą oddziałuje. Skutkiem tej władzy jest szacunek i oddanie i identyfikacja z osobą oddziałującą. Stopień władzy uzależniony jest od tego czy kierownik jest wzorem do naśladowania dla grupy.
Ostatni rodzaj to władza ekspercka. W tym przypadku wywieranie wpływu odbywa się poprzez posiadane informacje i fachową wiedzę. Podstawą jest pozycja jaką osoba wywierająca wpływ zajmuje w sieciach informacyjnych jak również jej kompetencje. Jeśli kierownik posiada rozległą wiedzę a podwładni chcą się od niego uczyć to władza jest znacznie większa5.