19. Жауапкершілік орталықтары бойынша есепті ұйымдастырудың мәні

Жауапкершілік орталықтарын бөлектеп көрсету олардың қызметтерін есепке алу, бақылау және басқару тиімділігін елеулі арттыруға мүмкіндік береді. Басшылары міндеттерінің өкілеттілігінің көлемі бойынша – бұл шығындар, сату, пайда және инвестициялар орталықтары.

Қоғамдағы жауапкершілік орталықтары болып өндірістік цехтар, ұйымдастыру қызметі мен бөлімдер, яғни басшыларының өздері жұмсаған шығындары немесе алынған нәтижелердің дұрыстығына жауап беретін кәсіпорынның құрылымдық элементтері екенін анықтап отырмыз

Жауапкершілік орталықтары бойынша есепті ұйымдастыру кезінде әр орталықтың басшылары мен жауапты адамдарының өкілеттіліктері, құқықтары мен міндеттері саласын нақты анықтап, олардың көпшілігінде шығындарды ғана емес, сонымен қатар олардың қызметі көлемін өлшеу, анықтауға мүмкіндігі болуына ұмтылу керек.

20. Нормативті шығындар орталығы

Қоғамдағы шығындар орталығы - өз қызметінің сан алуандығымен, техникалық жабдықталу деңгейі және еңбекті ұйымдастыруымен ерекшеленетін бастапқы өндірістік және қызмет көрсетуші бірліктер болып табылады. Біз шығындар орталығының негізгі екі типін бөліп, көрсетуді ұсынып отырмыз:

- нормативті шығындар орталығы;

- басқарушылық шығындар орталығы.

Нормативті шығындар орталығы – басшысы өнім бірлігіне жұмсалатын шығындардың жоспарлы деңгейінен артып кетпеуін қамтамасыз ететін бөлімше. Қоғамда осындай орталықтар ретінде өндірістік цехтар, шикізаттар мен материалдарды сатып алу бөлімшесі қарастырылады.

21. Басқарушылық шығындар орталығы

Қоғамдағы шығындар орталығы - өз қызметінің сан алуандығымен, техникалық жабдықталу деңгейі және еңбекті ұйымдастыруымен ерекшеленетін бастапқы өндірістік және қызмет көрсетуші бірліктер болып табылады. Біз шығындар орталығының негізгі екі типін бөліп, көрсетуді ұсынып отырмыз:

- нормативті шығындар орталығы;

- басқарушылық шығындар орталығы

Басқарушылық шығындар орталығы – басшысы шығындар жиынтығының жоспарлы деңгейінің сақталуына жауап беретін бөлімше. Біздің жағдайда, бұл – бақылау мен басқару қызметтің іске асыратын әкімшілік-басқарушылық қызметкерлері және бухгалтерия болып табылады.

22. Шығындар функцияларын анықтаудағы жалпы ұстанымдар

Басқару есебінде шығындар әртүрлі мақсаттар үшін әртүрлі әдістермен жіктеледі, яғни ол бір мағыналы емес. Шығын факторы – бұл шығындардың пайда болуына әкелетін кез келген оқиғалар немесе жағдайлар. Шығындарды топтастыру арқылы оларды пайда болу орындары, шығындарды тасушылар мен шығындар түрлері бойынша топтастырады.

Шығындар пайда болу орындары бойынша шығындар цехтер, құрылымдар бойынша есептелінеді. Бүл шығындар жауапкершілік орталығы бойынша өндірістік өзіндік құнын есептеуге келтіреді.

Шығындарды тасушылар деп өнімнің түрлерін айтады.

Шығындар түрлері бойынша экономикалық біртекті элементері мен калкуляция статьялары жатады.

«Шығындардың» мәнін түсіну үшін оны үш жақты қарастыру қажет. Біріншіден, шығындар ресурстарды пайдаланумен анықталады. Екіншіден, шығындар ақшалай өлшеммен көрсетілген, пайдаланылған ресурстардың санын көрсетеді. Үшіншіден, шығындар кез келген бөлімшенің қызметі, өнімді өткізуді, яғни олардың іске асырылу жағдайын салыстырады.

Осыдан келіп, шығындар өзіндік құнға қарағанда едәуір кең және бір мезгілде белгілі мақсаттарға ақшалай көріністе ресурстарды пайдалану деңгейін көрсетеді