- •1. Басқару есебінің қызметтері
- •2. Басқару есебін ұйымдастыру
- •3. Басқару есебінің негізгі аспектілері
- •4. Шығындар орталығы және олардың қызметі
- •5. Шешім қабылдауда негізгі факторларды анықтау, жоспарлау және бақылауды қалыптастыру
- •6. Шығын факторлары және оны анықтау
- •7. Шығындардың жіктелуі бойынша негізгі міндеттері
- •8. Жіктеу белгілері бойынша шығын түрлері
- •9. Өнімнің өзіндік құнын қалыптастырудың негізгі аспектілері
- •10. Өнімнің өзіндік құнын қалыптастырудың негізгі принциптері
- •11. Үстеме шығындар туралы түсінік жне түрлері
- •12. Қосалқы қызмет шығындарын өндірістік бөлімшелерге бөлудің маңызы
- •13. Қосалқы қызмет шығындарын есепке алу
- •14. Өндірістегі жоғалтулар туралы түсінік
- •15. Нормативті және нормадан тыс жоғалтулар
- •16. Стратегиялық жоспарлау және оның қарастыратын ауқымы
- •17. Кәсіпорын үшін стратегиялық жоспарлаудың маңызы
- •18. Шығындардың калькуляциясында авс жүйесінің мәні
- •19. Жауапкершілік орталықтары бойынша есепті ұйымдастырудың мәні
- •20. Нормативті шығындар орталығы
- •21. Басқарушылық шығындар орталығы
- •22. Шығындар функцияларын анықтаудағы жалпы ұстанымдар
- •23. Шығындар функциясын бағалаудағы ескерілетін факторлар
- •24. Шығындардың жіктелуі бойынша негізгі міндеттері
- •25. Өндірістік есептегі қадамдық әдіс
- •26. Стратегиялық жоспарлау, оның құрылымы
- •27. Стратегиялық нұсқауларды бағалау критерийлері
- •28.Стратегияны іске асыру процесінің элементтері
- •29. Бюджеттер туралы түсінік, олардың түрлері
- •30. Бақыланбайтын факторларға не жатады?
- •31. Бюджетті өзгерту үшін қандай қадамдар жасалады?
- •32. Бюджетті құрудағы ауытқулар және олардың түрлері
- •33. Жауапкершілік орталықтарының есебін жүргізудің маңызы
- •34. Жауапкершілік орталықтары бойынша есептің функциялары мен принциптері
- •35. Трансферттік баға және оның түрлері
- •36. Өнімнің өзіндік құнын қалыптастырудың принциптері
- •37. Шығындар функциясын есептеудің жүйелері
- •38. Қосалқы өндіріс шығындарының есебі
- •39. Бақыланбайтын факторларға не жатады?
- •40. Трансферттік баға және оның түрлері
8. Жіктеу белгілері бойынша шығын түрлері
Шығын факторы – бұл шығындардың пайда болуына әкелетін кез келген оқиғалар немесе жағдайлар. Шығындар пайда болу орындары бойынша шығындар цехтер, құрылымдар бойынша есептелінеді. Шығындар түрлері бойынша экономикалық біртекті элементері мен калкуляция статьялары жатады. Топтастырылатын белгілеріне байланысты жасалатын шығындар жіктемесі: Мазмұны бойынша; Өнімнің өзіндік құнына енгізу әдісі бойынша; Өндіріс көлемінің өзгерісіне қатысы бойынша. Шығындарды жіктеудің мақсаты – жалпы массадан тек релевантты шығындарды бөліп көрсету. Релевантты шығындар деп тек шешімді қабылдау барысында ғана өзгеретін, болашақ шығындарды есептеуге болады. Шығындардың жіктелуі- Кіретін және шығатын; тікелей және жанама; негізгі және үстеме; өзіндік құнға кіретін және есепті кезең шығындары; бір элементтік және кешенді; ағымдағы және біржолғы. Тұрақты және айнымалы; бағалау кезінде есепке алынатын және алынбайтын; қайтарымы жоқ шығындар; ескерілмеген ситуациялық шығындар; шекті және өсімді; жоспарлы және жоспарланбаған; реттелетін және реттелмейтін.
9. Өнімнің өзіндік құнын қалыптастырудың негізгі аспектілері
Негізінде өнімнің өзіндік құнын қалыптастыру үшін мынадай қағидаттар орындалу қажет:
1. Айқын шектеу, шығындарды кәсіпорынның қызмет салалары бойынша: шаруашылық қызмет, күрделі салымдар, өнеркәсіптік емес өндіріс және ауыл шаруашылығы, инвестициялық, қаржылық.
2. Тікелей байланыс шығындарын процестерімен байланыстыру.
3. Шығындардың ұдайы өндіріс процесінде негізгі өндірістік қызметінде өтеу керек.
4. Толық есеп нақты шығындар бойынша өндіріс деңгейіне қарамастан жүргізу, нормаларын, сапа стандарттарын, техникалық және басқа шарттарды көрсететін қазіргі деңгейін пайдаланып отырған техниканың сақтау, технология және өндірісті ұйымдастыру.
5. Тікелей байланысты өндіріс шығындарын өнімнің белгілі бір кезеңінде сақтау.
10. Өнімнің өзіндік құнын қалыптастырудың негізгі принциптері
Өнімдердің өзіндік құнын қалыптастырудың негізіне келесі принциптер қолданылған:
1. Кәсіпорынның шығындарын қызмет салалары бойынша анық бөлу: шаруашылық қызмет, күрделі қаржы (салым), өнеркәсіптік емес өндіріс және шаруашылық, инвестициялық, қаржылық.
2. Шығындардың айналым процесімен тікелей байланысы.
3. Негізгі өндірістік қызметті жаңғырту үшін ұдайы өндіріс процесінде шығындардың орнын толтыру.
4. Өндірісті ұйымдастыру, технология мен техникалар деңгейінің қазіргі жағдайын сапасына, техникалық және басқа шарттарының нормаларын сақтау деңгейіне қарамай нақты шығындардың толық есебі.
5. Өнімдер өндірісінде шығындардың белгілі бір кезеңімен тура байланысы.
11. Үстеме шығындар туралы түсінік жне түрлері
Үстеме шығындарға өндіріске қызмет көрсету және негізгі және көмекші цехтардың жұмысын ұйымдастырумен байланысты шығындар жатады. Оларды тікелей дайын өнімдердің түрлеріне , өндірістік процеске, сату көлеміне, сатып алатын топқа жатқызуға болмайды. Бір сөзбен айтқанда , үстеме шығындар өндірісті басқарумен және қызмет көрсетумен байланысты шығындар.
Өндірістік үстеме шығындар — бұлар өндірісті ұйымдастыру, оған қызмет ету жəне басқару шығындары. Олар өндірістік құрамдарда — учаскелерде, цехтарда, өндіріс бөлімшелерінде орын алады.
Үстеме шығындар өндірістік емес (жалпы шаруашылық) жəне өндірістік (жалпы өндірістік) болып екі топқа бөлінеді.
Жалпы шаруашылық шығындары өндіріске жалпы қызмет ету, негізінен өндірісті ұйымдастыру жəне басқарумен байланысты. Шығындардың осы тобына жатқызылатыны: əкімшілік-басқару шығындары, ғимараттарды қалыпты сақтау жəне жөндеу, жалпы шаруашылыққа жататын құрылғылар, жұмыс күшіне байланысты шығындар: таңдау, сұрыптау, басшыларды оқытып дайындау, қайта даярлау жəне білім деңгейін жетілдіру, міндетті салықтар, заңнамалар тəртібімен бекітілген төлемдер.