Бірінші жыл үшін жабдықты ауыстыруды талдау

Көрсеткіштер	Қалдыру	Ауыстыру
Түсім	100	100
Шығындар мен жоғалтулар:
Айнымалы	70	50
Амортизация	12	10
Ауыстыру кезіндегі жоғалтулар		50
Барлық шығындар мен жоғалтулар	82	110
Операциялық пайда	18	(10)

Кестеден көріп отырғанымыздай, станокты ауыстыру нәтижесінде бірінші жылы 10 мың доллар зиян болған. Егер ескі станокты қалдырсақ, онда өндірістік бөлімшенің басшысының ойынша жағдай тиімді цехтың қызметінің нәтижесі жоспарға сәйкес болады. Бірақ басшы ауысып кетуі мүмкін, жұмыстан шығып кетуі мүмкін. Сондықтан шешім қабылдауда кәсіпорын үшін тиімді жағын ойлау қажет.

2. Қандай да бір өнім түрін өндіруді тоқтату туралы шешімдер қабылдау

Кәсіпорынның қаржылық зардаптарын талдау үшін шешім қабылдауда пайда көлемінің өзгерісіндегі нәтижесін ескеру қажет. Бұл талдау кәсіпорынның маржиналды тәсіліне сәйкес келетін пайда мен зиян жөніндегі екі есепті салыстыру болып табылады. Бір есепте сараланым туралы барлық мәліметтер енгізілсе, ал екіншісінде бұл ақпараттар жоқ. Негізгі шешілетін проблема – бұл өнімді, қызметті немесе бөлімшені қалдыру немесе оларды алып тастау.

Мысал. Кестеде АВС кәсіпорындары үшін мәліметтер берілген: бүкіл кәсіпорын үшін және С бөлімшесі үшін пайда мен зиянның есебі берілген.

1. кесте. Кәсіпорын және С бөлімшесі бойынша пайда мен зиянның есебі (доллармен)

Көрсеткіштер	А ж/е В бөлімшелері	С бөлімшесі	Бөлімшелер бойынша барлығы
Өткізуден түсім	135 000	15 000	150 000
Айнымалы шығындар	52 500	7 500	60 000
Маржиналды пайда	82 500	7 500	90 000
Тұрақты шығындар	55 500	16 500	72 000
Пайда (бөлімшлер бойынша)	27 000	(9 000)	18 000
Таратылмаған тұрақты шығындар (сегменттерге)			12 000
Салыққа дейінгі пайда			6 000

Кәсіпорын сегмент операцияларына байланысты тұрақты шығындар өнімге немесе сегментке бөлінбей-ақ жатқызылай береді.

2. кесте. Баламалы шешімдерді бағалау үшін мәліметтер

Көрсеткіштер	Баламалар		«Жою» нұсқасының пайдасына ауытқу
	С бөлімшесін қалдыру	С бөлімшесін жою
Өткізуден түсім	150 000	135 000	(15 000)-азаю
Айнымалы шығындар	60 000	52 500	7 500 шығынның азаюы
Маржиналды пайда	90 000	82 500	(7 500)-азаю
Барлық тұрақты шығындар	84 000	67 500	16 500-шығынның азаюы
Салыққа дейінгі пайда	6 000	15 000	9 000-пайданың көбеюі

Бұл мысалда біз сегментке жатқызылған барлық тұрақты шығындар жойылатын шығындар болды деп есептейміз, яғни бұл шығындардан С бөлімшесі өз қызметін қысқартса, құтылуға болады деген сөзді білдіреді. 1 мен 2 кесте талдаудан, егер С бөлімшесі жойылатын болса, онда кәсіпорынның пайдасы 9 000 долларға көбеетінін көреміз.

Бұл шешімге басқа да көзқарас бар. 2 кестенің 3-ші бағанасына көз жүгіртеміз. Пайданың 9 000 долларға ауытқуын түсім мен шығын элементтерінің екі баламалар бойынша ауытқуларынан түсіндіруге болады. Егер барлық тұрақты шығындар С бөлімшесінің жойылатын болса, онда операциялық зиян (1 кестедегі 9 000 доллар) С бөлімшесінің таралуымен жойылады.

3. кесте. АВС кәсіпорынның түсімімен шығындарын өсімді талдау

С бөлімшесінің жойылуы жағдайындағы ұтыс	Сомасы, доллармен
Өткізуден түсімдердің көбеюі (сату көлемі)	жоқ
Шығындардың азаюы (7 500 долл + 16 500)	24 000
Ұтыс барлығы	24 000
С бөлімшесінің жойылуымен болатын жоғалтулар
Өткізуден түсімдердің азаюы (сату көлемі)	15 000
Шығындардың көбеюі	жоқ
Жоғалтулар барлығы	15 000
Жойылу жағдайындағы пайда өсімі (ұтыс алу жоғалтулар)	9 000

Нақты бір өнімге немесе сегментке жатқызылған шығындарға сәйкес келетін жойылатын шығындарды бөлудің маңызы зор. Жойылатын шығындар – бұл өсімді шығындар, себебі олар бөлімше жұмыс істегенде ғана болады.

Осы жойылатын шығындардың сомасын анықтаудың маңыздылығын түсіну үшін С бөлімшесінің басшылары мен кураторлары осы бөлімше тараған кезде басқа бөлімшеге ауысады деп топшылаймыз. С бөлімшесінің 16 500 доллар тұрақты шығындарының 12 000 доллары осы қызметкерлердің еңбек ақысы болып есептелінеді. біздің топшылауымыздың арқасында С бөлімшесінің жойылу нәтижесі өзгереді.

Доллармен:

Жойылу кезіндегі ұтыс:
Айнымалы шығындардың азаюы	7 500
Тұрақты шығындардың азаюы	4 500
Ұтыс – барлығы	12 000
Жойылу кезіндегі жоғалтулар
Өткізуден түскен түсімінің азаюы	15 000
С бөлімшесінің жойылу нәтижесінде пайданың азаюы	3 000

Біздің топшылауымызға сәйкес енді жойылатын тұрақты шығындар С бөлімшесінің жойылуы жағдайында 4 500 доллар құрайды (16 500 – 12 000). Егер маржиналды пайда жойылатын тұрақты шығындардан артық болса, кәсіпорынның бұл бөлімшесін жою пайдасыз болып есептелінеді. бұл ереже пайда өсімді талдаудың негізгі идеясын анықтайды. Егер біз осы ережені мысалға АВС кәсіпорындарына пайдалансақ, онда талдау төмендегідей болады:

С бөлімшесі	Доллармен
Маржиналды пайда	7 500
Алу жойылу тұрақты шығындар	4 500
Пайданың өзгеруі	3 000

С бөлімшесінің жойылу жағдайында АВС кәсіпорынның пайдасы шынымен 3 000 долларға азаяды. С бөлімшесінің қызметі туралы есепте 9 000 доллар туралы зиян көрсетілмеген, осы қорытынды әділ болып табылады.

Сонымен, пайдасы жоқ сегментті (өндірістік желіні, қызметтер мен бөлімшелерді) жою туралы шешім қабылдау үшін талдаудың екі құралы талап етіледі:

1. маржиналды тәсілді пайдаланумен есепті жасау;

2. өсімді талдау. Біріншісі жойылатын тұрақты шығындарды анықтауға, бұл шешімде олар релевантты болып есептелінеді, ал екіншісі екі баламалы нұсқалар үшін операциялық нәтижелерді салыстыруға көмектеседі: сегментті қалдыруға немесе оны жоюға.