3. Саяси институтар мен жүйелерге талдау жасау

Саяси билік адамдардың көптеген топтары арасындағы қатынастардың ерекше нысаны ретінде, сондай-ақ, саяси және құқықтық нормаларды білдірген өз еркін жүзеге асырудағы олардың нақты қабілеті ретінде түсіндірілуі мүмкін.

Саяси билік қайсыбір белгілермен сипатталады:

а) жариялылық - жалпыға ортақтық және өзгешеліксіз, әдетте, ол барлық азаматтарға арналады;

б) басқарудың мемлекеттік және мәжбүрлеу аппаратының бояуы;

в) істерге араласушылық — саяси биіктің барлық қоғамдық процестерге және қоғамның тіршілік қызметтерінің барлық салаларына араласушылығы;

г) бір орталықтылық - шешімдер қабылдаудың бірыңғай орталығының болуы;

д) ресурстардың саналуандығы — мұның биліктің басқа түрлерінен айырмашылығы болады, өйткені ол билік ресурстарының барлық түрлерін пайдаланады.

Саяси биліктін негізгі міндеттері:

а) қоғамды басқару стратегиясын жасау;

б) қоғам дамуының негізгі бағыттары бойынша нақты шеші-мдср әзірлеп, қабылдау;

в) қоғамдық процестерді жедел басқару мен реттеу;

г) қоғам дамуының тұрақтылығы мен бағытының аса маңызды өлшемдерін бақылау.

Саяси биліктің дамуындағы негізгі үрдістер:

а) билікті демократияландыру процесі (демократиялық нысандардың пайдасына авторитарлық және тоталитарлық билік нысандарынан бас тарту);

б) билікті интернационалдандыру, яғни нақты саяси билікке халықаралық проблемалар (ғаламдық проблемалар) әсерінің артуы, жекелеген елдердің заңнамалары;

в) саяси билікті бөлшектеу;

г) биліктің әртүрлі тармақтары арасында жанжалдардың өршуі;

д) билік аппараты төрешілдігінің жоғары қарқындары.

Биліктерді бөлу

Биліктерді бөлу - бұл саяси-құқықтық доктрина және сонымен бірге конституциялық принцип, ол демократиялық мемлекеттер мен жүйелерде билікті ұйымдастырудың негізі.

Биліктерді бөлу идеясы бұдан көп бұрын пайда болған. Алайда биліктерді бөлудің теориялық тұжырымдамасы Д.Локк пен Ш.Монтескьенің есімдерімен лайықты байланысты болды.

3-ші тақырыпқа бақылау сұрақтары:

1.Саясат –зерттеу объектісі .

2.Саясат пен ақлиқаттың өзара қатынасы жөніндегі негігі көзқарастар.

3.Саясат және салыстырмалы саясаттану.

4.Қазіргі қоғамдағы саясат және саяси қағидалар.

5. Саяси қатнастардағы қазіргі ұлт саясатының негізгі қағидалары.

Негізгі әдебиеттер

1. Антология мировой политической мысли. В 5-ти томах. –М., 1997.

2. Антология социально – политической мысли Казахстана (с древнейших времен до наших дней) : в 2 т. Алматы: Ин-т развития Казахстана, 2002.

3. Әлемдік саясаттану антологиясы: 10 томдық.-Алматы: ЖШС «Қазақстан» баспа үйі, 2007.

4. Қазақстан Республикасының Конституциясы.Алматы,2008.

5. ҚР-ның Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауы «Қазақстан – жолы-2050: «Бір мақсат,бір мүдде, бір болашақ» ,14 қаңтар 2014ж.

6. Полиология.Учебник для студентов высших учебных заведений. Под общ.ред. А.Н.Нысанбаева.-Алматы,1998.

7. Жамбылов Д. Саясаттану. Алматы «Жеті жарғы» 2008 ж.

8. Байділдинов Л.Ә. «Теориялық саясаттану», Алматы 2005ж.

9. Балғымбаев А. «Саясаттану», Алматы 2004ж.

10. Таубаева М.Е. Саясаттану пәнінен әдістемелік көмекші оқу құралы.

Шымкент ОҚМУ 2003.

11. Қуандық Есенғазы «Саясаттану негіздері», Астана 2000ж.

12. История политичексих учений М 2002 г.

13. Нысанбаев Ә. Қазақстан Демократия. Рухани жаңару. Алматы, 1999

14. Саясаттануға кіріспе. Проф. Т.Т.Мустафиннің редакциясында. Алматы, 1994, 1,2,3 бөлімдері.

15. Ш.Уәлиханов. Таңдамалы Алматы, 1995.

16. Аль-Фараби историко-философские трактаты. Алма-Ата, 1985

17. Қазақстан Республикасының Конституциясы. Алматы ,2007.