5.2. Қосымша әдебиеттер

1. Гаджиев К.С. Политическая науки, часть1,2.М., 1994.

2. Основы политической науки. Учебное пособие под.ред.проф В.П.Пугачева М.1994г.

3. Политология. Энциклопедический словарь, М, 1993.

4. Жамбылов Д.А., Жамбылова Г.Ж. Саясаттану сөздігі Алматы., «Экономика» 1997 .

5. Астана Саммитінің Декларациясы, Егемен Қазақстан 2010ж. 15 желтоқсан

6 .Р.Әбсаттаров Саясаттану негіздері (Екі томдық оқу құралы),Алматы «Қарасай» 2011.

7. Таубаева М.Е. Қазақстан Республикасындағы президенттік институттың қалыптасуы мен дамуы. Оқу-әдістемелік құралы,ОҚМУ.,Шымкент – 2011.

8. Таубаева М.Е. Қазақстан Республикасындағы парламенттік институттың қалыптасуы .Оқу-әдістемелік құралы,ОҚМУ.,.Шымкент – 2012.

9. Қазақстан Республикасының Президенті – Елбасы Н.Ә. Назарбаевтың 2012 жылғы 14 желтоқсандағы «Қазақстан -2050» Стратегиясы : қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты » атты Қазақстан халқына Жолдауы //Егемен Қазақстан ,15.12.2012ж.

10.Таубаева М.Е. Қазақсатан Республикасы халықаралық қатынастар мен әлемдік саясаттың акторы ретінде. Оқу құралы.,ОҚМУ,Шымкент,2013ж.

11.Таубаева М.Е. Қазақстан Республикасындағы саяси партиялар және қоғамдық қозғалыстар мен ұйымдардың қалыптасуы: салыстырмалы саяси талдау. Оқу құралы ,ОҚМУ., Шымкент- 2014ж., 7,75 б.т.

12. Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауы Қазақстан-жолы 2050: бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ» 17 қаңтар 2014ж.

13. Таубаева М.Е., Байқонысов Е.Р. Қазақстан жолы 2050 : Ұлттық қауіпсіздік және халықаралық қатынастар мәселесі. ҚР Президенті Н.Ә.Назарбаевтың «Қазақстан жолы – 2050: «Бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ» атты 2014 жылғы 17 қаңтардағы Жолдауы туралы оқу-әдістемелік нұсқау.ОҚМУ, Шымкент-2014ж,39 б.

14..Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауы «Нұрлы жол – болашаққа бастар жол» 11 қараша 2014ж.

13-ші лекция

ӘЛЕМДІК САЯСАТ ЖӘНЕ ҚАЗІРГІ ЗАМАНҒЫ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚАТЫНАСТАР

1.Әлемдік саясат және халықаралық қатынастар зерттеудің нысаны ретінде.

2.Қазіргі халықаралық қатынастардың негізгі даму тенденциялары.Жаһандану

3.Сыртқы саясат – халықаралық қатынастар жүйелерінің негізгі компоненті.

4.Әлемдік саяси процестегі халықаралық ұйымдар.

1.Әлемдік саясат және халықаралық қатынастар зерттеудің нысаны ретінде.Әлемдік саясат деп- мемлекеттердің және басқа халықаралық субьектілердің әлемдік сахнадағы іс-әрекетінің жиынтығын айтамыз. Ол әлемдік қауымдастықтың өміріне қатысты шешімдерді шығару және оларды жүзеге асыруды, мемлекеттердің түбегейлі мүдделеріне сәйкес ұстанымдар мен мақсаттарды қамтиды.

Әлемдік саясат халықаралық қатынастардың өзегін құрайды. Оған сыртқы саясат пен халықаралық қатынастар және халықаралық саясатқа бөлінеді.

Сырқы саясат –жеке мемлекеттердің дүниежүзілік дәрежеде іс-әрекеттері жатады. Халықаралық саясатқа Мемлекеттік мүдделерді жүзеге асыруға бағытталған мемлекеттер, жеке адамдар т.б. арасындағы қоғамдық қатынастарды айтамыз. Халықаралық қатынастар деп халықтар, мемлекеттер Мемлекеттік жүйелер арасындағы дүниежүзілік деңгейде жүргізілген саясаттар жиынтығын айтады.

Қазіргі кезде әлемдік саясатты жүргуде қоғамдық-саяси ұйымдар мен қозғалыстардың белсенділігі артып келеді. Халықаралық қатынастарда негізгі рөлді мемлекет атқарады.

Мемлекеттердің халықаралық қатынастардағы жағдайы, ондағы орны көптеген себептерге байланысты. Солардың ішінде ең бастысы-мемлекеттер күшінің арақатынасы, арарсалмағы. Бұл мәселелер Қазақстан өз алдына егемендігін алғаннан кейін өзгере бастады. Тілге мемлекеттік мәртебе беріліп, өренді өзгерістер жүруде. Көп ұлтты Қазақстанда саяси, экономикалық, әлеуметтік, ғылыми-техникалық, мәдени жетістіктеріне байланысты. Халық осы тұрған жері мен заңын, саяси өміріне жауаптылықпен қарауы да заңдлықтарда айтылған.

Қоғамның саяси өмірінде орын алатын мәселенің бірі-дін. Мысалы АҚШ-тағы ұлт-азаттық күрес кезінде діни қайраткерлердің көбі реолюцияға қатысып, түрлі азаматтық құқық жағдайлары жөнінде болды. Мұсылман елдерінде ислам мемлекетін құру, ел Конституциясының Құранға сәйкес келуін талап ету, шариат заңдарн сақтау идеялары діннің саяси процесіне ықпал ететіндігін байқатты.

Қазақстан Республикасында заң баптарына сай әркімнің ар-ождан бостандығына құқығы бар. Мұның бәрі елімізде дінге деген көзқарастар түбегейлі өзгеріп, халқымыз адамзат өркениетінің, рухани байлығының бір көзі-дінімен қайта қауышуда.

Халықаралық саясатпен тығыз байланысты ұғым «ұлттық мүдде». Бірақ әлемдегі мемлкекеттердің көпшілігі көпұлтты. Сондықтан Мемлекеттік мүдде мен ұлттық мүдде сәйкес келе бермейді. Ұлттық мүддемен етене байланысатын ьағы бір ұғым «ұлттық қауіпсіздік».

Сыртқы саясаттың қалыптасуына әр түрлі жағдайлар ықпал жасайды. Оның ең маңыздысы-мемлекеттің орналасқан географиялық ортасы. Халықаралық саясатты қалыптастыруға идеологияның да қатынасы бар.

Қазақстанның сыртқы саясатының негізнде өзінің қауіпсіздігін, егемендігі мен территориялық тұтастығын қамтамасыз ететін, мемлекетіміздің дүниежүзілік қауымдастыққа енуіне, республика ішіндегі реформаларды жүзеге асыруға, оның тиімді және өсіңкі экономика, тұрақты демократиялық инститтуттар жасауға, Барлық республика халқының құқығы мен бостандықтарын қорғауға қолайлы жағдайлар жасау мүдделері жатыр.

Жеке адамдардың саяси белсенділігі мен ететін ықпалды әр түрлі. Саясатқа қатысу шамасына қарай олард мынадай түрлерге бөледі.Қоғамның қарапайым мүшесі. Саяси жұмысқа тура араласпайтындар. Өз еркімен саяси жұмысқа араласатындар. Саяси қайраткерлер. Кәсіби саясаткерлер. Жеке адамдардың саяси белсенділікке қатысу мүмкіндігі мол болса, қоғамдағы орны өте жоғары болады. Тұлғаның саяси өмірге белсенді араласуы үшін материалдық, әлеуметтік-мәдени, саяси-құққтық алғышарттар қажет. Сондықтан да демократиялық мемлекет өз мүшелерінің жалпы мәдениетін, оның ішінде саяси сауатын көтеруге тырысады.

Саяси ғылымда негізгі орын алатын және мәні бар мәселелердің бірі- адам бостандықтары мен құқықтары. Жеке адам құқығы мәселесіне аса зор үлес қосып, тарихта өшпес аттарын қалдырған ойшылдар: Т.Гоббс, Дж.Локк, Ш.Монтескье, Ж.Ж.Руссо. т.б. Олар адам құқығының негізгі қағидаларын ең алғаш анықтап, белгілеп бергендер болды.

Қазақстанның қазіргі сыртқы саясатының негізгі мақсаттары мен принциптеріне мыналар жатады:

- Мемлекеттік мүддені қорғау;

- экономикалық реформаларды жалғастыру;

- демократиялық институттарды күшейту;

- сыртқы жағдайды барынша қамтамасыз ету;

- әлем елдерімен тұрақтылықта болу;

- серіктестік қатынастарды дамыту;

- ғаламдық және аймақтық интеграциялық процестерге белсене араласу;

- халықаралық ұйымдармен ынтымақтастықты тереңдету.

Сайып келгенде, Қазақстан егеменді және тәуелсіз мемлекет ретінде қалыптасты және әлемдік қоғамдастықтың толық құқылы мүшесіне айналды. Сонымен қатар республиканың халықаралық деңгейде мүдделі болып отырған келелі мәселесі- қарусызданы мен халықаралық қауыпсіздікті нығайту, аймақтық жанжалдарды реттеу және бейбітшілікті қолдау жөніндегі операциялардың тиімділігін арттыру, адам құқықтарын, ортаны, ішкі ахуалды жақсарту мен дамыту.

Қазақстан Республикасы сыртқы саясатты шынайы жүргізумен бірге, өз елінің ішкі ахуалында жақсартып, әлем елдерінің (50 алпауыт елдер ) қатарынан шығуды және болашаққа өркениетті, құқықтық қоғам орнатуына сенімі мол егеменді елге айналуды жоспарлап қана қоймай оны өз халқының қолдауымен жүзеге асыруды да саяси бағдарламалармен қызмет жасауда.

13-ші тақырыпқа бақылау сұрақтары:

1.Әлемдік саясат деген не?

2.Сыртқы саясат, халықаралық саясат, халықаралық қатынастар ұғымдарының айырмасы неде?

3.Сыртқы саясаттың мақсаты не?

4.Ұлттық мүдде деген не?

5.Қазақстанның сыртқы саясатының басым бағыттары қандай?

6.ХХІ ғасырдағы халықаралық қатынастар дамуы қандай болады деп ойлайсыз?

Негізгі әдебиеттер

1. Антология мировой политической мысли. В 5-ти томах. –М., 1997.

2. Антология социально – политической мысли Казахстана (с древнейших времен до наших дней) : в 2 т. Алматы: Ин-т развития Казахстана, 2002.

3. Әлемдік саясаттану антологиясы: 10 томдық.-Алматы: ЖШС «Қазақстан» баспа үйі, 2007.

4. Қазақстан Республикасының Конституциясы.Алматы,2008.

5. ҚР-ның Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауы «Қазақстан – жолы-2050: «Бір мақсат,бір мүдде, бір болашақ» ,14 қаңтар 2014ж.

6. Полиология.Учебник для студентов высших учебных заведений. Под общ.ред. А.Н.Нысанбаева.-Алматы,1998.

7. Жамбылов Д. Саясаттану. Алматы «Жеті жарғы» 2008 ж.

8. Байділдинов Л.Ә. «Теориялық саясаттану», Алматы 2005ж.

9. Балғымбаев А. «Саясаттану», Алматы 2004ж.

10. Таубаева М.Е. Саясаттану пәнінен әдістемелік көмекші оқу құралы.

Шымкент ОҚМУ 2003.

11. Қуандық Есенғазы «Саясаттану негіздері», Астана 2000ж.

12. История политичексих учений М 2002 г.

13. Нысанбаев Ә. Қазақстан Демократия. Рухани жаңару. Алматы, 1999

14. Саясаттануға кіріспе. Проф. Т.Т.Мустафиннің редакциясында. Алматы, 1994, 1,2,3 бөлімдері.

15. Ш.Уәлиханов. Таңдамалы Алматы, 1995.

16. Аль-Фараби историко-философские трактаты. Алма-Ата, 1985

17. Қазақстан Республикасының Конституциясы. Алматы ,2007.