6. Магистральді құбырөткізгіштердің соңғы пункттері

Мұнайөткізгіштің соңғы пункті – мұнайөндеу зауытындағы шикізат паркі, мұнай базасы, негізі теңіз, одан мұнай танкерлермен мұнай өндеу зауытына жеткізіледі немесе шетелге экспортталады. Мұнай өнімі өткізгішінің соңғы пункті –резервуарлы парк немесе ірі бөлгіш мұнай базасы.

Магистральді газөткізгіш газды газбөлгіш станциялар (ГБС) немесе бақылау –бөлгіш пунктеріне (ББП) береді. ГБС пен ББП газ механикалық қоспалардан конденсат пен ылғалдан тазалайды, қысымын төмендетіп иодтайды, содан соң газ тұтынушыға беріледі.

1.7 Магистральдық құбырды есептеу.

 Құбырды есептеу мынадай реттілікпен жүргізіледі: өткізу қабілеттілігі мен тұтқырлығы бойынша құбырдың диаметрі және сұйықтықтың ағу режимі (Рейнольдс параметрі) анықталынады, оған гидравликалық кедергі коэффициенті тәуелді болады; содан соң негізгі құбырдың да, лупингтің де (құбырдың тармақтары) немесе қыстырманың да қысымының шығынын жөне гидравликалық еңісін табады. Трасса профилі бойынша оның келесі асу нүктесіне дейінгі есептеу ұзындығын және геодезиялық белгілердің сәйкесті айырмашылығын анықтайды. Осы мәліметтерді біле отырып, сорғы станцияларының санын анықтайды.

Магистральдық құбырдың өткізу қабілеттілігі деп мұнай немесе мұнай өнімінің құбырлар арқылы қабылданған есептеу параметрлерін экономикалық тұрғыдан оңтайлы пайдаланғанда және қабылданған режимде бір жылда айдауға болатын максималдық мөлшерін айтады. Жыл бойы бір қалыпты айдау жағдайында, мұнайды немесе мұнай өнімдерін магистральдық құбыр немесе мұнай құбыры бойынша есептен беру жылдық өткізу қабі-леттілігінің бір жылдағы жұмыс күніне, жөндеуге тоқтатылған күндерді есепке алғандағы (жылына 350 күн немесе 8400 сағ) қатынасына тең.

8. Табиғи газды тасымалдау. Табиғи газды тасымалдауға дайындау.

Кәсіпшіліктен алынатын табиғи газда бөтен кірмелер — қатты бөлшектер (құм, отқабыршықтар), ауыр көмірсутектердің конденсаттары, су булары, күкіртсутек және көмір қышқыл газы болады. Газда қатты бөлшектердің болуы газбен жанасатын компрессорлардың бөлшектерінің жылдам істен шығуына әкеп соғады. Қатты бөлшектер газ құбырларының арқауын және бақылау-өлшеу аспаптарын бітейді және құртады; олар газ құбырдың төмен тұрған учаскелеріне жинақталып, олардың көлденең қимасын тарылтады.

Сұйық қоспалар, құбырлардың төмен жатқан жерлеріне шөгіп, олардың да көлденең қимасын тарылтады. Оған қоса, олар құбырға, арқауға, аспаптарға коррозиялық әсер етеді. Ылғал белгілі бір мөлшерде гидраттардың түзілуіне әкеледі, олар газ құбырда қатты кристалдар түрінде шөгеді. Гидраттық тығындар құбырды толық тығындап, бітеп тастауы мүмкін. Күкіртсутек — зиянды кірме. Ауаның бір литрінде 0,01 мг-нан көп мөлшерде болса, ол улы болады. Ылғал қатысында күкіртсутек металдардың күшті коррозиясын тудырады. Көмір қышқыл газдың зияндылығы сол, ол газдың жылу бергіш қабілеттілігін төмендетеді және балласты қоспа болып табылады. Магистральдық газ құбырға түспес бұрын, газ құрғатылуы және зиянды қоспалардан тазартылуы қажет. Газды тасымалдауға дайындау газ құбырдың басты құрылымдарында орналасқан арнайы қондырғыларда, ал қатты қоспалардан тазарту газ құбырдың барлық компрессорлық станцияларында (КС) жүргізіледі.

Ілеспе газдарды мұнайдан бөлу. Мұнаймен бірге өндірілетін ілеспе газды мұнайдан айыру қажет және тұтынушыларға бағыттау керек. Бөлу траптар (сепараторлар, айырғыштар) деп аталынатын арнайы қондырғыларда жүргізіледі. Бөлу үдерісін екі кезеңмен жүргізеді: мұнай мен газды бөлу; газды мұнайдың шаң-тозаңынан тазарту. Траптың төрт секциясы болады: сепарациялық I, босату II, шөктіру III, түндыру IV. Сепарациялық секция сұйықтық пен газды бөлуге арналған. Кіретін келте құбыр (1) тангенциалды орналасқан. Орталықтан тепкіш күш сұйықтықтың көп мөлшерінің газдан бөлінуіне мәжбүр етеді. Шөктіру секциясында көтеріліп келе жатқан газ ағынынан мұнай тозаңдары шөгеді. Босату секциясында инерция күшінің әсерінен газ мұнай тозаңдарынан түпкілікті тазарады. Бұл секцияда газ ағынынан сұйықтықтың ұсақ тамшылары (10 мкм аз) газ траптан шықпас бұрын бөлініп алынады. Тұндыру секциясында газдан барлық үш секцияда бөлінген сұйықтықты жинайды. Тұндырғыш сұйықтықты өлшейтін және сұйықтық деңгейін тұрақты етіп ұстап тұратын қондырғымен жабдықталған. Барлық секциялар тұндырғышпен құрғатқыш, дренаждық құбырлар арқылы байланысады, ол арқылы мұнай жүргенде, көтеріліп келе жатқан газ ағынына жанаспай, тұндырғышқа ағады.

Сепараторлар тік, көлденең және шар тәріздес болады. Тік сепараторларды ұңғымадан шыққан ағында құм және лас заттар болғанда (оларды тазарту оңай) қолданған тиімді. Әдетте, тік сепараторлар жиі қолданылады. Газ-конденсаттық кәсіпнгіліктегі газ бен конденсатты бөлу. Конденсаттық кен орындарында қаттан газбен бірге конденсат та шығады, ол мұнайхимиялық өнеркәсіп үшін бағалы шикізат болып табылады. Газдан конденсатты оны тасымалдамастан бұрын бөлу керек, себебі кәсіпшілікте конденсатты толық бөлмеу магистральдық газ құбырында оның шөгуіне әкеледі, ол болса газ құбырының өткізу қабілеттілігін азайтады.