19. Қозғалмайтын оське қатысты қатты дененің айналмалы қозғалыс динамикасының негізгі теңдеуі. Штейнер теоремасы.

Қозғалмайтын оське қатысты қатты дененің айналмалы қозғалыс динамикасының теңдеуі (заңы):

мұндағы ε -бұрыштық үдеу; JZ-z- осіне қатысты дененің инерция моменті.

Штейнер теоремасы

Кез-келген оське қатысты дененің инерция моменті сол оське параллель

ауырлық центірінен өтетін оське қатысты инерция моменті мен дененің

массасының сол оське сол осьтер ара қашықтығының квадратының көбейтіндісінің

қосындысына тең болады

J=Jc+ma2,

мұндағы J - кез-келген оське қатысты дененің инерция моменті.

20. Сақталу заңдары. Импульстың сақталу заңы.

Сақталу заңдары – кеңістік пен уақыттың симметриялық салдары. Импульстің сақталу заңы- табиғаттың түпкілікті заңының бірі.

Егер жүйеге сыртқы күш əсер етпесе, , тұйық жүйе үшін. Тұйықталған жүйенің қозғалыс мөлшері тұрақты шама болады, міне осы заң қозғалыс мөлшерінің немесе импульстың сақталу заңы болып табылады.

Өзара әрекеттесу күштері қандай болса да, олар Ньютонның үшінші заңы бойынша байланысады: {\displaystyle {\vec {F}}=-{\vec {F}}} F=-F немесе {\displaystyle m_{1}\cdot {\frac {{\vec {v}}_{1}^{\prime }\cdot {\vec {v}}_{1}}{\Delta t}}=-m_{2}\cdot {\frac {{\vec {v}}_{2}^{\prime }\cdot {\vec {v}}_{2}}{\Delta t}}}

{\displaystyle \Delta t}∆t мұндағы — өзара әрекеттесу уақыт аралығы, {\displaystyle {\vec {v}}_{1}^{\prime }}  {\displaystyle {\vec {v}}_{2}^{\prime }} — шарлардың өзара әрекеттесуінен кейінгі жылдамдықтары.

Шарлардың өзара әрекеттескенге дейінгі импульстерін теңдіктің бір жағына, өзара әрекеттескеннен кейінгі импульстерін тендіктің екінші жағына шығарсақ, онда {\displaystyle m_{1}\cdot {\vec {v}}_{1}+m_{2}\cdot {\vec {v}}_{2}=m_{1}\cdot {\vec {v}}_{1}^{\prime }+m_{2}\cdot {\vec {v}}_{2}^{\prime }}  

болады.

Теңдеудің сол жағында денелердің өзара әрекеттескенге дейінгі, оң жағында өзара әрекеттескеннен кейінгі импульстерінің қосындысы берілген және олар өзара тең. Әрбір дененің импульсі өзгергенімен, олардың импульстерінің қосындысы өзгеріссіз қалды. Сонымен, тұйық жүйедегі өзара әрекеттесетін денелер импульстерінің қосындысы өзгермейді (сақталады):  {\displaystyle {\vec {p}}_{1}+{\vec {p}}_{2}={\vec {p}}_{1}^{\prime }+{\vec {p}}_{2}^{\prime }}

Бұл — импульстің сақталу заңы деп аталатын табиғаттың негізгі заңдарының бірі. 

21.Механикалық энергия. Кинетикалық энергия.

Энергия екіге бөлінеді: потенциалдық және кинетикалық энергия. Потенциалдық энергия денелердің немесе дене бөліктерінің өзара алмасуынан пайда болады. Кинетикалық энергия дене қозғалысқа түскенде пайда болады. Физикада механикалық энергия потенциалдық және кинетикалық энергияның қосындысына тең. Механикалық энергия — объекттiң жылжуы немесе орнымен байланысты энергия

Дененің қозғалысымен байланысты энергия кинетикалық энергия деп аталады. Денені үдету үшін орындалатын жұмыс оның кинетикалық энергиясын арттырады, ал үдетілген денемен орындалатын жұмыс оның кинетикалық энергиясының төмендеуіне әкеледі. Дененің кинетикалық энергиясы дененің жылдамдығының квадратына тура пропорционал. Кинетикалық энергия бір денеден екінші денеге беріледі, сонымен қатар ол өзінің формасын өзгертеді. Бір қалыпты қозғалатын дененің кинетикалық энергиясын динамика мен кинематика теңдеулерін қолданып,денені үдету үшін жасалынатын жұмыс ретінде анықтауға болады.