15. Ньютонның заңдары. Күш.

Ньютонның 1-заңы. Егер денеге басқа денелер әрекет етпесе немесе олардың әрекеті теңгерілген болса, онда дене не тыныштықтағы күйін сақтайды, немесе түзу сызықты және бір қалыпты қозғалысын жалғастырады

 Ньютонның 2-заңы төмендегіше тұжырымдалады: Денеде туындайтын үдеу оған әрекет етуші күшке тура пропорционал, ал оның массасына кері пропорциянал: a=F/m Ньютонның екінші заңының формуласы: F=ma.

Ньютонның 3-заңы бойынша әрекет етуші күшке әрқашан тең қарсы әрекет етуші күш бар болады. Басқаша айтқанда, денелердің бір – біріне әрекет етушә күштері модулі бойынша өзара тең және бағыттары қарама қарсы: F=-F

Күш деп дененің басқа денелер тарапынан болатын әрекеттің нәтижесінде үдеу алатынын сипаттайтын және осы әрекеттің өлшемі болып табылатын физикалық шаманы айтады(Ньютонның 2-заңы бойынша).

16. Механикадағы күштер: гравитациялық күштер, серпінді күштер, үйкеліс күштері.

Механикадағы күштерге гравитациялық күштер, серпінді күштер, үйкеліс күштері жатады.

Кез - келген денелердің арасында әрекет ететін өзара тартылыс күшін бүкіләлемдік тартылыс күші немесе гравитациялық күштер деп атайды. Бұл әлемде билігін жүргізетін әмбебап күш.

Серпімділік күші деп дененің пішіні мен көлемі өзгерген кезде пайда болатын күшті айтады.Бұл күш денелерді қысу, созу, майыстыру немесе бұрау кезінде пайда болады. Серпімділік күші әрқашан дененің пішіні мен өлшемдерінің өзгеруін тудырған күшке қарама-қарсы бағытталады.

Үйкеліс күші деп денелер тікелей жанасқанда пайда болатын күшті айтады және ол күш әрдайым жанасу бетінің бойымен қозгалыс бағытына қарама-қарсы жаққа қарай бағытталады.

17. Материалдық нүктелер жүйесінің импульсі. Масса центрінің қ+63озғалыс теңдеуі.

Материалдық нүктелер жүйесі деп, олардың аяқталған санының жиынтығын айтамыз. Жуйенің әрбір нүктесіне екі түрлі сипаттағы күштер әсер етеді. Біріншіден, жүйеден тыс жерден әсер ететін сыртқы күштер, екіншіден, жүйе ішінде әчер ететін ішкі күштер.

Материалдық нүктелер жүйесіне әсер ететін барлық күштердің қосындысы былай анықталады:

,

Материалдық нүктелер жүйесі үшін импульске арналған өрнек:

,

 Массалар центрі. Бейрелятивистік жағдайда, яғни, аз жылдамдықты қозғалыстар кезінде, массалар центрі ұғымын енгізуге болады. Ең алдымен, нүктелер жүйесінің импульсі үшін ұйғарымдарды қарастырайық:

P=Σm_oiV_i=Σm_{oi =} Σm_oir_i =m ( Σm_oir_i),

мұнда өзін құраушы нүктелердің тыныштық массасының қосындысы ретінде түсінілетін жүйе массасы. Радиус-вектор

R= Σm_oir_i ,

жүйе массаларының центрі деп аталатын жорамал нүктені анықтайды. = V шамасы – осы жорамал нүктенің қозғалыс жылдамдығы. Ендеше

P=m =mV

Осы ұйғарымдарды ескерсек, қозғалыс теңдеуі мынадай түрге енеді:

m =F

яғни, ол бүкіл массасы массалар центрінде шоғырланған, ал жүйенің нүктелеріне әсер етуші барлық сыртқы күштер оның массалар центріне түсірілген материялық нүкте қозғалысының теңдеуіне эквивалентті.

18. Материалдық нүктенің импульс моменті. Күш моменті. Инерция моменті.

Импульс моменті, "Қозғалыс мөлшері моменті" деп те аталады, – материалдық нүктенің немесе жүйенің механикалық қозғалысының динамикалық сипаттамаларының бірі. Күш моменті тәрізді қозғалыс мөлшерінің моменті центрге (нүктеге) және оське де қатысты анықталады. Күш моменті - күштің әсер ету сызығынан күш әрекеті қарастырылатын өске дейінгі ара кашықтығымен күштің көбейтіндісіне тең шама.^[1] Күш моменті векторы - ось бағытымен қарағанда күштің денені сағат тіліне қарсы бағытта айналдырғандай көрінетін күш пен моменттік нүктеден өтетін жазықтыққа перпендикуляр болып бағытталады. Күш моментінің формуласы : M=F×d M=күш моменті ; F=күш;d=күш иіні.

Инерция моменті — айналмалы қозғалыстағы қатты дененің инерттілігінің өлшемі. Өлшем бірлігі: кг·м²

.