Стереогностық сезім («стерео» — кеңістік, «гно-зис» — тану) — заттарды көлемдік белгілеріне, яғни сСезімталдықтың күрделі түрлерін зерттеу.

 Сезімталдықтың тұрақтылығы. Дәрігер қолына бір шөкім мақта немесе шашақша алып сырқат денесінің симметриялы тұстарын нұқу арқылы аталған тітіркендіргіштердің нақтылы әсері сезілген нүктені дәл анықтауы керек. Дені сау адам белгілі нүктені дәл көрсетеді. Ал дертке шалдыққан болса тітіркенген жерін дәлдеп ажырата алмайды, тіпті мүлде баска нүктелерді нұсқауы мүмкін. Мұндай ауытқушылықтар топанестезия немесе топгипестезия деп аталады. Кейбір жағдайда сырқат тітіркенген жерін көрсетем деп, мүлде қарама-қарсы жақты нұсқайды. Бұл құбылыс сирек кездеседі. Мұндай ауытқушылық аллохейрия немесе синестезия деп аталады.

Дискриминациялык сезімді тексеру үшін екі сирағы ортасында щкала сызықшалары бар қарғаша бекітілген Вебер циркулін пайдалану арқылы дәрігер сырқаттың терісіне сипаты бірдей екі тітіркеніс жолдайды. Әуелі циркуль қадамы 8-10 м болса кейінірек циркуль сирақтарын жақындата отырып оның ұшы-мен түртеді. Бұл әрекет сырқат екі тітіркеністің ара қашықтығын айыра алмаған кезінде тоқтатылады да қарғашадағы өлшем мөлшері жазылып алынады. Әдетте сау адам циркуль қадамын саусақ ұшында 2 мм және бел тұсында 60 мм дейін ажырата алатындығы белгілі. Дискриминациялық сезім бұзылған кезде бір мезгілде жанасқан екі тітіркеністі сырқат адам ажырата алмайды, немесе ол қалыпты жағдайдан едәуір ауытқиды.

Екі өлшемді-кеністікті сезіну. Дәрігер көзі жұмулы науқастың терісіне цифрларды немесе қарапайым геометриялық кескіндерді (крест, шеңбер) салады. Сау адам денесіне жазылғанын айнытпай айтады. Сырқат цифралар мен фигураларды шатастырып ажырата алмауы (графанестезия) немесе оларды қиналып анықтауы (граф-гипестезия) мүмкін.

Стереогаостикалық сезім. Тексерілуші адамның алақанына ұсақ-түйек бүйымдарды (кілт, қарындаш, түйме т. б.) ұстатып, оларды сипап білуі өтініледі. Егер бір қолымен сипау арқылы аталған бұйымдарды анықтай алмаса, онда оларды екінші қолына ауыстырып сипатады (ұстатады). Сонда тануы мүмкін. Ұстатылған бүйымдарды сипау арқылы ажырата алмауды астереогнозия дейді.

ипау арқылы ажырата білу.

15 сұрақ жауабы

Келесі терминдерге анықтама беріңіз:

6. парез, - Әлсіреу босаңсу

7. плегия, - Сал болып қалу

8. гемипарез, - бір жақты әлсіздік

9. параплегия, - 2 қол немесе 2 аяқ сал болып қалуы

10. тетраплегия, - қол аяқ сал болып қалуы

11. монопарез, - 1 қол немесе 1 аяқтың әдсізденуі

12. гипотрофия, - көректің жетіспеушілігі

13. гиперрефлексия, - рефлекстің қозуы

14. гипертонус, - нерв талшықтарының қозғыштығының артуы

15. гипо-атрофия,

16. клонус, - жылдам және ырғақты қозғалыстан булшық еттің немесе топ булшық еттің тырыспалы қысқаруы

17. арефлексия. - рефлекстің мулдем болмауы

Көз қозғаушы нерв ядролары және иннервациялайтынаймақтары

Көзқозғаушы нервтің қызметі және зақымдану симптомдары

40Бет нерві (VII)

• facialis, бет нерві-аралас нерв. Екінші желбезек доғасы нерв ретінде одан дамыған бұлшықеттерді барлық мимикалық және тіласты бұлшықеттерінің тіл бөлігін нервтендіреді және оның құрамында қозғалыс ядросының осы бұлшықеттерге баратын эфферентті талшықтары мен сол бұлшықетердің рецепторлрынан шығатын афферентті талшықтары болады. Сондай-ақ онық құрамында аралық, n.intermedus, нервке жататын дәм сезу және секреттік талшықтары бар.

• Құраушы бөліктеріне сәйкес бет нерві көпірде жайғасқан үш ядросы бар: қозғалыс-nucleus motorius nervi facialis, сезімтал ядросы-nucleus solitarius  және секретті ядросы-nucleus solitarius. Соңғы екі ядросы nervus intermedius-ке жатады.

• Бет нерві көпірдің артқы жиегінің бүйір жағында кіреберіс-ұлу нервімен қатарласа, lenea trogeminofacialis-тен шығады. Соданкейін соңғы нервпен бірге ішкі есту тесігіне өтіп, без қзегіне сanalis facialis енеді. Нерв өзекте алдымен горизонталды жазықтықта дабыл қуысының ішкі қабырғасының жоғарғы бөлігінде өтеді. Дабыл қуысының артқа қабырғасында нерв қайтадан иіліп, тік төмен түсіп, foramen stylomastoideum атқылы бассүйекте шығады. Нервтің артқа қарай бұрылатын жерінде бұрыш түзіледі.

41Бет нервісінін әр түрлі деңгейде зақымдану белгілері.

Бет нервісінің сыртқы невроны (нервтің өзі немесе оның ми бағанындағы ядросы) зақымданса, беттің зақымданған жағындағы бүлшық еттері сал болып қалады. Осыған байланысты беттің әжімдері тұтасып, көз аясы кеңіп, қабағы қозғалмай, көзі жұмыл-май қалады («қоянның көзі» тәрізді белгі), көзін жұмғанда көз алмасы жоғары қарай ауытқып, үстіңгі және төменгі кірпіктерінің арасынан көздің ағы көрініп тұрады (Белл симптомы). Тістерін ақситқанда ауыз зақымданған жаққа қисайып леп белгісіне ұқсай-ды — «шарко леп белгісі» симптом. Екі ұртын томпайтқанда, зақымданған жақтағы ұрт томпаймайды.

Солып сал болып қалған бет бұлшық еттеріне электр тоғы әсер етпейді (дегенерация реакциясы).

Бет нервінің әр түрлі деңгейде зақымдануы кезінде жоғарыда келтірілген бет бұлшық еттерінің сал болып қалуынан басқа мына төменгі қосымша симптомдар анықталады (кездеседі).