Абагульненне ведаў пра састаў слова.
Уставіць прапушчаную частку слова: па…, грыб…, зялён…і, ночк…, …ёк.
Адказаць на пытанні: якія часткі слова вы ведаеце? Якую ролю выконвае кожная значымая частка слова? Для чаго служыць канчатак?
Дамашняе заданне
Беларуская мова
Тэма: Значымыя часткі слова
Мэты: актуал!заваць веды вучняу пра значымыя частю слова: корань, прыстауку, суф!кс, канчатак; прак-тыкаваць у вызначэнн! частак слоу, у падборы аднака-ранёвыхслоу.
Ход урока
I. Праверка дамашняга задания
1) Выкл!каныя вучн! выконваюць разбор запюаных на дошцы сказау па членах сказа:
Сказ 1: Шум/ць за сцяной вецер, гойдае прамёрз-лае голле, гудзе у ком/не.
Сказ 2: Мароз намалявауна шыбахдз!восныя узоры, рассыпау вясёлыя агеньчык!.
2) Пра каго гаворыцца у тэксце дамашняга практы-кавання? Апшыце удода, выкарыстоуваючы малюнак. У чым адметнасць гэтай птушк!? Дзе яго можна су-стрэць?
— Прачытайце словы з прапушчаным! лггарам!, раст-лумачце !х правапгс.
— Прачытайце сказы з аднародным! членам!, дзе был! прапушчаны коею. Растлумачце пастаноуку знакау прыпынку. Кал! трэба ставщь коску пам!ж аднародным! членам!?
3) Праверка выканання заданняу ля дошк!.
— Прачытайце сказ. Пастауце пытанн! ! назавще дзейн!к 1 выказн!к. Як!я члены сказа аднародныя? На якое пытанне яны адказваюць? Растлумачце пастаноуку знакау прыпынку пам!ж аднародным! членам! сказа. Растлумачце правап!с слоу сказа.
II. Новы матэрыял
1) Задание вучням 1-га рада: прачытайце л!тары ! складзще з !х слова: а, р, з, а, к, м, \, а, з.
Задание вучням 2-га рада: прачытайце склады ! складзще з !х слова: ю, за, раз, ма.
Задание вучням 3-га рада: прачытайце частк! ! складз!це з !х слова: прыстаука за-, корань -мараз-, суф!кс -к-, канчатак -I.
— Якое слова атрымалася? Як!м! спосабам! яго утварал!?
— 3 чаго можа складацца слова? Як!я значымыя
частк! слова вы ведаеце? Якую ролю яны выконваюць у слове? Як яны абазначаюцца?
2)Практыкаванне1.
— Прачытайце верш. Як!я словы паказваюць замшаванасць аутара роднай прыродай? Знайдз!це ! вып!шыце роднасныя словы. Якая у !х агульная частка? Абазначце у выпюаных словах корань.
Травачк!, -г
Траук!,
Трав!нк!,
ТОН К!
Зялёны мурог.
Трауку
Пакрыюць рас!нк! —
Водар ста!ць
Лядарог.
А. Дзеружынсш.
3) Практыкаванне 2. !
— Паслухайце тэкст. Пра якую пару года у !м гаворыцца? Што пра тэта сведчыць? (Зап!с тэксту пад дыктоуку настаун!ка з каментаваннем.)
— Знайдзще ! падкрэсл!це роднасныя словы. Выдзел!це корань. Як!я яшчэ значымыя частк! у !х ма-юцца?
Жн/'вень багаты грыбам/. Цёплыя каротюя дажджы спрыяюць росту грыбоу. Таму так/я дажджы называюць грыбным!. Грыбн'1коу вабяць / малады сасонн!к, / с!вы бор. Асабл!ва ваб/ць лес, кал! кранаецца у рост кароль «грыбнога царства» — барав!к.
Паводле В. Стома.
4) Практыкаванне 3.
— Прачытайце верш, зап!саны на дошцы. Пра што тэты верш? У як!я поры года тэта з'ява адбываецца? Устауце прапушчаныя л!тары. Растлумачце. Вывучыце ! зап!шыце па памяц!.
— Вызначце частк! выдзеленых слоу. (Пад к!раун!цтвам настаун!ка вучн! тлумачаць спосаб вылу-чэння кожнай частк! слова ! прыгадваюць яе схематыч-нае абазначэнне. Узор: каб вызначыць канчатак, неаб-ходна змян'щь слова «маленьюх»: «маленькая», «малень-кае». Канчатак -1х. Каб вызначыць корань, падб!раем роднасныя словы: «маленьюх»: «малы», «малеча». Корань -мал-. Суф/кс -еньк-.)
Дождж
На маленьюх тонюх ножках Па сц..жынках-д..рожках Да в..скобых наш..х стрэх Дожджыкдробненью прыбег.
К. Цв1рка.
5) Практыкаванне 4.
— Размяркуйце I зап!шыце словы у адпаведнасц! са схемам!.
Мароз, восеньск!, прыдарожны, узлесак, прыз!мак,
ГЗЛ1НК1.
III. Вын!курока
— 3 яюх значымых частак можа складацца слова? Якую ролю выконваюць у слове корань, канчатак, прыстаука \ суф1кс?
IV. Дамашняе задание
Утварыць 4 роднасныя словы ад кораня -холад-. Зап'юаць, вызначыць частю слова.
Мэты: фарм!раваць у вучняу уяуленне пра аснову, як частку слова без канчатка; практыкаваць у вызначэнн! Камчатка 1 асновы у слове; фарм!раваць умение рабщь разбор слова па саставе.
Ход урока
I. Праверка дамашняга задания
1) Назавще роднасныя словы, яюя вы утварыл! ад кораня -холад-. (Некальк! вучняу робяць разбор названых слоу па саставе на дошцы.)
2) Прачытайце радок слоу. Знайдзще сярод !х л!шняе слова. Чаму яно «л!шняе»? Зап!шыце радок род-насных слоу. Вызначце у !х корань I канчатак. Зраб'ще узаемаправерку у парах.
Вада, вадзяны, вадз'ща, вадз!ць.
II. Новы матэрыял
— Сёння пазнаём!мся яшчэ з адной часткай слова. Прачытайце I зап!шыце спалучэнн! слоу. Выдзелще у словах канчатк!.
Ляснаядарога, палявыя кветк!, марозны дзень.
— Частку слова без канчатка выдзелще спецыяль-ным знакам..........
Запомшце! Частка слова без канчатка называецца асновай.
Назавще аснову слова лясная (! г.д.)
1) Практыкаванне 1.
— Прачытайце словы. Як называюцца так!я словы? Назавще корань. Зап!шыце словы I вызначце у !х канчатак I аснову. (Адз!н вучань працуе ля дошк!.)
Праца, працаваць, працав!ты, працаунш, працоуны.
— Назавще словы, у яюх аснова 1 корань слова су-падаюць. Назавще словы, у як!х аснова складаецца з кораня I суф1кса.
2) Практыкаванне 2.
— Прачытайце верш. Чаму вавёрачка адмовтася ад дапамоп? Як тэта яе характарызуе? Выберыце для адказу патрэбныя словы: смелая, кволая, настойл/'вая, баязл/вая, самастойная, няупэуненая, упартая, нявыха-
ваная. Вып1шыцевыдзеленыя словы, вызначцеканчатк!, назавще 1 падкрэсл!це асновы.
Сама
Вавёрачка арэшакухапша 1 так, I сяк яго на зуб бярэ, але ц! нехапаесты, ц! дужа цвёрды той арэх, ды ён не паддаецца... Давай сюды! — матуля весела смяецца. Малая ты яшчэ, дапамагу, бо кволеньюя зубю... — Не дам! — вавёрачка надзьмула губю. Сама я раскусщь змагу! 1 што б вы думал!? Хап!ла с!лы. Хоць не адразу — ды сама арэшак раскус'ша! Без цяжкасцей I перамог няма!
Э. баласев/ч.
3) Практыкаванне 3.
— Прачытайце верш сам! сабе. Растлумачце назву верша. Пра якую песеньку марыць аутар? Што аутар надзяляе рысам! жывой ютоты? Як!я словы ён для гэта-га выкарыстоувае?
— Дадайце асновы слоу л/'сце, клён/к, кн/га, л/сгь/, як патрабуе сэнс. Прачытайце верш, як! атрымауся.
Песенька
Назб!раю... яу я
удвары, Ц
што зляцел! з ... а
без пары. []
Пакладу у ... у 1х
м!ж...оу. Ц
Хай ля|ж^ць, ац!хлыя,
каля слоу.
Хай гавораць-шэпчуцца
аб вясне.
Хай складаюць песеньку
для мяне.
Г. Каржанеуская.
— Вып!шыце словы, у яюх трэба было дадаць асновы. Вызначыце у !х канчатак, аснову, корань, суф!кс.