Практикалық жұмыс № 1

Тақырыбы: Сызықтық құрылымды алгоритмдерді программалау

Жұмыстың мақсаты: Паскаль тіліндегі программа құрылымымен танысу, түсініктемені, меншіктеу операторын, енгізу-шығару операторларын программа жазу барысында қолдануды оқып үйрену.

Барлық операциялар бірінен кейн бірі тізбектеле орындалатын алгоритмді сызықтық алгоритм деп атаймыз.

Программа тілінде қолданылатын символдардың жиынын алфавит дейміз.

Паскал тілінде символдар төрт топқа бөлінеді:

1. Атауларда (идентификаторлар) қолданылатын символдар;

2. Бөлшектер;

3. Арнаулы символдар;

4. Қолданылмайтын символдар.

Турбо Паскал тілінің алфавиттері әріптерден, сандардан, оналтылық сандардан, арнайы символдардан, бос орындардан және бекітілген сөздерден тұрады.

Әріптер- бұл латын алфавиттерінен a-дан z-ге дейін және үлкен A-дан, Z-ге дейін, сондай-ақ (ASCII-95) әріптердін астын сызу белгісіде кіреді.

Сандар - 0-ден 9-ға дейін араб сандары.

0-ден 15-ке дейінгі әр он алтылық сандар өз алдына бір белгі береді. Бірінші 10-дық мәніміз 0-9-ға дейінгі араб сандарының белгісі, қалған алтауы-A-F жәнf латындық әріптер белгісі.

Турбо Паскалдың арнайы символдары:

+ - * / = , ’ . : ; < > [ ] ( ) { } ^ @ $ #

Арнайы символдарға келесі жұп символдар жатады:

<>, <=, >=, :=, (**),(..).

Меншктеу операторы (:=) берілген өрнектің нәтижесі болатын мәнді белгілі бір айнымалыға меншіктейді. Айнымалы меншіктеу белгісінің (:=) сол жағына, өрнек оң жағына жазылады. Жазылуы: V :=A;

Мұндағы: V-айнымалы, А-өрнек. Өрнек А тұрақты, айнымалы болуы мүмкін, функцияның аты болуы мүмкін, амалдардың таңбалары және жақшалар болуы мүмкін. Егер өрнектің жақшасы болмаса, онда амалдар келесі тәртіппен орындалады:

1. NOT

2. *, /, DIV, MOD, AND

3. +, -, OR

4. =, <>, <=, <, >=, >, IN

Енгізу операторының жалпы түрі:

READ (V1,V2,…,VN);

Мұндағы V1,V2,…,VN – айнымалылар идентификаторы. Айнымалылардың мәндері айнымалылардың типімен сәйкес келуі керек.

Шығару операторының жалпы түрі:

WRITE (P1,P2,…,PN);

Мұндағы P1,P2,…,PN – шығарылатын айнымалылар идентификаторлары.

Мысал 1. Екі бүтін санның соммасын есептейтін мысалды қарастырамыз, оларды a және b деп аламыз.

Мысал 2. Үшбұрыштың үш қабырғасы а, b, с бойынша ауданын табатын программаны жазыңыз.

Есепті шешу алгоритмі сұлба түрінде көрсетілген (1 сур. қара).

Есептеулер нәтижесі (a=3.2;b=4.3;c=5.4 болғанда):

3.2

4.2

5.8

s=6.564

p=6.600

Мысал 3 Бастапқы мәндері болғанда, формуласын пайдаланып, Y мәнін есептеу

Практикалық жұмыс № 2

Сызықтық алгоритм.

Мәліметтерді енгізу және шығару

процедураларын оқып үйрену.

Жұмыстың мақсаты: Паскаль тілі программасынгың құрылымымен танысу, түсініктемені, меншіктеу операторын, енгізу-шығару операторларын программа жазу барысында қолданып, оқып үйрену.

Меншктеу операторы (:=) берілген өрнектің нәтижесі болатын мәнді белгілі бір айнымалыға меншіктейді. Айнымалы меншіктеу белгісінің (:=) сол жағына, өрнек оң жағына жазылады.

Жазылуы: V :=A;

мұндағы: V-айнымалы, А-өрнек. Өрнек А тұрақты, айнымалы болуы мүмкін, функцияның аты болуы мүмкін, амалдардың таңбалары және жақшалар болуы мүмкін. Егер өрнектің жақшасы болмаса, онда амалдар келесі тәртіппен орындалады:

1. NOT

2. *, /, DIV, MOD, AND

3. +, -, OR

4. =, <>, <=, <, >=, >, IN

Енгізу операторының жалпы түрі:

READ (V1,V2,…,VN);

мұндағы V1,V2,…,VN – айнымалылар идентификаторы. Айнымалылардың мәндері айнымалылардың типімен сәйкес келуі керек.

Шығару операторының жалпы түрі:

WRITE (P1,P2,…,PN);

мұндағы P1,P2,…,PN – шығарылатын айнымалылар идентификаторлары.

Жұмысты орындау мысалы: Келесі алгоритмді іске асыратын программаны құру керек. Х-тің мәнін енгізу керек және функциясының мәнін есептеу керек. х⁵ есептеу үшін мына формула x^m = exp(m*lnx) қолданылады.

Программа тексті:

PROGRAM PRIM5;

CONST PI = 3.14159;

VAR X, Y : REAL;

BEGIN

WRITELN(‘X-ті енгізіңіз’);

READ(X);

Y := exp(5*ln(x)) + ln(sqrt(PI+ABS(5-x)));

WRITELN(‘Нәтижесін шығару’);

WRITELN(‘Y= ’,Y);

END.

№ 2 Практикалық жұмысқа тапсырма

Берілген х аргументінің мәнін y = f(x) функциясымен есептеу программасын құрыңыз. y = f(x) функциясы Паскаль тілінің ережелер жазылған өрнектер көмегімен есептеледі.

Тапсырмалар варианттары:

1. 2.

3. 4.

5. 6.

7. 8.

9. 10.

11. 12.

13. 14.

15.