7. Компрессорлы қондырғылар

7.1 Компрессорлы шаруашылық. Компрессорлы қондырғылар 0,6 - 0,8 МПа қысымдағы сығылған ауа өңдеу үшін арналған. Сығылған ауада ұрғыш балғалар, перфораторлар, жүк тиейтін машиналар, қуаттандырғыштар, жүк арбалар, шығырлар және басқа да машиналар жұмыс істейді.

Компрессорлы қондырғыны таңдау үшін барлық іске қосылған жұмыс айналымындағы машиналар мен қондырғылардың ауа шығынын есептеу қажет. Телескопты перфоратордағы ауа шығыны:

1. ПТ 38 - 4,1 м³/мин, 4 дана үшін. ПТ 38 - 16,1 м³/мин;

2. ПТ 48 - 5,8 м³/мин, 4 дана үшін. ПТ 48 - 23,2 м³/мин.

Порционды қуаттандыру үшін ауа шығыны:

ЗП-2 0,02 м /с немесе 1,2 м³/мин, 2 дана үшін. ЗП-2 - 2,4 м³/мин.

8. Кен ошағын электр жабдықтау

Электр жабдықтау. Жобалаушы кен ошағын электр қуатымен қамтамасыз ету екі ЛЭП-75 кВ жүзеге асырылады. ГПП жеке-жеке жұмыс істейтін ТДН-10000/110 типтегі екі трансформатор қондырғысы қарастырылған. Кен ошағындағы электр қуатын тұтынушылар бірінші санатқа жатқызылады, сондықтан да автоматты резервті қосу (АРҚ) қарастырылған.

Электр қуатын тұтынушылар ұңғы айналасындағы аула ауданында орналасқан, осының негізінде шахта ұңғысы арқылы электр қуатын жеткізумен және осы ауданда НЛП орналасуымен деңгейжиектерді элект жабдықтаудың орталық сызбасын қабылдаймыз.

Аймақтық станцияларға элек қуаты ЛЭП-6 кв кабель желісі бойынша орталық станциядан беріледі.

Стандартты жарықтандырғыш тізбек 127 В болып қабылданған. Ұңғымадағы жарықтандырғыш тізбек – 36В кернеу.

9. Еңбекті қорғау және қауіпсіздік техникасы

9.1 Көлікті басқару және қауіпсіздік техникасы бойынша шаралар. Локомотивті көліктің жұмысын бақылау және басқару үшін диспетчерлік қызмет қарастырылады. Диспетчерлік қызметтің механикалық құралдары ретінде сигнал беру жабдығы, орталықтандыру және оқшаулау және автоматты жарықты сигнал беру жабдықтары болу қажет. Жай телефонды байланыстан басқа машинисттің диспетчермен жоғары жиілікті байланысы қарастырылады. Ұңғы айналасындағы аулада себетпен вагоншаларды түсіруде вагон аударғыш итергішпен теңдесу қажет және дистанционды басқару немесе НИГРИ автоматты кешенін қолданатын электровозды автоматты басқару болу керек.

Көлікті құрылғылар арасындағы саңылау 250 мм –ден кем болмау қажет, бекітпелер және басқа да құрылғылар арасындағы қашықтық 500мм-ден кем болмау қажет. Еңіс аймағы кезіндегі құрамның тежеу жолы жүк тасымалдауда 40м-ден, ал адамдарды тасымалдауда 20м-ден аспау қажет. Желідегі кернеуі 275В болатын жанасқан электровоздар үшін негізгі емес қазбаларды жанасқан сымды ілу биіктігі 1,8м-ден томен болмау қажет. Жанасқан сымды ілгіштің биіктігі рельс басынан 1,2м-ден төмен болмау қажет. Адамдарды отырғызу үшін орынның ені 1м-ден төмен болмау қажет.

10. Кен ошағының экономикалық көрсеткіштері

Негізгі экономикалық көрсеткіштерге амортизация, еңбек ақығ энергия және материалға деген шығынды жатқызады.

10.1кесте – Амортизация шығындары

Қондырғы атауы	Мөлшері, дана	Құны,		Аморт. аударымының нормасы, %	Аморт. аударымы, тенге
		1 дана үшін	Барлығы
Электровоз К14М	7	1923840	13466880	18,6	2504839
Вагон ВГ-9А	48	403200	19353600	32,1	6212505
Вагон ВГ-2,2	12	100800	1209600	32,1	388281
Арнайы тағ.вагон	10	784000	7840000	32,1	251664
ВВ тасымалдау үшін вагон	4	107800	431200	32,1	168415
Өртке қарсы поезд вагоны	12	798000	798000	32,1	256158
Вагон аударғыш	2	3268800	6537600	26,7	1745539
Ауырлық подстанция	2	806400	1612800	9	1451520
СЦБ	1	448000	448000	14,2	63616
Бағыттамалы аударылымдар	72	72000	5184000	15	777600
ҚОРЫТЫНДЫ					13790137
Басқа қаондырғылар 10%					1379013,7 2758027,4
Барлығы					17927178,1

10.2 кесте – Еңбек ақы бойынша шығындар.

		Жұмысшылар саны		Мөлш.	Тарифті	Жыл.	Догш.	Барлығы, тенге
Жұмысшылар мамандықтары	Р			Күніне сағат	ставка	фонд	барлық түрлері
		күн	см				80%
Электровоз машинисті	5	15	17	4575	1802,8	8247810	6598248	14846058
Жол-сапарлы	3	6	7	1830	1368	2503440	2002750	4506192
жұмысшы
Электровозды жөндеу	4	6	7	1830	1617,2	2959329	2367463	5326793
бойынша слесарь
Вагоншаларды жөн.	3	6	7	1830	1368	2002752	2503440	4506192
бойынша слесарь
Желілерді жөндеу	4	6	7	1830	1617,1	2367463	2959329	5326793
бойынша слесарь
Жөндеу бойынша слесарь	5	3	4	915	1802,8	1319708	1649635	2969343
Диспетчер	6	3	4	915	2088,8	1529001	1911252	3440253
Қорытынды 40921624

10.3 кесте –Электр қуаты құны.

Электр қабылдағыш атаулары	Электр қабылдағыш саны	Қуаттылығы, кВт	Жылдық шығын, тенге
Электровоздар	6	92	444873
Вагон аударғыш қазғалтқышы	2	54	206682
СЦБ	1	5	32850

Желдеткіштер

Желдету қондырғысы шахта атмосферасын 20% кем емес оттегімен, 80% кем емес ылғалдылықпен, ауаның забойдағы қозғалу жылдамдығы 4м/с аспауын және ауаның шаңдылығы 10мг/м³ аспауын қамтамасыз етуі қажет.

Желдету қондырғылары тағайындалуы бойынша бөлінеді:

• басты желдету – шахтаның немесе кеніштің барлық өндірулерін желдетуге арналған,

• жергілікті желдету – тұйық забойларды желдетуге арналған,

• көмекші желдету – шахталардың құрылысы уақытша қолданылады.

Басты желдету қондырғысы жер бетінде герметикалық жабылған оқпандардың аузында немесе ортадан желдету сұлбасында шахта ортасындағы ұңғыма аузында және диагональ сұлбада оның қанатында орналасады және шахта (кеніш) бойымен немесе оның қанатымен барлық ауаны өткізеді.

Желдету тәсілдері бойынша басты желдету қондырғылары 1) сору бойынша; 2) айдау бойынша; 3) құрамдастырылған сұлбалар бойынша жұмыс істейтін болып бөлінеді.

Сору (Р_К = Р_А > Р_Н, мұндағы Р_К – соңғы қысым; Р_А – атмосфералық қысым, Р_Н– бастапқы қысым;) бойынша желдету – жұмыс істеп тұрған желдеткіштің кіреберіс аузында ауа сиретіліп, соның арқасында ауа атмосфералық қысым арқылы шахта оқпанына кіреді, өндірулер арқылы өтіп желдеткішпен сыртқы атмосфераға шығарылады.

Сорғыш желдеткіштер, забойдан және тау-кен өндірулерінен зиянды қоспалары, шаң және газдары бар ауаны сорып, тау-кен өндірулерінде ауаны сиретеді. Газ немесе шаң бойынша қауіпті шахталарда сорғыш желдету қолдану қажет.

Айдау бойынша (Р_К > Р_А = Р_Н) жұмыс істейтін желдеткіштер тау-кен өндірулерінде атмосфералық қысымнан артық қысым өндіреді. Айдау бойынша желдету тек газсыз шахталарда және бірінші категориялы газды терең емес шахталарда қолданылады.

Басты желдету қондырғыларына қойылатын талаптар.

ҚЕ сәйкес желдету қондырғылары өнімділігі бойынша 20% дан 45% дейін қоры болуы керек және ауа ағынын 10 минуттан кейін ғана кері қайтуын қамтамасыз етуі керек, сонымен қатар өнімділігі қалыптыдан 60% кем болмауы керек. Және де олар екі бір типтікөлшемді желдету агрегаттарынан тұруы керек, оның біреуі – резерв. Және де басты желдету қондырғылары реверсивті құрылғымен жабдықталуы керек, егер өрт шыққан жағдайда өндірулерге келіп тұрған ауа ағымының бағытын өзгертіп жібере алу үшін.

Жұмыс және резерв желдеткіштер шахта оқпанымен желдету каналдары жүйесі (беруші, сорғыш, айдағыш, бұрушы, диффузор шығаберіс бөлігімен) арқылы жалғанады. Бұл каналдар желдету агрегаты орналасатын ғимаратпен бірге сытынан бетон құйылып салынады.

Басты желдету қондырғысының жабдықтары

Басты желдету желдеткіш қондырғысының құрамына: электрқозғалқышы және басқару, автоматтандыру және бақылау аппаратураларынан тұратын екі желдеткіш агрегаты; ауа ағынын қосуға және кері қайтаруға арналған қосымша жабдық; әр желдеткіштің тура және кері жұмысын қамтамасыз ететін желдету каналдарының жүйесі; дыбысты ақырындатқыш кіреді.

Қосымша жабдықтың құрамына: желдеткіш каналдарды жабатын лядтар; лядтарды ашатын және жабатын механизмдер; лядтарды нығыздайтын құрылғылар; каналдарға жол ашатын люктар кіреді.

Лядтар есігінің түріне қарай құлайтын типті немесе өздігінен жүретін тік болып орындалады. Жетегі ретінде арқандар жүйесімен (құлайтын лядтар) лебедкалар қолданылады, шынжырлы жетек бұрамдық редуктормен және бұрамалық жетек моторлы редуктормен өздігіненен жүретін тік лядтар үшін.

Желдеткіш қондырғысының құрастырылуы желдеткіш түрімен және оның құрылымдық ерекшеліктерімен: яғни осьтік немесе ортадантепкіш, бір немесе екіжақты сорумен, кері қайтымды немесе жоқ анықталады.

Басты осьтік желдеткіштер терең емес, ортақ шахталық депрессиясы 4000Па аспайтын шахталар мен кеніштерді желдетуге арналған.

Осьтік желдеткіш (сурет 2) қалақшалары 2 бар төлке түріндегі жұмыс дөңгелегінен 1, біліктен 3, коллекторлы 5 корпустан 4, алдыңғы ағымпаздан (коктан) 6, түзетүші аппараттан 7, шеңбер диффузордан 8 және мойынтіректерден тұрады.

Сурет 2 – Осьтік желдеткіштің принципиалды сұлбасы

Басты желдетудің ортадантепкіш желдеткіштерінің құрылымдық ерекшеліктері оның сору жақтарының санымен және жұмыс дөңгелегінің мойынтіректі тіректеріне қатысты орналасуымен (орналасуы консольді – кіші типтікөлшемді біржақты сору желдеткіштерінде және орталық – үлкен типтікөлшемді бір- және екіжақты сору желдеткіштерінде болуы мүмкін) белгіленген.

О ртантепкіш желдеткіш (сурет 3) білікте 3 бекітілген қалақшалы 2 жұмыс дөңгелегінен 1, жеткізуші құрылғыдан (подводящего устройства) 4, спиральды улитка тәрізді бұрып жіберуші құрылғыдан (отводящего устройства) 5 және диффузордан 6 тұрады.

Сурет 3 – Ортадантепкіш желдеткіштің принципиалды сұлбасы

Басты желдеткіш ВМ-20 бір жақты сорғыш желдеткіші қолданылады. ВМ тектес желдеткіштер шаң тозаң бәр түрлі газды қоспаларды сору үшін арналған қондырғы. ВМ желдеткішінің сипаттамасы: Желдеткіш қалақшалар саны 10-16 болады. Күрекшелері артқа қайырылған болып келеді. Айналу бағыты оңға және солға.

Техникалық сипаттамасы

Тип	Қозғалтқыш түрі	Қуаты, к/Вт	Айналу жиілігі, Айн/мин	Кернеу, В
ВМ-15	5А315S4	160	1500	380/660
ВМ-17	АИР355М4	315	1500	380/660
ВМ-18	ДАЗО-400У-4	400-500	1500	6000
ВМ-20	ДАЗО4-560Х4Д	500-1000	1500	10000

Техникалық сипаттамасы	ВМ-20
Жұмыс дөңгелегінің диаметрі	2000
Айналу жиілігі, айн/мин	1500
Өнімділігі,	150
Қуаты, кВт	653
Номинальды айналу жиілігі, айн/мин	1480
ПӘК Номинальды толық қысымы, Па	82% 1375
Ұзындығы, мм	2598
Ені, мм	3374
Биіктігі, мм	2837
Электрқозғалтқышсыз массасы, т	4,17

Қатты шаң тозаңды горизонттарды тазалау үшін жеке желдеткіштер қойылады. Олар GAL 3-15/15 тен GAL 14-1100/1100 қолданылады.

Конструкциясы екі қарама-қарсы бағытта айналатын жұмыс дөңгелегі, күрекшелер, болат қаңқа, тірек аяқтары болады. Жұмыс дөңгелектері силуминнен жасалған болып келеді.

Қолдану аймағы: горизонттар мен тоннельдерді газды ауалардан тазалау үшін.

Вентилятор мельнечный суреті

GAL 14-1100/1100

Тип	/с	Қысым,ПА
GAL 3 – 15 / 15	1.0 – 1.4	1150 – 250
GAL 4 – 30 / 30	1.0 – 1.4	2250 – 300
GAL 5 – 55 / 55	2.0 – 3.1	3200 – 150
GAL 6 – 150 / 150	3.5 – 5.5	4300 – 200
GAL 7 – 300 / 300	5.5 – 9.0	5400 – 350
GAL 9 – 550 / 550	7.0 – 18.5	4700 – 500
GAL 14 – 1100 / 1100	30.0 – 50.0	5500 – 700

Жұмыс жүріп жатқан жерлерді желдетуге арналған желдеткіш ВМЭ-8.

Ауа тығыздығы 1,3 кг/ , температура -20 мен +35 С болғанда, шаң тозаң тығыздығы 50мм/ , ылғалдылық 95% болған кезде қолдынылады.

ВМЭ-8

Техникалық сипаттамасы	ВМЭ-8
Жұмыс дөңгелегінің диаметрі	708
Айналу жиілігі, айн/сек	10
Номинальды толық қысымы, Па	3200
Қуаты, кВт	50
Номинальды айналу жиілігі, мин-1	3000
Ротордың айналу жиілігі, айн/сек	82%
Ұзындығы, мм	1310
Ені, мм	910
Биіктігі, мм	1100
Массасы, кг	750

Желдету есіктері

Желдету есіктері, қазбаның периметрі бойынша герметикалылығын қамтамасыз ететін, тереңдігі бойынша орналасатын қатпарларға орналастырылады.

Интенсивті тасымалды басты тасылым жолдарында желдету есіктері автоматты түрде ашылып,жабылады, немесе арнайы есікшелермен қызмет етіледі. Автоматты түрде жұмыс істейтін есіктерді бақылаушы адамдар күнделікті тексерістен өткізеді. Қажеттілігі жоғалғаннан кейін желдету есіктері мен қатпарларды алып тастайды.

Егер есіктің ашылуы нәтижесінде шахтаның қалыпты желдетілуі бұзылатын бола, екі немесе бірнеше есік, біреуінен көлік өткен кезде екіншісінің жабылуын қамтамасыз ететін қашықтықта орнатылады.

Ағындарды бөлетін есіктерді орналастыру кезінде желдету ағынның қысқа тұйықталуын болдырмау үшін келесі ережелер сақталуы тиіс:

1. есіктердің саны екіден кем болмай, есіктердің арасындағы қашықтық ваганеткалар оставының ең үлкен ұзындығынан артық болады;

2. есіктер ауа өткізбейтін болып, металдан, темір листімен қапталған ағаштан, немесе басқа жанбайтын материалдан жасалады;

3. қазбада темір жол болған жағдайда есіктің табалдырығынан ауаның кездейсоқ шығуын болдырмайтын шаралар жасалады.

Оқпандарды (ауа жіберетін және шығаратын) біріктіретін қазбаларда екі тас немесе бетон қатпарлар орналасады, олардың әрқайсысында әртүрлі жаққа қарай ашылатын екі есіктен болады.

Ауа ағындарын жалпышахталық қазбалар бойынша реттеу тек қана шаң-желдету қызметі басшының нұсқауымен, ал блоктар ішіндегі қазбаларда – шаң желдету қызметімен келісілген жағдайда телім бастығының нұсқауымен жүзеге асырылады.

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ƏДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

1. Жерасты амалымен жұмыстар жүргізгендегі өнеркәсіптік қауіпсіздігі ережесі. – Астана, 2008ж

2. http://miningwiki.ru/wiki/Шахта_«Молодежня»

3. Искаков Б. Қожақан А. К. «Сутөкпе, желдетпе және пневматикалық қондырғылар» 2011ж

Қорытынды

Қортындылай келе мен Ақтөбе облысы Хромтау қаласында екі аптаға диплом алды практикаға барып келдім. Практикада біз диплом жазуға керекті мәліметтерді жинап келдік.Шахтада бар техналогиялық машиналарды көріп жұмыс істеу принциптерімен таныстық. Шахтадағы желдеткіш түрлерімен таныстым. Желдеткіштер істен шыққанда болатын ақауларды жөндеп көрдім. Желдеткіш бас желдетпе және көмекші желдетпе болып бөлінеді. Бас желдетпе ВМ-20а бүкіл шахтаны ауамен қамтамасыз етіп тұрады. Ал көмекші желдетпе АL-14, GAL-7, ВМЭ-8 т.б. қондырғылар жұмыс жүріп жатқан жерлерде аса қатты шаң тозаңдарды, улы газдарды желдетіп тұрады. Егер басқа горизонттарға ауа ағыны дұрыс бармай қалған кезде желдету есіктері қойылады. Олар ауа ағынын келесі горизонттарға жібреді.

23