ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

АСТАНА ҚАЛАСЫНЫҢ БІЛІМ БАСҚАРМАСЫ

«МЕДИЦИНАЛЫҚ-ТЕХНИКАЛЫҚ КОЛЛЕДЖІ» ЖШС

ЖҰМЫС ОҚУ БАҒДАРЛАМАСЫ

Пәні бойынша Мамандығы Оқыту нысаны

«Анатомия» 0306000«Фармация» күндізгі

2- курс Барлық сағат саны Теориялық Практикалық Емтихан

3-4 семестр -136 - 72 - 64

Астана-2016 жыл

Түсіндірме жазба

0306000 - «Фармация» мамандығы 0306013 - «Фармацевт» біліктілігі бойынша Мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандартын (әрі қарай - МЖМБС) енгізуге байланысты «Физиология анатомия негіздерімен» пэні бойынша жаңа үлгілік оқу бағдарламасы құрастырылды.

«Физиология анатомия негіздерімен» пәні - адам мүшелерінің пішінін, қүрылысын жэне қызметі туралы ғылым. Ол тірі табигат жөніндегі ілім, яғни биологияның бір бөлігі. Биологияда тірі ағзаның пішіні мен құрылысын үйрететін - морфологиялық ілім мен қызметін зерттейтін - физиологиялық ілімді бөледі. Адам ағзасы эр түрлі жасушалардан, үлпалардан, мүшелерден тұрады жэне олар белгілі бір қызмет атқарады. Мүшелердің құрылысын оқып үйренумен бірге олардың қызметінің өзара байланыстылыгын түсінуде функционалдық анатомия термині қолданылады. Бүл ұғым анатомия мен физиология арасындағы байланысты нығайта түседі.

Анатомия мен физиология пәндері жасушаның қүрылысы жэне оларда өтетін химиялық үрдістерді, сондай-ақ ағзада кездесетін соматикалық жэне вегетативтік реакциялар жөніндегі білім жиынтығы. Адам ағзасын зерттегенде оның кұрам бөліктерін белгілі бір ретпен сараптайды. Бүтін ағзада оның бөліктері жеке қызмет атқара алмайды, олар ағзаның даму жэне өмір сүру барысында бір-бірімен тығыз байланыста әсер етеді. Сондықтан сараптау әдісімен бірге пэнді оқу бараысында ағзаның бір тұтастыгын білдіретін синтез әдісі қолданылады.

«Физиология анатомия негіздерімен» пәнінің мақсаты — адам агзасының құрылысы мен қызметін оқып білу. Оқушы мүшелердің орналасуын еркін тауып, аныктау керек. Жүйелер мен мүшелердің қызметін, агзада өтіп жатқан үрдістерді, ағзаның өмір сүру заңдылықтарын жэне олардың қоршаған ортамен байланысын білуі тиіс.

Бағдарлама жалпы кәсіптік (биохимия, гистология, микробиология) жэне арнайы (ішкі аурулар, балалар аурулары, хирургия) пәндермен сэйкестігін қарастырады. МЖМБС-на сәйкес базалық қүзыреттілікті қалыптастыруға арналған модульдік оқудың қүрылымы енгізілген. Оқу жүмыс бағдарламасын қүрастырғанда білім беру ұйымы жаңа оқу технологиясын қолдана отырып пэнді оқыту бойынша үлгілік оку багдарламасында бөлінген оқу уақытының көлемін қазіргі заманга сәйкес оқу тех- нологиясын қолданған болса 15-25%-га өзгертуге қүқылы (ҚР МЖМБС 4.05.2008 «Орта білім. Техникалық. және кэсіптік білім. Негізгі әрежелер»).

2. Пәнді оқытуда жоспарланған нәтижелер

Стандартга және білім бағдарламасында жоспарланган оқыту

Типтік оқу бағдарламасында жоспарланған нәтижелер

Білім алушылар келесі құзіреттіліктерге ие болулары керек: Базалық: БҚ-1. Адам мүшелері мен жүйелерінің орналасуын, қүрылысын жэне қызметін хабардар болуды. КҚ-1. Адам дене мүшелерінің құрылысын ажыратуды, талдауды.

Пәнді оқып білудің нәтижесінде білім алушы: Біледі: -тірек-қимыл аппаратының жалпы құрылысын, қаңқаның бөлімдерін, сүйектің құрылысын, олардың бірігуін, сүйектердің жеке және жасы бойыша ерекшеліктерін; -бұлшық еттердің жіктелуін, жеке және жас ерекшелігіне карай қаңқа бұлшық еттерінің орна- ласуы мен қызметін; -мүшелердің қандандырылу, жүйкелендірілу ерекшеліктерін; -ас қорыту, тыныс алу, жүрек қан тамырлар, несеп-зәр шығару жүйелері мүшелерінің орнала- суын, құрылысын жэне қызметін. Істей біледі: -сүйектердің құрылымдық элементтерін анықтау; -бұлшық еттерді көрсету жэне ажырату; -ас қорыту, тыныс алу, несеп-зэр, жыныс мүшелерін анықтау жэне көрсету; -негізгі қан тамырлардың жолын көрсету; жүйке жүйесінің бөлімдеріне сипаттама беру және көрсету.

3 Үлгілік оқу бағдарламасының күрылымы және мазмүны

3.1 Пәннің негізгі мазмұны

Бөлім 1. Кіріспе.Остеология, Синдесмология

Оқу ақпараты:

Адам анатомиясы мен физиологиясы жөнінде түсінік. Қаңқаның бөлімдері, тұлғаның, қол және аяқтың жеке сүйектерін, ірі буындарды, олардағы қозғалыстарды зерттеу. Адам қаңқасы, оның бөлімдері.

Білім алушылар білуі тиіс	Білім алушылар істей білуі тиіс
-тірек-қимыл аппаратының жалпы анатомиясын; -сүйектердің жіктелуін; қаңқаның бөлімдерін; - жеке сүйектердің қүрылысын; -үйектердің бірігуінің түсінігін жэне олардың жіктелуін	-тұлғаның, қол жэне аяқ жеке сүйектерін ажырату; -сүйектің құрылымдық элементтерін табу жэне анықтау, оларға анатомофункционалдық сипаттама беру - алған білімін кәсіптік жұмысыңда қолдана білу

Бөлім 2. Миология

Оқу ақпараты:

Бұлшық еттердің жіктелуі. Түлғаның, кеуденің, арқаның беткейдегі жэне тереңдегі бүлшық еттері. Мойын бүлшық еті мен шандырлары, мойын үшбұрышы. Ымдау бұлшық еттеріне түсінік және олардың ерекшеліктері. Бұлшық ет биомеханикасы.

Білім алушылар білуі тиіс	Білім алушылар істей білуі тиіс
бірыңғай салалы және көлденең жолақты бұлшық еттердің құрылысы мен қызметтерінің ерекшеліктерін; бұлшық еттердің жіктелуін; бұлшық еттердің қосымша аппаратын; топография элементтерін; бұлшық еттердің биомеханикасын	бұлшық ет топтарын ажырату; өзінен және муляждан жетімді бұлшық еттердің орналасуын анықтау; бұлшық еттерді ажырату және көрсету

Бөлім 3. Қан. Иммунитет

Оқу ақпараты:

Ішкі орта туралы түсінік. Қанның қызметтері. Қанның физикалық жэне химиялық қасиеттері. Қанның қүрамы: қан сарысуы, қан жасушалары. Эритроциттер, морфологиялық сипаттамасы, саны, өмір сүру уақыты, қызметі. Гемоглобин, қалыпты көрсеткіші, қосылыстары. Гемолиз туралы түсінік, түрлері. Лейкоциттер, мор- фологиялық сипаттамасы, саны, өмір сүру уақыты, қызметі, лейкоцитарлық өрнек. Тромбоциттер, морфологиялық сипаттамасы, саны,өмір сүру уақыты, қаситтері және қызметі. Имунитеттүрлері. Қанды ұйыту жэне ұйытуға қарсы жүйелері туралы түсінік. Гемопоэз сатылары. Қан топтары жэне резус фактор. Қан топтары жэне резус факторы бойынша сәйкестігі, резус сәйкессіздік туралы түсінік

Білім алушылар білуі тиіс	Білім алушылар істей білуі тиіс
қанның қызметін; қанның физикалық, химиялық қасиетін; қанның қасиеті мен құрамын; қанды ұйыту және ұйытуға қарсы жүйелері туралы түсінікті; қанның топтары мен резус-факторын; гемопоэз туралы түсінікті	қан жасушаларын анықтау, ажырату және сипаттама беру; қанның топтарын анықтау; резус-факторды анықтау; қанның ұюының уақытын анықгау; қан көрсеткіштерінің қалыптан ауытқуын ажырата білу

Бөлім 4. Ас қорыту жүйесі

Оқу ақпараты:

Ас қорыту жүйесінің құрлысы мен қызметтері. Ауыз куысы, жұтқыншақ, өңеш, асказан, жіңішке және тоқ ішек, олардың орналасуы, құрылысы. Ас қорыту бездері, орналасуы, құрлысы. Ас қорытудың маңызы. Ас қорыту мүшелерінің қызметтерін зерттеу әдістері.

Ауыз қуысындағы ас қорытылу. Сөлдің құрамы мен маңызы. Сөл бөлінуінің реттелуі. Тағам сапасының сөлдің бөлінуіне эсері. Асқазандағы астың қорытылуы. Асказанның қызметі. Асқазан бездері. Асқазан сөлінің құрамы мен қасиеті. Тағам құрамының асқазан сөлінің бөлінуіне әсері. Асқазан сөлінің бөлінуінің реттелуі. Асқазанан қорытылған астың он екі елі ішекке өту механизмі. Он екі елі ішектегі астың қорытылуы. Ұйқы безі сөлінің құрамы, қасиеті мен маңызы. Ұйқы безі сөлінің бөлінуінің реттелуі. Өт құрамы мен маңызы. Жіңішке ішектегі астың қорытылуы. Ішектегі астың қорытылуының түрлері. Жіңішке ішектің моторлық қызметі жэне реттелуі. Тоқ ішектегі астың қорытылуы мен оның моторлық қызметі, сіңірілу, физологиялық маңызы. Қоректік заттардың ас қорыту жолдарының бөлімдерінде сіңірілуі. Ас қорыту туралы түсінік, орналасуы.

Білім алушылар білуі тиіс	Білім алушылар істей білуі тиіс
ауыз қуысының құрылысы мен қызметін; жұтқыншақтың құрлысы мен қызметін; өңештің, асқазанның, жіңішке жэне тоқ ішектің құрлысы мен қызметі, бау- ыр, ұйқы безінің қызметтерін; ас қорыту жүйесінің қызметін; ас қорыту сөлінің құрамы мен қасиеттерін; сіңіру туралы түсінікті; ашығудың, тәбеттің, шөлдің физиологиялық маңызын	ас қорыту жолдарының құрылысын ажырыта білу жэне көрсету, оған функ- ционалды сипаттама беру; ас қорыту сөлдерінің құрамын ажыра- та білу; алған білімді тәжірибе жүзінде қолдану; ас қорыту жолдарындағы астың қорытылуына сипаттама беру; ас қорыту сөлдерінің бөліну механизмін түсіндіре білу

Бөлім 5. Зат алмасу және энергия алмасу. Жылу реттелуі

Оқу ақпараты:

Метаболизм туралы түсінік. Ассимиляция жэне диссимиляция процесстері. Зат алмасудың адам ағзасындағы алатын орны. Акуыз алмасуы: қызметтері, түрлері, қажеттілігі. Ақуыздың биологиялық құндылығы. Азотты баланс, түрлері. Май ал- масуы: түрлері, қажеттілігі, қызметтері. Көмірсу алмасуы: биологиялық құндылығы, қажеггілігі, қызметтері. Ақуыз, май, көмірсу жеткіліксіздігі кезінде жэне агзада артық болған жағдайда пайда болатын өзгерістер. Су-электролит апмасуы. Судың адам ағзасындағы маңызы. Су жетіспеген жағдайда жэне көп болған жағдайда адам ағзасындағы өзгерістер. Минералдық заттардың орны. Минералды заттардын қызметтері: натрий, калий, кальций, хлор, фосфор, темір, йод. Дәрумендер туралы түсінік. Дәрумендер көп және жетіспеген жағдайда болатын құбылыстар Дәрумендер жіктелуі: А, О, Е, К, В, С, Р витаминдерінің физиологиялық қасиеті. Негізгі алмасу туралы түсінік. Негізгі алмасуға әсер ететін себепкер ықпалдар. Жұмыс кезінде жұмсалатын энергия. Тамақтану туралы түсінік. Тамақтану рационы. Тамақтану тәртібі. Рационалды тамақтану.Ағзадағы жылу алмасу. Адам денесінің температурасы. Жылуды жасап шығару мен бөлу, бейімделу өзгерістері. Адам денесінің қызуы.

Білім алушылар білуі тиіс	Білім алушылар істей білуі тиіс
зат алмасудын физиологиялық қасиетін; акуыз, май, көмірсу, су, минералдық заттар алмасуының маңызын; дәрумендер туралы түсінікті, адам ағзасындағы алатын орнын; негізгі алмасу және оныңмаңызын; тамактану туралы түсінікті; тамақтану рационын; жылу бөлу жэне жылу беру үрдістерін; жылу алмасуы жэне зат алмасуы үрдістерін	ақуыз, май, көмірсу алмасуының сатыларын түсіндіре білу; зат алмасу нәтижесінде пайда бола- тын заттарды атай білу; зат алмасудың адам жасына, жекеле- ген қасиеттеріне байланысты өзгеруін тусіндіре білуі; күндізгі тамақтану рационын есептеу; жылу пайда болу және жылу берілу механизмдерін түсіндіріп беру және бейімделу тәсілдерін айтып беру

Бөлім 6. Тыныс алу жүйесі

Оқу ақпараты:

Тыныс алу жүйесінің мүшелері мен бөлімдерін оқып үйрену. Тыныс алу жүйесінің жалпы құрылысы. Мұрын қуысы, көмекей, кенірдек, бронхтар орналасуы, қызметі. Бронх тармақтары. Өкпе құрылысы, қызметі. Дем алудың манызы. Дем алу сатылары. Дем алу, дем шығару механизмдері. Өкпе сыйымдылығы. Өкпе вентелациясы. Дем алғандағы, дем шығарғандағы жэне альвеола кеністігіндегі ауа құрамы. Газдардың қанмен тасымалдануы. Тыныс алу орталығы, орналасуы. Тыныс алу орталығының қызметінің реттелуі. Әр түрлі жағдайларда дем алудың ерекшеліктері: төменгі және жоғарғы атмосфералық қысым. Қоршаған ортаның ластануы мен шылым шегудің азғағы жағымсыз улы әсері. Тыныштық жағдай мен физикалық жүктемелерден кейін тыныс алу жиілігінің өзгеруі.

Білім алушылар білуі тиіс	Білім алушылар істей білуі тиіс
тыныс алу жүйесінің мүшелерінің анатомиялық - фукционалдық сипатта- масын; көкірек аралық туралы түсінікті; көкірек аралығында орналасқан мүшелерді; дем алу сатыларын, сипаттамасын; тыныс алу орталығы нейрогумаралды ретгелуін; қорғаныш рефлекстерін; әр түрлі жағдайларда дем алуды; қоршаған ортаның ластануы мен шы- лым шегудің ағзаға токсикалық әсерін	тыныс алу жүйесінің мүшелерін ажы- рыта білу және көрсету; -орналасуын анықтау жэне дененің сыртқы бетінде мүшелердің орналасуын көрсете білу; тыныштық жағдай мен жіктемелерден кейін тыныс алу жиілігін анықтау; торокометрия жүргізу; тыныштық жағдай мен жүктемелерден кейін тыныс алу жиілігінің өзгеру механизмін түсіндіру

Бөлім 7. Зәр шығару жүйесі

Оқу ақпараты:

Зәр шығару жүйесіндегі мүшелердің жалпы құрылысы. Бүйрек, орналасуы, қызметі. Нефрон туралы түсінік. Несепағар, құрылысы, бөлімдері. Несеп қуығы. Несеп шығару түтігі. Бүйректің несеп-зэр шығару қызметі, ас қорыту жолдарының, тері, өкпенің шығару қызметі.

Білім алушылар білуі тиіс	Білім алушылар істей білуі тиіс
зәр шығару жүйесіндеғі мүшелердің жал- пы қүрылысын; зәр шығару жүйесіндегі мүшелердің анатомиялық-функционалдық сипаттама- сын; бүйрек, өкпе, тері, ас қорыту жолдарының анатомиялық сипаттамасын; бүйректің қызметін; нефронның қүрылысын; диурез сатыларын; несептің қүрылысы мен қасиетін	зәр шығару жүйесіндегі мүшелерді ажырата білу және көрсету; олардың орналасуын анықтау, дене бетінде көрсете білу; нефронның құрылымдық бөліктерін анықтау; диурез сатыларын ажырату жэне механизмін түсіндіру; несепті қүрамы мен қасиетін анықтау

Бөлім 8. Жыныс жүйесі

Оқу ақпараты:

Ер және әйел адамның жыныс мүшелерінің жалпы қүрылысы. Ер адамның жыныс мүшелері. Аталық жыныс безі, құрылысы, қызметі. Шәует шығарушы өзек. Қуық асты безі. Ер адамның сыртқы жыныс мүшелері. Әйелдің жыныс мүшелері. Ананың жыныс безі. Жатыр, қүрылысы, қызметі. Қынап жэне әйел адамның сыртқы жыныс мүшелері.

Білім алушылар білуі тиіс	Білім алушылар істей білуі тиіс
жыныс мүшелерінің жалпы кұрылысын; жыныс жүйесінің мүшелерінің анатомиялық- функционалдық сипатгамасын	ер және әйел адамның жыныс мүшелерін ажырата білу және көрсету; орналасуын анықтау

Бөлім 9. Жүрек-қан тамырлар жүйесі

Оқу ақпараты:

Білім алушылар білуі тиіс	Білім алушылар істей білуі тиіс
қан тамырлар жүйесінің жалпы құрлысын; жүректің құрлысы мен қызметін; қан айналым шеңберін; үлкен және кіші қан айналым шеңберінің артериалары мен веналарын; жүрек қызметінің көрсеткіштерін; жүректің өткізгіштік жүйесін; қан және лимфа тамырларымен қозғалуының механизмін; қан қысымы, тамыр соғуы туралы түсінікті; жүрек жэне тамыр қызметінің нейрогуморалдық реттелуін	жүректің орналасу түсын көрсету; тамыр соғуын анықтау және сипат- тама беру; жүрек үшының соғуын анықтай білу; Коротков әдісі бойынша қан қысымын өлшеу; жүректің жүмысын тыныштық кезінде жэне жүктемеден кейін анықтау жэне түсініктеме беру; адреналин әсерінен жүрек қызметінің өзгеруіне түсінік беру (бақамен тәжірибе)

Жүрек және негізгі қан тамырлары мен лимфа тамырларының, лимфа жүйесінің мүшелерінің құрылысы, орналасуы, қызметі. Қолқа, негізгі тармақтары. Жоғарғы және төменгі қуысты вена. Қақпа венасының жүйесі, оның маңызы. Жүрек бұлшық етінің физиологиялық қасиеті: қозғыштық, өткізгіштік, жиырылу, рефракторлық мерзім, автоматизм. Жүректің өткізгіштік жүйесі. Жүрек циклі. Жүрек қызметінің көрсеткіштері: систолалық жэне жүректің минуттық көлемі. Жүрек қызметінің сыртқы көріністері: үш түрткі, жүрек дыбысы (систолалық, диастолалық). Қан тамырларының түрлері: магистралды, резистивті, алмасу, сиымды, шунтталатын, олардың сипаттамасы. Гемодинамика көрсеткіштері: қан қысымы (артериалды, веналық, қылтамырлық), қан ағу жылдамдығы ( бір сызық бойымен, көлемді, толық қан айналу уақыты), қан тамырларының серпімділігі.