12 Билет. (1) сұрақ. «Радио. Теледидар» туралы әңгімелеп беріңіз.

Радио  - сымсыз байланыстың бір түрі. Радио байланыстың қасиеті - әуе толқындар арқылы хабарларды аса шалғайға сымсыз әдісімен жеткізу. Радио байланысты алғаш ойлап тапқан - А. С. Попов.

Радионың негізгі жанрлары: ақпараттық, қоғамдық саяси жанрлар, көркем публицистикалық жанрлар (радиоочерк, радиофельетон, радиокомпозиция), көркем жанрлар (радиоинсценировка, радиопьеса, тағы басқа).

Теледидар тарихы фотоэффект құбылысының ашылуымен тікелей байланысты. Алғашқы телидидарды ағылшын ғалымы Смит жасаған болатын. 1873 жылы ол кристалданған селенмен жасаған тәжірибесі жайлы баяндап, ғалымдармен ой бөліскен. 

(2) сұрақ. «Ұлттық киім» тақырыбына диалог құрастырыңыз.

- Қазақ халқының киім – кешегінен нені байқауға болады?

- Ұлттық ерекшеліктерді, мәдени дәстүрлерді, эстетикалық талғамды байқауға болады.

- Ұлттық киімдерді неше түрге бөлуге болады?

- Әйелдер мен ерлер киімі, сыртқы және ішкі киім, бас киім, аяқ киім болып бірнеше түрге бөлінеді.

- Бір киер киімді қашан киеді? Олар қандай матадан тігіледі?

- Бір киер киімді той – думан, мерекеде киеді. Олар қымбат матадан тігіледі.

- Ерлердің қандай ұлттық киімдерін білесің?

- Ерлердің ұлттық киімі бөрік, айырқалпақ, шапан, саптама етік.

- Ерлер киімінде Қазақстанның қандай символы жиі кездеседі?

- Ерлер киімінде қыран бүркіт пен күннің көзі жиі кездеседі.

- Әйелдер киімі несімен ерекшеленеді?

- Әйелдер киімі сәнділігімен, әсемділігімен ерекшеленеді.

- Қалыңдықтың бас киімі қалай аталады?

- Қалыңдықтың бас киімі сәукеле деп аталады.

- Оның биіктігінен нені байқауға болады?

- Сәукеленің биіктігінен қалыңдықтың байлығын байқауға болады.

- Қай мерекеде ұлттық киімдер көрмесін көруге болады?

- Наурыз мерекесінде ұлттық киімдер көрмесін көруге болады.

- Бүгінгі таңда киімдерден ұлттық киімдер нышанын байқауға бола ма?

- Әрине, бүгінгі таңда киімдерден ұлттық киімдер нышанын байқауға болады.

(3) сұрақ. Салалас құрмалас сөйлемнің түрлері.

*Ыңғайлас салалас сөйлем

Жай сөйлемдерді бір- біріне іргелес болған уақиғаны, істі білдіретін салалас түрі.Сөйлемнің арасына келетін шылаулар: және, әрі, да, де, та, те

Мысалы: Маған доп берді де, ағама кітап сыйлады.

*Қарсылықты салалас сөйлем

Жай сөйлемдерінің мағыналары бір-біріне қарама-қарсы болып келетін салалас түрі.Сөйлемнің арасына келетін шылаулар: бірақ, дегенмен, сонда да, сөйтсе де, әйтсе де, алайда. Мысалы: Оның дауысы жақсы, бірақ ән айтуды ұнатпайды.

*Себеп –салдар салалас сөйлем

Жай сөйлемдерінің бірі екіншісінің себебін білдіретін салалас түрі.

Сөйлемнің арасына келетін шылаулар: өйткені, сондықтан, себебі, сол үшін, сол себепті, неге десеңіз. Мысалы: Биыл шөп қалың шықты, өйткені жаңбыр көп жауды.

*Талғаулы салалас сөйлем

Жай сөйлемдерінде айтылған іс- әрекеттің біреуі ғана орындалатынын білдіретін салалас түрі. Сөйлемнің арасына келетін шылаулар: не, немесе, я, яки, не болмаса, әлде, әйтседе. Мысалы: Ертерек үйге дәрігер шақыру керек немесе ауруханаға бару керек.

*Кезектес салалас сөйлем

Жай сөйлемдеріндегі іс-қимылдың кезектесіп келетінін білдіретін салалас түрі. Сөйлемнің арасына келетін шылаулар: бірде, біресе, кейде. Мысалы: Олар біресе жүреді, біресе демалады.